Van ‘final third entries’ tot ‘team shape’: de gekke statistieken van de FIFA

De argeloze tv-kijker kan zomaar de draad kwijtraken vanwege al de cijfers die wereldvoetbalbond FIFA tijdens de WK-duels over ons uitstort. ‘Dit kan leiden tot een statistieken-xenofobie.’

Cody Gakpo was in de eerste twee groepswedstrijden de speler van het Nederlandse elftal met de meeste receptions behind midfield and defensives lines. Met andere woorden: tegen Senegal en Ecuador kreeg de 23-jarige aanvaller de bal het vaakst tussen de middenvelders en verdedigers van de tegenstander óf achter de laatste linie van de tegenstander. Achtentwintig keer om precies te zijn.

Deze raadselachtige statistiek is bekend dankzij de FIFA. De wereldvoetbalbond brengt tijdens de WK-wedstrijden met enige regelmaat een trits cijfers in beeld, begeleid door een moeilijke uitleg in het Engels. De in totaal elf nieuwe statistieken die de FIFA voorschotelt zijn een extra service richting de voetballiefhebber die voor de televisie zit. Maar wat heeft de kijker eraan?

Behalve de receptions behind midfield and defensives lines, die volgens de website van de FIFA inzicht bieden in hoe effectief een team is in het verstoren van de verdedigende organisatie van de tegenstander, is ook te zien welke speler de meeste line breaks maakt: hoe vaak weet een speler een linie van de tegenstander met een pass of dribbel te doorbreken. De forced turnover vertelt hoe vaak een speler de bal verovert door druk te zetten op zijn tegenstander.

Keuze van commentator

“Het is gek dat de FIFA niet gekozen heeft voor statistieken die meer tot de verbeelding spreken, zoals het aantal schoten op doel of aantal assists, maar meteen voor dit soort geavanceerde data gaat”, zegt Yeun Au namens statistiekenbureau Opta, dat wereldwijd de wedstrijden van meer dan 150 competities analyseert, maar niet betrokken is bij de statistieken die de FIFA tijdens het WK toont. “Mijn ervaring is dat commentatoren stil blijven wanneer de statistieken in beeld komen, omdat ze niet het risico willen lopen de cijfers verkeerd te interpreteren.”

Volgens Philip Kooke van de NOS is het aan de commentator om te bepalen welke data hij wel of niet gebruikt. “Als het voor de wedstrijd van belang is, dan noem ik het en leg ik het uit. Zo niet, dan laat ik het voorbijgaan. Het is niet meer zo dat je alles moet verklaren of toelichten wat in beeld verschijnt.”

Hij geeft een voorbeeld. “Ik gaf commentaar bij Argentinië tegen Mexico en zag op een gegeven moment in beeld hoe vaak Messi de bal tussen de middenvelders en verdedigers van Mexico had ontvangen. Dat heb ik toen genoemd omdat Messi aan het zoeken was in welke ruimte hij de bal kon krijgen en je hem iets meer volgt dan de gemiddelde speler.”

Populair in Zuid-Amerika

In tegenstelling tot Au is Kooke niet verbaasd dat de FIFA de soms bijna ondoorgrondelijke data tijdens de wedstrijden toont. Hij wijst naar andere delen van de wereld. “In West-Europa kijken we er misschien raar tegenaan, maar in Zuid-Amerikaanse landen als Brazilië en Argentinië zijn ze helemaal wild van statistieken. Je zou het niet verwachten, maar daar vinden ze dit soort cijfers een feest.”

Kooke bezocht de landen een aantal keer voor zijn werk en zag met eigen ogen hoe gretig de data daar aftrek vinden. “Je hebt daar sportzenders die de hele dag doorgaan en niet uitgepraat raken over statistieken. Er zitten een soort voetbalprofessoren in de studio die de data als lekkere hapjes opdienen om het publiek te blijven voeren en kijkers vast te houden. Dan is het dus van toegevoegde waarde.”

Data-analist Au erkent dat de statistieken bruikbaar kunnen zijn, maar mist de context bij de manier waarop de cijfers nu getoond worden. Volgens hem passen deze moderne data, inclusief gedegen definities, beter in een longread dan bij een vluchtig medium als televisie. “Ook bij Opta zien wij een toekomst waarbij dit soort data op beeld verschijnt, maar dan moet het publiek het wel begrijpen.”

Expected goals

Au refereert aan de in voetbalkringen steeds meer ingeburgerde term expected goals, een statistiek die laat zien hoeveel doelpunten een ploeg had kunnen maken op basis van de kwaliteit van de kansen. “Wij waren vanaf het begin betrokken bij de introductie van de expected goals in Nederland. Dat kostte tijd, vroeg om opvoeding van de media en het inzetten bij wedstrijden waar de expected goal-waarde het verhaal bij uitstek kon vertellen. Het hielp uiteindelijk ook dat de FIFA het bij een nog groter publiek introduceerde.”

Met het gebruik van de ingewikkelde statistieken tijdens het WK slaat de FIFA meerdere stappen over, meent Au. Het kan er in zijn ogen toe leiden dat de data een averechts effect hebben op het grote publiek. “Een soort xenofobie, maar dan voor statistieken.”

Kooke begrijpt dat raadselachtige cijfers bij veel mensen irritatie wekken, maar benadrukt ook dat een klein deel van de kijker het heel interessant vindt. Hij denkt dat het percentage alleen maar zal groeien en verwacht dat de moeilijke termen, die hij al kent uit andere sporten, ook in het voetbal steeds meer gemeengoed zullen worden. “De kijker moet eraan wennen”, zegt hij. “Veertig jaar geleden kregen we ook telefoontjes waarom we twee keer een doelpunt lieten zien toen we voor het eerst de herhaling toonde.”