Proces over moord op Julie Van Espen gestart: de zaak die een schokgolf door Vlaanderen joeg

In Antwerpen start maandag het assisenproces van Steve Bakelmans die terechtstaat voor de verkrachting en de moord op Julie Van Espen in de lente van 2019. Die zaak veroorzaakte een schokgolf door Vlaanderen nadat bekend werd dat Bakelmans al twee keer veroordeeld was voor gewelddadige verkrachting.

Wat is er gebeurd?

Julie Van Espen, een 23-jarige studente uit Schilde, had op zaterdagavond 4 mei 2019 afgesproken met haar vriendinnen op het Antwerpse Zuid om iets te eten. Normaal deed ze met haar fiets vanuit ‘s-Gravenwezel amper een halfuur over dat traject. De studente internationale betrekkingen was om 18 uur thuis vertrokken, drie uur later verwittigden haar vriendinnen haar vader dat ze nog altijd niet in Antwerpen was aangekomen. Omdat dat niet haar gewoonte was, belde Erik Van Espen de politie die haar verdwijning meteen als onrustwekkend beschouwde.

Die avond werd er nog een zoekactie op poten gezet, maar de jonge vrouw leek van de aardbol verdwenen. Bewakingscamera’s aan het oefencomplex van basketbalclub Antwerp Giants in Merksem hadden wel beelden geregistreerd van een man met een grote rugzak en een fietsmandje, dat leek op dat van Julie Van Espen. De speurders verspreidden een foto - het mandje werd weg gefotoshopt - met de oproep dat die man mogelijk een belangrijke getuige was.

Steve Bakelmans werd door verschillende mensen herkend. Door telefonieonderzoek kon de politie hem opsporen en op 6 mei 2019 van de trein plukken in Leuven. Die maandagochtend vonden duikers haar lichaam in het Albertkanaal. Terwijl vrienden en familie het vreselijke nieuws vernamen, ging Bakelmans over tot bekentenissen. Hij verklaarde hoe hij de jonge vrouw van haar fiets sleurde en meetrok naar een bouwwerf naast de Gabriël Theunisbrug. Daar probeerde hij haar te verkrachten. De jonge vrouw verzette zich hevig waarop hij haar wurgde en het lichaam in het kanaal dumpte.

Wie is de dader?

Steve Bakelmans (41) stond aan de rand van de maatschappij. Hij vulde zijn dagen met wiet roken en rondhangen aan het Centraal Station. Hij leefde van het geld dat hij er bij elkaar bedelde, de soepbedeling en van halve liters bier uit de Poolse supermarkt. In de lente van 2019 sliep hij regelmatig onder de Theunisbrug, die het Albertkanaal overbrugt in de schaduw van het Sportpaleis.

Hij belandde in de psychiatrie en kwam vanaf zijn negentiende aan de kost met inbraken en diefstallen. Bakelmans is verschillende keren veroordeeld voor diefstal en bedreiging én tweemaal voor verkrachting. In 2004 werd hij veroordeeld voor de aanranding van een 58-jarige vrouw die hem op De Keyserlei had zien zitten met een bekertje en hem thuis voor een boterham had uitgenodigd. Voor die feiten zat hij meer dan vier jaar in de cel. In 2016 meldde hij zichzelf bij de politie, een week nadat hij onder invloed van drank en drugs het huis van een ex was binnengedrongen om haar te verkrachten. In juni 2017 werd hij voor die feiten tot vier jaar cel veroordeeld.

Hoe komt het dat Steve Bakelmans vrij rondliep?

Zijn advocate had beroep aangetekend tegen de uitspraak. In afwachting dat de zaak opnieuw zou worden behandeld door het Antwerpse hof van beroep, was Bakelmans vrij. Onder meer door een gebrek aan magistraten duurde het lang voor zijn zaak er behandeld werd. Pas in juni 2019, na de moord op Julie Van Espen, werd hij door het Antwerpse hof van beroep opnieuw veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar en tien jaar terbeschikkingstelling.

Welke impact had deze zaak op justitie?

De Hoge Raad van Justitie (HRJ) lichtte na de dood van Julie Van Espen het Antwerpse gerecht door. De conclusies waren scherp. Een rapport hekelde de beslissing van de vorige voorzitter van het hof van beroep om vanwege een onderbezetting een beroepskamer te sluiten, waardoor 77 dossiers (waaronder dat van Steve Bakelmans) in de kast belandden zonder dat werd nagegaan of er risicodossiers bij zaten. Ook de gebrekkige informatiedoorstroming was volgens de HRJ een probleem.

Het Antwerpse parket-generaal sloeg mea culpa na het rapport van de Hoge Raad. Het parket en ook het hof van beroep kondigden aan de aanbevelingen van de Hoge Raad in hun werking toe te passen, zodat prioritaire dossiers sneller zouden worden behandeld. De wet is ondertussen zo aangepast dat een rechter de onmiddellijke aanhouding kan uitspreken als de kans bestaat dat de veroordeelde gelijkaardige feiten zou plegen en niet alleen als er sprake is van vluchtgevaar.

Hoe verloopt het proces?

John Maes, de advocaat van de nabestaanden, zal bij aanvang van het proces vragen om de zaak achter gesloten deuren te behandelen om het privéleven en de integriteit van de slachtoffers te beschermen. In een tussenarrest moet het hof antwoorden op die vraag. De behandeling achter gesloten deuren wordt alleen uitzonderlijk toegestaan en niet zomaar omdat een partij dat wil. Er moet een wettelijke grond voor zijn, er moet worden aangetoond dat de openbare orde of de goede zeden in gevaar zijn.

Maandag zal het hof eerst beslissen over de openbaarheid van de zaak. Daarna wordt, al dan niet publiek, de akte van beschuldiging voorgelezen, een samenvatting van het gerechtelijk dossier. In de namiddag zal de assisenvoorzitter Steve Bakelmans ondervragen. Het proces zal zeker een week duren. In totaal zullen er 61 getuigen langskomen om verklaringen af te leggen over de feiten zelf, het onderzoek en over het leven en karakter van Steve Bakelmans en zijn slachtoffer Julie Van Espen. Steve Bakelmans riskeert levenslange opsluiting en een terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank. Dat is een straf bovenop de straf met als bedoeling de maatschappij bijkomend te beschermen. Ze is verplicht bij verkrachting en aanranding van de eerbaarheid met de dood tot gevolg en bedraagt minimaal 5 en maximaal 15 jaar.