AchtergrondVerkiezingen Israël
Groundhog Day in Israël: vierde keer verkiezingen in twee jaar
Veel Israëlische kiezers zullen het gevoel hebben dat het Groundhog Day is: voor de vierde keer in twee jaar tijd mogen ze hun stem uitbrengen. Iedereen hoopt dat het dit keer anders loopt, en dat de uitslag eindelijk een stabiele meerderheid oplevert, maar de vrees is groot dat mensen over een paar maanden weer naar het stemhokje moeten.
Waarom zijn er zoveel verkiezingen in Israël?
De simpele verklaring is dat geen enkele partij genoeg zetels in het parlement weet te winnen, om een stabiele regering te vormen. De eerste twee keer liep de formatie vast, en de derde keer kropen twee rivalen bij elkaar in een kabinet dat het nergens over eens kan worden, en na zeven maanden weer is gevallen.
De onderliggende reden is dat premier Benjamin Netanyahu, die wordt verdacht van machtsmisbruik en omkoping, weigert om op te stappen. Hij denkt aan de rechter te kunnen ontkomen als een regering die hem gunstig gezind is, hem immuniteit verleent. Deze kwestie splijt het land min of meer doormidden. De ene helft van de kiezers blijft Netanyahu steunen, de andere helft wil hem weg hebben, waardoor het de premier telkens nét niet lukt om een comfortabele meerderheid te winnen.
Welke gevolgen heeft dat voor het land?
Die zijn vrij desastreus. Er is geen begroting aangenomen voor de jaren 2020 en 2021, ondanks de enorme kosten van de coronapandemie, waardoor overheidsinstanties nu van maand tot maand leven. Bijeenkomsten van het kabinet zijn steeds uitgesteld of afgezegd omdat er ruzie was binnen de coalitie, waardoor kritische beslissingen nooit zijn genomen. Belangrijke overheidsposities blijven onvervuld en de uitvoerende macht staat ondertussen op voet van oorlog met de rechterlijke macht.
Met welk verhaal probeert Netanyahu dit keer herkozen te worden?
Veiligheid is altijd een thema in Israël, en Netanyahu heeft zich altijd gepresenteerd als de sterke leider die zijn mensen veilig houdt. Bovendien heeft hij het afgelopen jaar vrede gesloten met Arabische landen zoals de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. Dat doet veel met Israëli’s, die zich altijd omringd wisten door vijandige naties, en het levert ook nog eens interessante economische perspectieven op. Daarnaast slaat Netanyahu zich graag op de borst voor de voortvarende vaccinatiecampagne: het normale leven, waar de rest van de wereld zo naar snakt, is in Israël voor een groot deel weer teruggekeerd.
Netanyahu probeert zijn succesverhaal werkelijk overal te verkopen: hij is op campagne geweest in plaatsen waar voornamelijk Arabische Israëli’s wonen, mensen die hij altijd als een vijfde colonne heeft beschouwd, maar wier stem hij nu goed kan gebruiken. Tegelijkertijd flirt hij met de extreemrechtse nationalistische partij Joodse Kracht, die haar wortels heeft in de racistische Kach Partij, die decennia geleden in Israël werd verboden.
Wie zijn de belangrijkste uitdagers?
Volgens de peilingen zijn er, naast Netanyahu, nog drie anderen die een kansje maken op een flink aantal stemmen. De eerste twee zijn voormalige bondgenoten van de premier: zijn vroegere minister van Defensie Neftali Bennett en zijn ex-minister van Onderwijs Gideon Sa’ar. Zij zijn conservatiever dan Netanyahu en dreigen kiezers weg te lokken uit diens Likoed-partij en de ultraorthodoxe partijen waar de premier altijd mee samenwerkt. De andere uitdager is Yair Lapid, die zich meer in het centrum beweegt.
Benny Gantz speelt geen rol meer. De vorige keer drie verkiezingen was hij de grootste uitdager van Netanyahu en mensen stemden op hem omdat hij beloofde de premier van het pluche te wippen. Toen hij vervolgens met Netanyahu in een coalitie stapte, keerde zijn achterban zich woedend van hem af: bij de vorige verkiezingen won zijn partij Blauw en Wit 33 zetels, en volgens de peilingen kan hij dit keer op vier zetels rekenen.
Wat zeggen de peilingen over de kansen van Netanyahu?
Een kleine meerderheid (51 procent) van de kiezers wil hem niet langer als premier, maar zijn tegenstanders zijn nog minder populair. Het ziet er nu naar uit dat Netanyahu en de ultraorthodoxe partijen wederom net geen meerderheid halen, waarna het moeizame formatiespel kan beginnen. Misschien sluit Bennett zich bij hem aan, mogelijk weet Netanyahu mensen uit het kamp van Bennett of Sa’ar weg te lokken, wellicht kan Joodse Kracht hem aan een meerderheid helpen. De kans dat zijn tegenstanders er samen uitkomen, is klein. Het nachtmerriescenario, nog een keer verkiezingen, is niet ondenkbaar.
