De zin en onzin van de 1,5 meter-maatregel: 17 coronavragen beantwoord

1. Hoe zwaar is mijn gemeente getroffen?

Hieronder ziet u hoeveel besmettingen er zijn geregistreerd in uw gemeente. Let op: het gaat om bevestigde gevallen. Sommige mensen vertonen symptomen, worden niet getest en zijn niet opgenomen in de statistieken.

Deze kaart wordt dagelijks bijgewerkt. Meer cijfers en kaarten over het coronavirus vindt u hier.

2. Is het houden van 1,5 meter afstand buiten even belangrijk als binnen?

Wetenschappers zijn het erover eens dat het virus zich verspreidt in kleine druppeltjes die in de lucht komen als iemand bijvoorbeeld hoest of niest. Die druppeltjes moeten vervolgens ver genoeg komen om iemand anders te kunnen bereiken. Onderzoek wijst uit dat die druppels binnenshuis over het algemeen niet verder komen dan grofweg anderhalve meter. Vandaar de regel, al hanteren verschillende landen verschillende afstanden.

Buiten is de luchtvochtigheid over het algemeen hoger dan binnen. De Nederlandse viroloog Louis Kroes: “Bij een hoge luchtvochtigheid verdampen de druppeltjes minder snel. Daardoor zijn ze zwaarder en slaan ze sneller neer.” Volgens Kroes is ook de luchtcirculatie vooral van belang: “Vergelijk de druppels met virusdeeltjes met tabaksrook. Op een terras heb je meestal niet zoveel last van iemand die rookt, maar als je binnen zit wel.”

Kroes pleit er absoluut niet voor om het advies van de overheid in de wind te slaan, maar ziet wel mogelijkheden voor de exitstrategie. Zo zouden bij het opstarten van de economie buitenactiviteiten voorrang kunnen krijgen. “Als de horeca straks bijvoorbeeld weer opengaat, begin dan met de terrassen.”

3. Wanneer mag ik mijn vrienden en familie terugzien?

Samenscholingen en afspreken met vrienden blijven vooralsnog verboden. Het is wel zo dat vanaf 4 mei de exitstrategie in ons land van start gaat. Die verloopt in verschillende fasen waarbij constant wordt gemonitord: stijgen de cijfers opnieuw, dan worden de maatregelen mogelijk opnieuw verstrengd. Blijven de cijfers dalen, dan worden de maatregelen versoepeld. Voorlopig blijft het dus afwachten wanneer we opnieuw met vrienden of familie kunnen afspreken.

Vanaf maandag 4 mei mag u wel opnieuw sporten in de buitenlucht met maximaal 2 personen, weliswaar een sport zonder contact. Lees hier meer over de exitstrategie.

4. ▶︎ Wanneer krijgen we een vaccin?

‘Dit jaar zal er nog geen vaccin zijn.’ Dat antwoord kregen we al verschillende keren te horen, maar wanneer komt het er dan precies? En wat doen we zolang er geen vaccin is? In de podcastreeks ‘Vragen over het coronavrius’ gaat De Morgen met getuigen en experts op zoek naar antwoorden.

5. Hoe weet ik of mijn zelfgemaakt mondmasker veilig is?

Wanneer u zelf een mondmasker maakt, is het vooral belangrijk dat u het officiële patroon hanteert dat is goedgekeurd door de FOD Volksgezondheid. Andere patronen die circuleren, zijn niet getest en zijn mogelijks niet of minder veilig. Het patroon en de handleiding voor een veilig zelfgemaakt mondmasker vindt u op de officiële website www.maakjemondmasker.be.

Lees meer over het nut van een mondmasker.

6. Wanneer moeten we een mondmasker dragen?

Vanaf 4 mei is een mondmasker dragen verplicht voor iedereen die ouder is dan 12 jaar op het openbaar vervoer, op school en op het werk als de fysieke afstand niet gegarandeerd kan worden. Verder wordt ook aangeraden om op drukke plaatsen waar veel mensen samenkomen een mondmasker te dragen.

7. Vormen dierenmarkten wereldwijd een risico?

“Op zulke markten bestaat zeker een risico”, zegt Thijs Kuiken, hoogleraar vergelijkende pathologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Er zijn voorbeelden van andere infectieziekten die zo zijn overgesprongen, zoals hiv en ebola.” Vijfenzestig procent van de recente uitbraken van infectieziekten zijn zoönosen die overspringen van dier op mens. Zelfs virussen die we nu beschouwen als humane virussen, kwamen lang geleden van dieren. Sommige zijn coronavirussen. “Deze hebben gekke namen als OC43 en 229E en zijn te herleiden tot knaagdieren en vleermuizen”, zegt Kuiken. Van deze virussen worden mensen niet meer ernstig ziek.

Hoe groot het risico op een markt met wilde dieren is, hangt af van allerlei factoren. Kuiken: “Hoeveel diersoorten worden er verhandeld, op welke schaal, hoe hygiënisch is het? China springt er qua omvang wel uit als het gaat om handel in wilde en exotische dieren.” De plek waar een virus overspringt, speelt ook een rol. “De eerste gevallen van ebola leidden niet tot een grootschalige uitbraak doordat ze zich in dunbevolkt gebied bevonden. Een groot contrast met een miljoenenstad als Wuhan, van waaruit veel mensen naar het buitenland reizen.” Nu leggen sommige landen in Afrika de bushmeatmarkten aan banden. Zoönosen komen ook in Europa en de Verenigde Staten voor, vertelt Kuiken. “In principe bestaat overal waar wordt gehandeld in al dan niet exotische dieren een risico.”

8. Is een tweede coronagolf reëel? En wanneer kunnen we die verwachten?

Zolang er geen vaccin, antivirale middelen of voldoende groepsimmuniteit is, is een tweede lockdown en piek niet uitgesloten, zegt virologe Anne-Mieke Vandamme. Een vaccin moeten we niet snel verwachten en momenteel wordt volop getest op antivirale middelen. De groepsimmuniteit is voor Vandamme een belangrijke factor in de bestrijding van het virus. “Als die groot genoeg blijkt te zijn, krijgen we geen tweede piek meer. Als dat niet zo is, kan een volgende piek zelfs al in de zomer zijn.”

Wetenschappers gaan ervan uit dat de warme zomerse temperaturen ervoor zullen zorgen dat het virus wordt afgeremd, maar het virus zal niet verdwijnen, zegt Vandamme. “Het virus is daarvoor veel te wijd verspreid.” Omdat het nieuwe coronavirus nog maar vier maanden gekend is, blijft het koffiedik kijken hoe het virus zich verder zal evolueren.

9. ▶︎ Wat doet het coronavirus met mijn lichaam?

In deze podcastaflevering krijgt u een volledige uitleg over de symptomen die door het coronavirus worden veroorzaakt, het verloop van de ziekte en de mogelijk blijvende gevolgen achteraf.

10. Hoe weet ik of ik immuun ben voor het coronavirus?

De Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft geen bewijs dat mensen die zijn hersteld van een infectie met het coronavirus en antistoffen hebben, ook beschermd zijn tegen een tweede infectie.

Een groot bloedonderzoek heeft voor het eerst aangetoond dat de overgrote meerderheid van de Belgen vatbaar blijft voor het coronavirus. Gezondheidsinstituut Sciensano becijferde dat midden april 4,3 procent van de bevolking in België antistoffen had tegen Covid-19. Hoe meer mensen antistoffen hebben, hoe kleiner de kans dat het virus zich verspreidt, is de verwachting. Zo moet geleidelijk groepsimmuniteit ontstaan als “beschermende muur” tegen het virus.

11. Hoelang is het virus besmettelijk op oppervlakken?

De kans dat iemand besmet geraakt met het coronavirus door een brief, pakjes, vuilniszakken of andere verpakkingen aan te raken, is verwaarloosbaar klein. Het coronavirus overleeft in ideale omstandigheden gemiddeld zo’n drie uur op gladde oppervlakken zoals deurklinken, leuningen en tafels. Op absorberend materiaal zoals karton, papier en textiel kan het virus amper overleven omdat het gevoelig is voor uitdroging, warmte en zonlicht.

Hoe dan ook blijft het belangrijk om regelmatig en grondig de handen te wassen na contact met oppervlakken of verpakkingen die door veel mensen worden aangeraakt.

12. Hoe weet ik of ik het coronavirus heb?

De ene beleeft symptomen als ‘een grieperig avondje’, de ander zegt ‘ik heb me nog nooit zo slecht gevoeld’. Niet iedereen krijgt te maken met dezelfde symptomen omdat ieder lichaam anders reageert op het virus.

Volgens een inventarisatie door de Wereldgezondheidsorganisatie, van 55.924 patiënten in China, zijn de meest voorkomende symptomen koorts (88 procent) en droge hoest (68 procent) gevolgd door vermoeidheid (38 procent), slijm ophoesten (33 procent) en benauwdheid (19 procent). Zo’n 1 op de 7 patiënten klaagt over keel-, hoofd- en spierpijn; 1 op de 20 wordt misselijk of heeft een verstopte neus. Nog zeldzamer zijn diarree (4 procent) en het ophoesten van bloed (1 procent).

13. ▶︎ Zal een app ons helpen in deze crisis?

De laatste weken werd sterk gediscussieerd over het gebruik van een app om de sociale contacten van positief geteste Covid-patiënten in kaart te brengen. Kan een app ons helpen in de strijd tegen het coronavirus? En wat met onze privacy? In deze podcast geven we hierop een duidelijk antwoord.

14. ▶︎ Hoe (on)veilig is het in de supermarkt?

We vermijden het best zoveel mogelijk plaatsen waar veel mensen samenkomen, maar naar de supermarkt gaan blijft een essentiële verplaatsing. In deze podcastaflevering wordt een duidelijk antwoord gegeven over de (on)veiligheid van winkelen en werken in een supermarkt. Zo kunnen handschoenen een vals gevoel van veiligheid geven.

15. Is kans op besmetting kleiner als je door je neus ademt?

Over het algemeen is ademen door de neus de gezondste manier om te ademen. De neusholte en het neusslijmvlies filteren en bevochtigen de ingeademde lucht en geven de lucht de kans om op te warmen voordat deze in de longen komt. Maar beschermt het ook tegen een infectie met corona? Niks is nog zeker, benadrukt Nederlands viroloog Louis Kroes. “Er zijn nog geen data beschikbaar en nu een studie opzetten zou nogal wat ethische bezwaren kennen. Voor zo’n onderzoek zouden we mensen namelijk opzettelijk moeten besmetten met een virus waar nog geen remedie voor is, onmogelijk dus.”

Van andere virussen, zoals influenza, is aangetoond dat ze heel goed in staat zijn het neusslijmvlies te infecteren. Kroes: “Bij studies naar influenza was het zelfs de gewoonte om de proefpersonen door een neusdruppel te infecteren.”

Ook het coronavirus voelt zich thuis in het neusslijmvlies. Volgens Wytske Fokkens, neus-keel-oorarts bij het Amsterdam UMC, is dat waarschijnlijk de meest voorkomende plek waar het virus mensen infecteert. En patiënten met een zware longontsteking? “Coronapatiënten die een lage luchtweginfectie ontwikkelen, hebben meestal al een infectie in de bovenste luchtweg. De infectie breidt zich naar beneden uit.”

Dat betekent niet dat we massaal door onze mond moeten gaan ademen, zegt Fokkens. Ook dan komt er namelijk ingeademde lucht in de neusholte terecht. “Bovendien is het neusslijmvlies voor veel ziektekiemen een lastige barrière: op die plek zorgt ons lichaam meestal voor een adequate afweer. Sommige patiënten verliezen tijdelijk hun reukzin, maar hebben verder nergens last van. Dat duidt erop dat de normale neusafweer werkt.”

16. Waarom zijn mannen kwetsbaarder dan vrouwen?

Vrouwen zijn beter bestand tegen infecties, zoals nu ook blijkt uit de coronacrisis: twee op de drie dodelijke slachtoffers is man. Vrouwen leven gezonder en ze hebben een beter immuunsysteem. “Op vrijwel elke leeftijd zijn vrouwen betere overlevers dan mannen, mogelijk al voor de geboorte”, zegt verouderingsexpert David van Bodegom. Dat was zo bij de Spaanse griep van 1918, de migratie van bevrijde Amerikaanse slaven naar Afrika, de mazelenepidemie in IJsland (1842-1882), hepatitis B en bij eerdere coronavirussen als sars en mers.

17. Als we niet naar het buitenland kunnen reizen, waar kunnen we dan deze zomer in België terecht?

Reizen naar verre exotische oorden kunnen we even niet meer doen, maar gelukkig heeft ons eigen land veel te bieden om er toch een geslaagde vakantie van te maken. De redactie van De Morgen zorgt met experts voor 50 tips voor een topvakantie in eigen land. Ontdek de tips hier.