Zo gaat de stadsbioscoop de strijd aan met de laptop

De Vlaamse cinema is in vrije val en dat heeft volgens filmproducent Dries Phlypo te maken met het gebrek aan een degelijk arthouse-circuit (DM 27/12). “Zagros hebben we maar op acht prints uitgebracht, en dat is te weinig. Het publiek is er nochtans, alleen wordt het niet bediend”, zegt Phlypo, die vergelijkt met Nederland. Daar doen de kleinere films het veel beter, omdat er ook veel meer goed draaiende stadsbioscopen zijn waar die films alle ruimte krijgen.

Meer kleine cinema’s in onze steden, zit daarin de oplossing? En hoe moeten die bioscopen er dan uit zien? Want iedereen die al eens de Antwerpse Cartoon's binnenstapt, of in Gent een kaartje koopt voor Studio Skoop of Sphinx, weet dat daar de zalen daar niet altijd stampvol zitten.

In Helsinki bloeit vandaag de filmscene. De Finse hoofdstad, qua inwonersaantal vergelijkbaar met Antwerpen, telt maar liefst vier nieuwe, kleine maar succesvolle bioscopen, weet Jeroen Sebrechts, die er voor zijn master Arts Management onderzoek voert naar de manier waarop die zalen zich weten recht te houden. “Wat ik hier zie, is dat er niet over stadscinema’s gepraat wordt, maar over wijkbioscopen. Dat geeft toch al een andere mentaliteit aan.”

Hoezo dan? Sebrechts: “Elke cinema heeft hier zijn eigen wijk en doelpubliek. De vier filmhuizen werken eerder samen dan dat ze elkaar als concurrenten zien. Daarnaast reiken ze duidelijk de hand naar hun eigen buurt, door bijvoorbeeld samen iets te organiseren met een lokaal orkest, de plaatselijke undergroundfilmmakers of door buurtbewoners via enquêtes te vragen wat ze graag willen zien.” Gemeenschapsvorming, zo u wil.

Phlypo gaf ook aan dat bioscoopcircuit hier niet voldoet. Terwijl in de ons omliggende landen het bioscoopbezoek goed standhoudt in tijden van Netflix, gaan wij minder vaak naar de film. In pakweg New York bestaan er cinema’s waar je tijdens de film lekker kan eten en drinken, en de zalen zijn zo ingericht dat de obers nooit het zicht op het witte doek verstoren. Het kost wat, zo’n uitje, maar het werkt. En ook in Helsinki zijn filmvoorstellingen regelmatig uitverkocht.

Mond-tot-mondreclame

De bioscoopsector, merkt Sebrechts op, is er doordrongen van ondernemerschap. Met als basisidee: als je wil dat de filmliefhebber zijn woonkamer met comfortabele zetel en groot televisiescherm verlaat en een filmkaartje koopt, dan moet er ook iets meer te beleven zijn dan thuis.

“Het concept cinema wordt opnieuw uitgevonden. De Riviera is bijvoorbeeld geen cinema met rode stoelen en trapjes”, vertelt hij. “Ze hebben hier een hoop leuke zetels gezet en je kan gerust met een drankje de zaal in zonder dat je over een trapje struikelt. Je hebt hier alle mogelijkheid om een leuke, sociale avond te beleven.”

Vesa Kuosmanen, een van de spilfiguren van de undergroundcinema in Helsinki, organiseert dan weer geheime filmvertoningen die veel nieuwsgierigheid opwekken of tweedaagsen waarin volop kortfilms gemaakt worden. “Er wordt een sfeer gecreëerd waardoor film sterk leeft in de stad.”

Lumière, dat hier films verdeelt en sinds een aantal jaar ook via eigen zalen films vertoont, gelooft dat er hier een grote behoefte is aan meer zalen. “De Cartoon's heeft drie zalen. Dat zijn dus amper drie schermen voor arthouse-films in een stad als Antwerpen”, zegt topman Alexander Vandeputte.

Cartoon's is eigendom van Lumière en ook in Brugge hebben ze een stadscinema. In Mechelen openen ze in 2019 drie filmzalen in de Oude Stadsfeestzaal.

Dat in die kleine bioscopen nu te weinig meerwaarde te vinden is, daar is Vandeputte het niet mee eens. “In Brugge houden we ondanks verbouwingswerken goed stand en in Cartoon's hebben we dit jaar 10 procent meer mensen ontvangen dan vorig jaar. We zitten over de 70.000 bezoekers per jaar.”

Maar, zo geeft hij toe, de filmliefhebbers zijn het gevoel van urgentie wat kwijt en de drukte in de filmzalen durft al eens fluctueren. “Het probleem is ook dat het aanbod simpelweg te groot is. We kunnen een nieuwe film een drietal weken programmeren en dan staat de volgende lichting al klaar. Het gaat heel snel.”

En dat terwijl sommige films tijd nodig hebben om te groeien en via mond-tot-mondreclame interesse te vergaren. “Wie zien dat een film als The Square, al uit sinds eind november, nu weer goed opgepikt wordt”, zegt Vandeputte.

In dat gat hoopt DE Studio, het kunstencentrum voor jongeren in Antwerpen, te springen. “Uit ervaring weten we dat het in het theater ook zo werkt: soms heeft een voorstelling tijd nodig om een reputatie op te bouwen. Die korte looptijd kunnen wij opvangen. Ik beschouw ons dan ook niet als concurrentie, maar als aanvulling op de reguliere cinema’s”, legt directeur Marc Verstappen uit.

DE Studio opende pas een filmzaal met 49 zetels en plant nog een zaal met 170 zitjes. Verstappen gelooft wel dat cinema vandaag een meerwaarde moet zoeken. “We concurreren met laptops, dus cinema-ervaring is voor ons essentieel: we hebben geïnvesteerd in goed geluid en projectie. En elke film willen we persoonlijk inleiden met een woordje uitleg, zodat mensen zich welkom voelen.”

Zelfbedruipend

Verstappen wil ook het uitje naar de film weer linken aan het stadsgevoel en het uitgaansleven. Dat DE Studio op het Mechelseplein ligt, tussen de populaire café’s, is natuurlijk mooi meegenomen. Sebrechts vertelt alvast dat hij er onlangs naar de film ging, en er heel de namiddag bleef rondhangen. “Dat we een kunstencentrum zijn, biedt enkel voordelen. We hebben de netwerken om bruggen te slaan en genoeg ruimte om pakweg zelf een filmfestival te organiseren”, zegt Verstappen.

Maar het probleem van de reguliere stads­bioscoop zit hem ook in de centen. Arthousecinema’s moeten hier, in tegenstelling tot veel concertzalen of theaters, zelfbedruipend zijn. En dan is het natuurlijk een pak moeilijker om ook nog eens innovatief te zijn of te investeren in publiekswerking.

Sebrechts: “In Helsinki zijn de wijkcinema’s heel creatief met verdienmodellen, via allerlei samenwerkingen in de buurt. Ze houden er niet enkel een culturele agenda op na. Maar Kino Tapiola heeft hier ook veel steun gekregen van de stad. En nu zijn ze financieel zo goed als zelfstandig.”

“Ook in Nederland hebben lokale overheden al lang door dat steun aan een stadsbioscoop een positieve impact heeft”, weet Vandeputte. Hij zegt dat hij wat graag een socio-cultureel luik op poten willen zetten met de Lumière-zalen, of zich meer engageren in het weefsel van de stad. “Er is nood aan een nieuwe generatie stadsbioscopen. Maar we blijven een klein team dat commercieel ondernemerschap probeert te combineren met inhoudelijk interessante keuzes.”