Zet ‘Stukken van mensen’ aan tot meer appreciatie voor kunst of zelfs aankopen?

Stukken van mensen is aan zijn zevende seizoen toe. Steeds meer mensen schrijven zich in, steeds meer mensen stemmen erop af. Maar brengt het de kijkers ook een stapje dichter bij de kunstwereld?

“Ik werk aan verschillende programma’s, maar over Stukken van mensen krijg ik de meeste feedback van dichte vrienden. Het heeft een heel ruim publiek.” Stukken van mensen mag dan niet het meest in het oog springende of best scorende programma – de eerste aflevering van het nieuwe zevende seizoen haalde vorig week 233.000 kijkers – na al die jaren is het wel uitgegroeid to een dingetje, merkt ook Anja Torrekens, een van de makers van het programma. “De formule slaat aan. Het format vraagt ook weinig van de kijker. Na 10 minuten weet je of een deal gesloten is.”

Dankzij corona is het succes zelfs nog gegroeid, zegt Torrekens. “De pandemie zorgde er ook voor dat mensen meer tijd hadden om hun zolder op te ruimen. We kregen dit jaar zo een duizend inschrijvingen binnen, een record. Oud-expert Patrick van der Vorst richtte enkele jaren geleden een Facebook-pagina op omdat hij de vele vragen niet meer kon bijhouden. ‘Stukken van Mensen – Patrick’ heeft vandaag drie beheerders, het ledenaantal staat ondertussen al op 20.000.”

Maar slaagt Stukken van mensen, waarvan het zevende seizoen vorige week startte, er ook in om onze kijk op de kunstmarkt te veranderen? Kan het, met andere woorden, de tv-kijker die nooit naar een museum of galerie gaat, toch verleiden om dat eens te doen?

Galerist en expert in Stukken van mensen Sofie Van de Velde is overtuigd van wel. Zij merkt toch een verschil in haar galerie, zegt ze. “Vaker dan vroeger komen mensen hier binnenwandelen die nog nooit een kunstwerk van dichtbij hebben gezien en dat alleen al is fantastisch, toch? Het is een misvatting dat die drempel te hoog is. Je hoeft niet automatisch iets te kopen als je hier komt. Slechts een klein aandeel van onze bezoekers koopt ook effectief een werk.” Het viel haar zo op dat ze er afgelopen najaar zelfs een boek over schreef Expeditie kunst, waarin met veel tips en tricks wordt uitgelegd hoe je zonder veel voorkennis een eigen kunstcollectie kan starten.

“Evengoed is het een grote vergissing dat kunst niet betaalbaar is”, stelt ze. “In de media wordt soms vermeld welke recordbedragen bepaalde topwerken halen bij Sotheby’s of Christie’s, maar het percentage kunstaankopen van dat formaat is erg klein. Heel wat kunstwerken zijn wel betaalbaar. Toen ik in nog in de sociale sector werkte, vertelden mensen me vaak dat ze er het budget niet voor hadden. Wat ik zeker begreep, maar in hun huizen hingen wel grote kaders met een print uit pakweg Ikea, budget dat ze ook aan een beginnende kunstenaar zouden kunnen spenderen. Dat kost evenveel.”

BV-status

Toch deelt lang niet iedereen in de galeriewereld die optimistische visie. “Sofie Van de Velde heeft natuurlijk haar BV-status mee waar mensen op afkomen”, stelt Marie-Paule Grusenmeyer van Hopstreet Gallery, gevestigd in Brussel en Deurle. “Hier merken we er niet veel van. Mensen leren kunst vooral kennen in musea, via kunstbeurzen of door initiatieven als Kunst Aan Zet, maar niet via de televisie, hoe fijn dat ook zou zijn.”

Bert Verlinden van de White House Gallery in Leuven volgt Grusenmeyer. “Of mensen nu echt een galerie binnenstappen door het programma, dat betwijfel ik. Stukken van mensen is vooral goed entertainment. Maar zoals steeds met televisie loopt het in de realiteit toch net iets anders.”

Ook socioloog en VUB-onderzoeker Ignace Glorieux twijfelt of tv-programma’s echt richting musea en galeries lokken. “De kunstwereld heeft een zeer specifiek publiek. Enkel de grote tentoonstellingen die weken op voorhand uitverkopen wil iedereen gezien hebben. Denk aan David Hockney of de grote Van Eyck-expo in het MSK. Het gaat de grote massa dan meestal niet om de kunst zelf, maar om de aanwezigheid op het evenement.”

“Wat zulke programma’s wel doen is kunst bespreekbaar maken bij een groter publiek. In de jaren 80 zat kunst vast in een niche. Na het nieuws was er steevast het programma Kunstzaken dat kunst op een bijna absurde manier benaderde, alsof het een parodie was. Daar keek geen kat naar. Vandaag doen we het beter. Er wordt gesproken over het format. Neem nu die 30.000 euro die Jan Verheyen misliep vorige aflevering. Ondertussen hebben mensen die niets van kunst kennen wel mooi kennisgemaakt met Keith Haring.”

Wie vooral twijfels heeft over de impact van Stukken van mensen is SMAK-directeur Philippe Van Cauteren. “Alsof het mensen echt over de streep trekt kunst te gaan appreciëren voor wat het is”, zucht hij. “Het enige wat gedaan wordt, is kunst nog meer in de richting van lifestyle en decoratie te duwen. Ook wordt de monetaire waarde veel te hard benadrukt. Wie denkt te leren wat kunst is, zal het zeker daar niet opsteken. De stelling dat je zomaar kunstverzamelaar kan worden, is een kaakslag voor al wie de afgelopen weken een veel te hoge energiefactuur in zijn bus heeft gekregen. Kunst kopen is en blijft een luxe. En wie vindt dat 500 euro weinig geld is, moet dringend eens buitenkomen en rondom zich kijken.”

“Programma’s als Stukken van mensen doen voor de kunsten wat formats als Masterchef en Bake Off voor de culinaire wereld deden”, besluit Glorieux. “Plots hoor je overal termen als patine en multiples. Het werkt dus zeker drempelverlagend, maar verder dan dat gaat het niet.”

Stukken van mensen, elke dinsdag om 21.30 uur op Play4