Zet die moraalridderhelm af en koester ‘Nonkels’

Elmo Lê van zet de blik op oneindig. Vandaag: een terugblik op Nonkels.

Gemarineerd in het bier kom je voor discussies te staan; ellenlange moddergevechten tussen welles en nietes, tot iemands moeder belt dat ze vis heeft gebakken en de tegenpartij zich als de sodemieter naar zijn patatten rept. Iedereen houdt dezer dagen zijn zaag in de aanslag. Unanimiteit is niet meer van deze tijd, tenzij het over Carine uit Nonkels gaat.

Het lijkt wel een eeuwigheid geleden dat Vlaanderen collectief zijn bekrompenheid omarmde. Het succes van Nonkels is in zekere zin onverwacht, omdat ik nooit had verwacht dat het gepeupel zat te wachten op de zoveelste (weliswaar fantastische) kolderieke schets van onze samenleving, zeker niet op deze ridicuul kleine oppervlakte met meer moraalridders dan dat er paarden zijn.

De mensen achter Nonkels leken om problemen te vragen door de komst van een vluchteling in een West-Vlaams boerendorp te gebruiken als uitgangspunt. Ik was de eerste afleveringen sceptisch, omdat Nonkels moppen bevat die op het eerste gezicht flauw zijn en passé lijken, maar nu ik de reeks een tweede keer volledig heb uitgekeken, zie ik vooral de gelaagdheid en de genialiteit waarmee Nonkels de vernauwde blik capteert waarmee figuren als Willy, de keizer van het kunstgras, naar de wereld kijken.

Carine, het onuitstaanbare personage dat Isabelle Van Hecke o zo briljant neerzet, keft zich een weg door het bestaan. Ze is het toonzaalmodel van de kortzichtige Vlaming voor wie de wijde wereld beperkt is tot een straal van tien kilometer rond de weides waar het Belgisch witblauw zijn dagen tot de galg telt. Bij al wat van haar norm afwijkt, gaat ze loeien als een brandweersirene. Elke kijker claimt een Carine te kennen, wat toch vooral een schrijnende gedachte is.

Onlangs kreeg ik op café een bakje met frieten aangereikt door een zestigplusser. Ik bedankte vriendelijk, waarop de repliek “jij eet natuurlijk liever rijst” was. Ik dacht dat voor Aziatische Belgen de huifkarren vol rijstmoppen intussen wel gepasseerd waren. Die trauma prikkelende anekdote zegt echter veel over de hedendaagse relevantie van Nonkels. Net daarom vind ik het heerlijk om te zien hoe de Vlaming in vol ornaat te kakken wordt gezet in de reeks.

Je zou immers denken, of op z’n minst hopen, dat bepaalde stereotypen waarmee Nonkels aan elkaar hangt niet meer van deze tijd zijn, maar de waarheid is anders. In de serie wordt niet gelachen met vluchteling Innocent, wel met de provinciaalse gedachtegang van sommige boerenkinkels. De scène in het pannenkoekenhuis, William Boeva als racistische dwerg, de buitenproportionele patserigheid van Willy: Nonkels is goud waard.

Zet die moraalridderhelm af en koester Nonkels, dat gewaagd maar geslaagd de traditie van Van vlees en bloed en In de gloria voortzet.

Nonkels is te herbekijken op GoPlay en Streamz.