Wie wint vanavond de allereerste Fintro Literatuurprijs?

Hagar Peeters

In haar romandebuut Malva biedt dichteres Hagar Peeters een stem aan de ondergeschoffelde én mismaakte dochter van de Chileense dichter Pablo Neruda. Waarom koos ze precies voor haar?

Hagar Peeters: "Ik heb altijd eerder het gevoel gehad dat dit verhaal míj koos. Ik stuitte tien jaar geleden al op de geschiedenis van Malva, en ze nestelde zich in mij vast. Toen ik op zoek ging naar mijn vaders dagboeken, ontdekte ik dat hij (Herman Vuijsje; DL) ook tot mijn elfde mijn bestaan had verzwegen. Ik las in zijn dagboeken dat hij aanwezig was bij de begrafenis van Pablo Neruda en hem zelfs opgebaard had gezien. Meteen ontdekte ik allerlei verbanden zoals zijn linkse engagement dat hij met Neruda deelde en zijn sympathie voor Salvador Allende. Er was een samenloop van historische gebeurtenissen en persoonlijke elementen.

"Toch wilde ik vooral Malva een stem geven én mocht het persoonlijke dat niet overvleugelen. Ze was al vroeg gestorven en had nooit haar zeg kunnen doen. En wat is er mooier in de literatuur dan het onmogelijke toch te laten gebeuren? Ik heb haar humor meegegeven én dat als tegengewicht ingezet tegen de verleiding van het magisch-realisme, een typisch Latijns-Amerikaans kitscherig genre waar ik in dit boek soms opzichtig mee flirt.

"En ja, waarom verstootte Neruda haar, met zijn eeuwige sympathie voor de misdeelden? Ik denk dat het te maken heeft met een extreme vorm van bindingsangst. Op vroege leeftijd overleed zijn eigen moeder. Hij had ook een barslecht huwelijk, was uit verveling getrouwd met iemand van wie hij niet hield. Na de geboorte van Malva werd dat huwelijk nog slechter.

"Uiteindelijk was Neruda een egoïst en narcist. Zijn dochter stond zijn kunst in de weg."

Connie Palmen

'De schrijver hoort niet in een roedel thuis, daar is hij te eenzaam, te egoïstisch, te trots voor, hij gedijt in het isolement', staat er in Jij zegt het. Regelmatig verwijst Connie Palmen naar het belang van eenzaamheid voor een auteur én de 'duivelsstaart' van de roem. Hoe is dat bij haar zelf?

Connie Palmen: "Ik bewaak mijn tijd, laat voor vier uur in de middag geen mensen toe, zorg voor lege dagen in mijn agenda en beschouw het betreden van het publieke domein als onderdeel van het theater dat roem heet."

In het al met de Libris bekroonde Jij zegt het poogt ze de balans te herstellen tussen Ted Hughes en Sylvia Plath. Zij, de 'broze heilige' die moegetergd zelfmoord pleegde, hij 'de verrader'. Palmen: "Ted Hughes heeft zelf nooit gereageerd op de aantijgingen in de biografieën van Plath en in de honderden publicaties. Vlak voor zijn dood heeft hij zich over zijn huwelijk en zijn liefde voor haar uitgelaten zoals het een dichter betaamt, op poëtische wijze. Niet het schrijven, maar het publiceren van deze Birthday Letters was voor hem een loutering. Postuum gun ik hem die loutering opnieuw. Jij zegt het is zowel een broederboek van Lucifer, alsook een elegie voor een gestorven geliefde, en daarmee een romantisch vervolg op Logboek van een onbarmhartig jaar."

Voor Palmen is het volkomen logisch om zich een non-fictieonderwerp toe te eigenen in een roman. Het maakt het genre ook superieur, bevestigt ze. "Alleen de romanschrijvers bepalen wat een roman is en zij zullen voortdurend de wetten van het genre schenden en aan de grenzen van wat een roman is morrelen."

Is het echt of is het niet echt, is een vraag die lezers tegenwoordig bovenmatig schijnt bezig te houden. "De moderne roman heeft ervoor gezorgd dat lezers zich dit afvragen, want het is de vraag waar het nu om draait. De grenzen tussen fictie en werkelijkheid lossen steeds meer op."

Stephan Enter

Er bestaan nauwelijks volwaardige romans over digitaal daten. Besloot Enter daarom een moderne zedenkomedie te schrijven?

Stephan Enter: "De kiem voor Compassie was in de eerste plaats een problematiek die mij persoonlijk aangreep. Stel, je vindt na lang aanmodderen in de liefde toch nog de ware, maar fysiek klikt het totaal niet. Wat dan te doen? Vervolgens realiseerde ik me dat zo'n situatie vooral zal voorkomen bij internetdating, omdat je elkaar dan al een beetje leert kennen, en zelfs erg leuk kunt gaan vinden, alvorens de eerste echte ontmoeting heeft plaatsgevonden. Mensen die gaan internetdaten, willen ook dolgraag verliefd worden, en daardoor worden allerlei - voorheen essentiële - stappen in de hofmakerij overgeslagen.

"Pas toen ik al flink op weg was met het boek, realiseerde ik me dat ik nog geen enkele literaire roman over dit onderwerp had gelezen. Wie zich inlaat met het fenomeen internetdaten, begeeft zich op heel glad ijs. Mensen doen zich online anders voor dan ze zijn, anderen geven juist weer meer van zichzelf prijs dan goed voor ze is. En er zijn ongetwijfeld mensen die dit fenomeen alleen maar als een grote snoeppot zien. Uit onderzoek blijkt trouwens dat, ondanks het overweldigende aanbod, de kans vrij klein is om via een datingsite een partner voor het leven te vinden."

Enter staat bekend als een begaafd stilist. Voegt de vorm van zijn verhaal zich vanzelf naar de inhoud? "Ik probeer in elk geval nooit 'mooi' te schrijven, mijn stijl moet scherp en effectief zijn. Elk woord moet raak zijn. Het is wel zo dat, zoals elke roman vraagt om een andere aanpak, die ook om een andere taal vraagt.

"Voorts zou je kunnen zeggen dat Compassie bovenal een eigentijds zwart sprookje is met een klassieke moraal op het einde; ook dat vereist een eigen toon. Maar ik denk zelden nog na over stijl wanneer ik eenmaal aan het werk ben; ik schrijf een zin op, en die zin bevalt, of niet. In het laatste geval geef ik er een paar tikken tegen tot hij wel bevalt. En zo niet, dan gaat hij eruit."

Inge Schilperoord

Pedofilie is een frequent opduikend thema in de recente Nederlandse literatuur, zo ook in Muidhond. Heeft het te maken met de grote, verhitte maatschappelijke aandacht?

Inge Schilperoord: "Uiteraard. Maar tegelijkertijd dateert de kiem voor mijn boek, een kort verhaal dat ik schreef over hetzelfde personage, al van acht jaar geleden.

"Ik baseerde me op een man die ik in mijn werk als forensisch psycholoog ontmoette en op de worsteling die hij meemaakte. Uiteindelijk is Jonathan, het hoofdpersonage, steeds meer een eigen, fictief personage geworden. De oorsprong lag dus niet in de maatschappelijke 'hetze', die toen ook nog minder leefde in Nederland.

"Ik schreef het verhaal omdat de man mij fascineerde. Ik wilde weten hoe dat is, om zo in gevecht te zijn met jezelf. De lezer moest zich net zo opgesloten voelen als Jonathan in zichzelf vast zit. Overgeleverd aan de wetten en beperkingen van zijn mentale wereld.

"Als lezers door mijn boek genuanceerder gaan denken over zaken als vrije wil en schuld, is dat natuurlijk wel fijn om te horen. Ik zie mijzelf ook niet als een forensisch psycholoog die is gaan schrijven, maar eerder andersom. Schrijven heb ik altijd gedaan, ook over onderwerpen die niets met mijn andere werk te maken hebben. Muidhond komt voort uit een eigen, innerlijke drang."

P.F. Thomése

Hij vindt zich als schrijver telkens opnieuw uit, zo ook weer met De onderwaterzwemmer.

P.F. Thomése: "Een verhaal begint altijd met vreemdheid. Bij Kafka wordt een man wakker en blijkt hij in een insect te zijn veranderd. In die vreemdheid ga je als schrijver, net als de lezer, op zoek naar vertrouwdheid. Deze afstand tot het alledaagse is het werkterrein. Daar gebeurt wat wij literatuur plegen te noemen. Dit verdwalen en weer thuis proberen te komen is voor mij elk boek opnieuw ongewis. Schrijven is verdwalen in het huis dat je blijkt te bouwen. Ik ken mijn boeken alleen van de binnenkant. Hoe ze er van- buiten uitzien, moet u mij maar vertellen."

De onderwaterzwemmer gaat - net als Schaduwkind - "over de afwezigheid van een naaste en de onvoorstelbaarheid daarvan" en over de angst voor de dood en de aantrekkingskracht daarvan. En ook schuldgevoel?

"Aanwezigheidsschaamte, heet het in De onderwaterzwemmer: het ongemakkelijke gevoel levend te zijn, van je hersens tot aan je pik, terwijl je liefste nooit meer lacht, huilt, kust. Heel lang heb ik een dode schrijver willen zijn, zo iemand van wie je de boeken leest zonder je een voorstelling te kunnen maken van zijn ooit zeer fysieke bestaan. Tot op heden is het mij niet gelukt om een dode auteur te zijn, maar ik heb goede verwachtingen dat het mij ooit zal lukken.

"In De onderwaterzwemmer beschrijf ik drie crisistoestanden uit het leven van Tin van Heel, drie losse verhalen eigenlijk. In weerwil van Tins achternaam wil zijn leven namelijk geen geheel gaan vormen. Om dat te benadrukken, slaat het onheil telkens op een ander continent toe. De drie delen van de roman doen zich voor als 'eilandjes van pijn' , met elkaar verbonden en van elkaar gescheiden door de oceaan van de tijd.

"En jazeker, je kunt deze drie delen heel wel opvatten als de drie levensfasen jongen-man-grijsaard. Hoe meer betekenissen de lezer vindt, des te liever het mij is. Lezen is almaar betekenissen ontdekken in het ogenschijnlijk gewone."