BoekrecensieMatthijs van Nieuwkerk
Wie verpakt nu het fantastische ‘Verzameld werk’ van Elsschot in zo’n machteloos saaie, groene kantoorkaft?
Matthijs van Nieuwkerk kiest om de week een boek uit de stapel nieuw verschenen werk. Deze week is dat het Verzameld werk van Willem Elsschot.
Ik denk weleens: zou het mogelijk zijn op televisie een boekenprogramma te maken waar een miljoen mensen naar kijken? Ik denk ook weleens: waarom worden sommige boeken misdadig verstopt achter camouflage- covers? Verder denk ik ook weleens: wie leest Willem Elsschot nog?
En nu ligt de vuistdikke, nieuwe editie van Elsschots Verzameld werk voor me. Bezorgd en toegelicht door Peter de Bruijn. Fantastische uitgave, met gouden leeslint. Alles is al lang en breed gelezen – Elsschot hoort met gemak bij de zes beste schrijvers uit ons taalgebied – maar een parade aan nieuwe ‘aantekeningen’ maakt altijd nieuwsgierig en voor je het weet zeil je, voortgeblazen door een lekker windje van nog onbekende voetnoten, de novelle Een ontgoocheling weer eens in.
En lees je eenmaal de korte openingszin ‘De Keizer was sigarenfabrikant’, dan is dichtslaan zinloos. Want daar is de tweede zin al: ‘Veel geld verdiende hij niet want hij werkte slechts met enkele mensen, had te weinig kapitaal en maakte geen reclame zodat hij niet vooruit kwam in de wereld.’ En weg ben je! Op een bekend, maar geweldig reisje langs o zo vertrouwde woorden, zinnen en hoofdstukken. En toch: het uitzicht is elke keer weer adembenemend.
Zoals Simon Carmiggelt opmerkte na lezing van Een ontgoocheling: ‘Dit is volmaakt schrijven. Ik heb mijn literaire vader gevonden.’ Kortom, lees Elsschot!
Maar wie leest ’m nog? Bij een rondgang langs mijn jonge collega’s bij een Vlaamse popquiz, die ik deze weken in Vilvoorde opneem, was de oogst bitter mager. Elsschot is geboren in Antwerpen in 1882 en daar overleden in 1960. Van professie reclameman. Bekendste werken: Lijmen/Het been, Villa des Roses, Kaas, Tsjip en meer.
Goed, werk aan de winkel dus. Te beginnen met deze formidabele uitgave van het Verzameld werk. Zou je zeggen. Maar waarom, o Vater, warum, wordt deze Elsschot in hemelsnaam verpakt in een machteloos saaie, groene kantoorkaft? In een camouflagecover. Dat zijn covers die er piekfijn voor zorgen dat nooit iemand het boek zal zien, laat staan oppakken.
O ja, de acht piepkleine letters van de naam Elsschot hebben allemaal een ander kleurtje, gefeliciteerd. Waren de foto’s op? De fantasie? Hallo, is daar iemand? Zou het niet leuk zijn als de jeugd weer eens op Elsschot dook? Volk!!
Tant pis. Ik reken nu op het nieuwe boekenprogramma van Wilfried de Jong en Ruth Joos. Ik verheug me er erg op. Het heeft de veelbelovende titel Brommer op zee. De verbeelding aan de macht. That’s the spirit. Laat dat maar aan Wilfried over. Uit te zenden in Vlaanderen en Nederland, dus de rubriek ‘Wie leest Willem Elsschot nog?’ zou niet misstaan. Elke week een Elsschot-lezer uit België of Nederland die fanfare maakt bij het werk van deze steeds minder zichtbare reus. Noem het een culturele dienstplicht.
Excusez, tot zover mijn neus in andermans business.
Blijft wel de laatste vraag over: is het mogelijk dat er een boekenprogramma komt waar een miljoen kijkers op afstemmen? Ik weet dat de literaire elite nog liever het oeuvre van Jan de Hartog doorspit dan dat ze tv-succes zou willen najagen. Ik ken mijn pappenheimers. Het zo betreurde VPRO Boeken was het altaar waarvoor men zondags knielde; een erg kleine gemeente keek trouw, maar met wervend boeken-tv maken hadden de vaak bloedeloze bijeenkomsten natuurlijk niets te maken.
Zie forever Adriaan van Dis, zie Eus’ Boekenclub, zie straks Wilfried en Ruth (ik weet het zeker), even serieuze als aanstekelijke boeken-tv. Ik ben van het getal, als stip aan de horizon. We zijn er bijna. Een kansrijk uitzendtijdstip. Een miljoen. Ik zeg over drie jaar.
Laat Elsschot alsjeblieft leven.
