‘What the Health’: de film waarvan het Amerikaanse kankerfonds niet wil dat u hem ziet

*** Vanaf nu is What the health ook te zien op Netflix. We hebben deze recensie daarom voor u nog eens uit ons archief opgediept. ***

Wie elke dag 50 gram verwerkt vlees eet, verhoogt het risico op darmkanker met 18 procent. Anderhalf jaar geleden zwaaide de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) met deze ophefmakende cijfers, afgeleid uit meer dan 800 studies door 22 wetenschappers. Ham, spek of salami staan sindsdien op gelijke voet met tabak, asbest of plutonium in de lijst van kankerverwekkende stoffen.

Toen documentairemakers Kip Andersen en Keegan Kuhn dat bericht hoorden, dachten ze dat het om nieuwe informatie ging. Maar blijkbaar gaan dergelijke studies al vijftig jaar mee. Waarom heeft geen enkele gezondheidsorganisatie er dan eerder voor gewaarschuwd? Of nog sterker: waarom raden hun websites bepaalde vleesproducten zelfs aan als gezonde voeding?

Suiker veroorzaakt geen diabetes type 2

De makers gebruiken eenzelfde ongeloof zoals ze dat eerder deden in Cowspiracy (2014), hun bejubelde documentaire over de zwaar vervuilende vleesindustrie en milieuorganisaties die bewust een oogje dichtknijpen. Andersen brengt het betoog in een verwonderende ik-vorm, zoals ook een Louis Theroux zijn onderwerpen benadert. Met vaak dezelfde gevolgen: gesloten deuren en plots afgebroken interviews wanneer het te netelig wordt.

Bij gebrek aan antwoorden, legt Andersen zijn oor dan maar te luister bij academici die wel willen spreken. En zo trekt hij een nog groter blik open aan problematische, causale verbanden tussen voeding en ziektes. Zo wordt diabetes type 2 meestal in verband gebracht met een gebrek aan beweging en te veel suiker en koolhydraten. Onzin, zegt Neal Barnard van het Physicians Committee for Responsible Medicine. “Diabetes wordt veroorzaakt door een op vlees gebaseerd eetpatroon.”

Dat zit zo. Vetten leggen een laag rond onze spiercellen, zodat suikers er niet meer in opgenomen worden. En dat veroorzaakt obesitas, en verhoogt de kans op diabetes type 2, hartaandoeningen en kanker. Die wetenschappelijke verklaringen worden telkens duidelijk en grafisch mooi uitgelegd, maar ook concreet gemaakt door sterke getuigenissen van patiënten die als rode draad door de documentaire lopen.

Geveinsde naïviteit

Een andere constante is Andersens aandringen bij gezondheidsorganisaties. De goede verstaander heeft al snel in de gaten waarom instanties als de American Cancer Society of de American Diabetes Association niet willen ingaan op de link tussen eetgewoonten en ziektes. Allen worden ze rijkelijk gefinancierd door de voedings- en pillenindustrie zelf. Maar de makers gebruiken hun geveinsde naïviteit als doordacht kantelmoment in de film.

Voor velen was Cowspiracy een eye-opener om minder of zelfs geen vlees meer te eten. What the Health doet ons vanuit een compleet ander perspectief hetzelfde overwegen. Andersen en Kuhn trappen ook deze keer niet in de val om te preken voor de eigen parochie. Ze vertrekken vanuit een probleem die de oplossing - veganisme - aannemelijk maakt.

Daarom is het jammer dat de film aan het eind dan toch prekerig wordt. Dat Andersen het nodig vindt ook zelf te getuigen hoe 'gezond' hij zich voelt nu hij geen vlees meer eet. Als fervente vleeseter had ondertekende dat na anderhalf uur ook in de gaten, door zelf de optelsom van alle aangereikte argumenten en getuigenissen te maken. Die laatste vijf minuten zijn wat verraderlijk. Alsof het overtuigen om veganist te worden dan toch de enige bedoeling was.

What the Health is te bekijken op Netflix.