What’s goin’ on in Baltimore? ‘The Wire’-maker David Simon keert terug naar felgeplaagde Amerikaanse grootstad voor nieuwe reeks

Voor hun nieuwe HBO-drama We Own This City keren David Simon en George Pelecanos terug naar Baltimore, de Amerikaanse grootstad wier sociale verval ze twintig jaar geleden al onder de loep hadden genomen in The Wire. Om u deze keer een verhaal over verregaande politiebrutaliteit en -corruptie voor te schotelen dat u gegarandeerd hartgrondig kwaad zal maken.

Het gaat zo slecht met Baltimore dat David Simon er weer maar eens een tv-reeks over heeft gemaakt. Wie het werk van de 62-jarige Simon een beetje kent, weet dan meteen dat de misstanden die op zijn radar zijn beland acuut zijn én bij naam zullen worden genoemd. Met The Wire (2002-2008) maakte de voormalige misdaadreporter bij dagblad The Baltimore Sun, die zichzelf aan het einde van de jaren 90 transformeerde tot de maker van fictiereeksen met de keiharde feitelijkheid van een journalistieke reportage, al een indringende dissectie van Baltimore als de endeldarm van de Amerikaanse samenleving. Een oord waar systeemfalen generaties van jongelui in de verslaving of de drugcriminaliteit heeft geduwd. En dat probleem is nu zo massief geworden dat het op zijn beurt verscheidene cenakels van de samenleving in de stad – politiek, onderwijs, lokale media – verder heeft doen doorrotten.

Tel daarbij: racisme (want 62 procent van de bevolking in de binnenstad van Baltimore is zwart, en in de meest berooide wijken als Sandtown-Winchester, Upton en Southern Park Heights gaat dat richting de volle honderd). Gewelddadige misdaad (het aantal moorden per honderdduizend inwoners in Baltimore bedroeg in 2020 meer dan 58, ongeveer het dubbele van steden als Chicago, Washington D.C. of Los Angeles). Endemische corruptie (politici schudden pront de handjes van projectontwikkelaars, die vervolgens zonder ommezien de vuile cash van drugsbazen helpen witwassen). En nu, met de zesdelige HBO-miniserie We Own This City, laat Simon samen met medescenarist George Pelecanos zien hoe decennialang volgehouden en ongehinderde politiebrutaliteit en -corruptie in dat wrange plaatje passen.

Kwaad

In een raamvertelling die kwistig tussen drie tijdperken springt, neemt We Own This City het FBI-onderzoek naar een groepje politieagenten van de Gun Trace Task Force in Baltimore onder de loep, een politieeenheid die in 2007 werd opgericht om gewelddadige misdrijven en de verkoop van drugs in de stad te voorkomen door het traceren van de illegale vuurwapens die de daders in hun bezit hebben. Acht leden van dat team bezondigden zich onder meer aan het scheefslaan van een deel van het in beslag genomen geld van een drugdealer tijdens diens arrestatie.

Het is het soort politiemisdaden die nog relatief gemakkelijk weg te rationaliseren zijn: de arrestatie is legitiem, er is een drugdealer van de straat gehaald, levens zijn wellicht gered door de inbeslagname van de vuurwapens en de drugs. Bovendien laten Simon en Pelecanos - in hun eeuwige queeste om hun onderwerp te bekijken als ware het een sociologische studie - niet na om ook de schamele koopkracht en de lower middle class-achtergrond van de flikken voor het licht te houden.

Maar de vraag die de reeks én de politiezaak waarop ze is gebaseerd oproept, luidt: waar eindigt zoiets? We Own This City geeft daar een goed idee van: de flikken van de Gun Trace Task Force bezondigen zich aan steeds gevaarlijker cowboygedrag, en de cultuur van straffeloosheid die heerst in het politiekorps maakt hen ook gretiger naar het geld dat ze achteroverslaan (tot ze ook onschuldige burgers flappen cash lichter maken, en het dus stilaan om ordinaire berovingen gaat) en roekelozer in hun wandaden, tot het willekeurig planten van bewijsstukken wanneer hun echte bewijslast te schraal is.

We Own This City is een tv-reeks die u hartgrondig kwaad zal maken. Vooral het gedrag van agent Wayne Jenkins (een uitzinnig acterende Jon Bernthal, bekend van onder meer tv-reeks The Punisher) en Daniel Hersl (Josh Charles) is dat van ranzige, losgeslagen schurftzakken. Die dankzij de precaire situatie op straat, en oversten die de daden van hun topscoorders oogluikend dulden, gewoon hun gang kunnen gaan. Vooral de onachtzaamheid van de agenten ten opzichte van de rechten van de burger is stuitend.

“De politieagenten in kwestie deden dit soort dingen recht onder de neus van de federale overheid”, zei Justin Fenton, misdaadreporter voor de hyperlocale nieuwssite The Baltimore Banner, op wiens boek de serie is gebaseerd, onlangs tijdens het tv-reeksenfestival Series Mania in Parijs. “Het is een wake-upcall over hoe ernstig de problemen zijn, en hoe serieus ook de oplossingen zullen moeten zijn. Het is geen verhaal van dertig jaar geleden, het gebeurt nu. Baltimore blijft worstelen met wat we willen dat de politie is, welke rol we willen dat ze spelen en hoe actief ze moeten zijn in het tegengaan van misdaad.”

War on drugs

De cultuur van politiebrutaliteit en -corruptie in Baltimore, waarin ook de Gun Trace Task Force-zaak kon woekeren, haalde in 2015 eventjes het wereldnieuws toen een 25-jarige zwarte jongeman tijdens zijn (ongewettigde) arrestatie zo werd toegetakeld door politieagenten dat hij een week later aan zijn letsels overleed. De gebeurtenis leiddetoen wekenlang tot rellen, die ook eventjes in het verhaal van We Own This City opduiken. Toen al, zes jaar voordat Fentons boek over die veel structurelere zaak van normvervaging bij de Baltimorese politie verscheen, liet seriebedenker Simon zich kritisch uit over hoe het in de Verenigde Staten bij wet vastgelegde begrip van probable cause – een arrestatie moet altijd een gewettigde reden hebben – werd uitgehold in Baltimore.

Tegen The Marshall Project, een non-profitnieuwsorganisatie die als een waakhond van het Amerikaanse strafrechtelijk systeem optreedt, zei Simon in 2015: “De oorlog tegen drugs heeft het vertrouwen tussen de zwarte gemeenschap en de politie van Baltimore getransformeerd. Het idee van probable cause is er stelselmatig en compleet door vernietigd. Het was bijna een plan van de lokale overheid, politiecommissarissen en burgemeester, en het maakte iedereen in de armere gemeenschappen in de stad kwetsbaar voor het meest arbitraire gedrag van politieagenten.”

U zal het een van de corrupte flikken in We Own This City triomfantelijk horen zeggen: “De war on drugs rechtvaardigt veel.” Want onder de zaak van politiewandaden die erin centraal staat, trekt ook deze Baltimore-serie van David Simon - net als The Wire, zijn eerdere HBO-maaksel The Corner (2000) en de uit zijn boek ontstane mainstreamflikkenserie Homicide: Life on the Street (1993-1999) - de lijn door naar de sociale en maatschappelijke problemen die daaronder broeien. Die zijn er immers niet op gebeterd.

Mislukte modelstad

“De problemen die destijds in The Wire werden geportretteerd, zijn in Baltimore nog acuter geworden in de twintig jaar sinds het programma voor het eerst werd uitgezonden”, vertelt Marc Levine tegen De Morgen. De professor-emeritus aan de universiteit van Milwaukee-Wisconsin onderwees in de laatste jaren van zijn leerstoel een college over The Wire en hoe die reeks de problemen van een gemiddelde Amerikaanse grootstad als Baltimore accuraat aanwijst. Hij haalt onder meer het feit aan dat ongeveer 50 procent van de zwarte mannen van beroepsgeschikte leeftijd in de stad geen werk heeft. Stel daar tegenover het feit dat de illegale drugseconomie in de stad op 1 miljard dollar wordt geschat, ongeveer evenveel als de florerende horecasector in de veiligere en beter begoede binnenstad, en de aanlokkelijkheid van drugscriminaliteit wordt overduidelijk. De lokale overheid reageert daartegen met een strategie van massale opsluiting van drugsdelinquenten - vijftien procent van alle volwassenen in de geplaagde wijk Sandtown-Winchester is op ieder moment opgesloten of vrij onder voorwaarden na een arrestatie – die de gemeenschappen in de arme buurten nog verder ontwricht. “Op ieder moment van de week werkt een meerderheid van de volwassenen in de armere wijken van Baltimore niet”, zegt Levine. “Terwijl in de binnenstad en de rijkere buitenwijken het aantal jobs is verdrievoudigd sinds de jaren 1970. Het is een lokale economie die op twee snelheden draait.”

De 585.000 inwoners tellende binnenstad in de staat Maryland, het centrum van een grootstedelijk gebied dat volgens de laatste volkstelling 2,8 miljoen zielen groot is, moest ooit een Amerikaanse modelstad worden: in de vroege seventies werd de verloederde binnenhavenbuurt opgewaardeerd tot een opulente zone vol toeristische attracties, sportstadia, restaurants en kantoren. Maar die gentrificatie onttrok ook de problemen in de wijken die niét werden bijgespijkerd aan het oog van de rest van de natie (“Wandel tien huizenblokken in eender welke richting van hieruit”, liet voormalig burgemeester Kurt Schmoke (1987-1999) zich ooit ontvallen over dat ‘hart’ van de stad, “en je ziet het allerergste van grootstedelijk Amerika.”) Voeg daarbij de structurele erosie van kortgeschoolde arbeid (tussen 1970 en vandaag is 90 procent van alle fabrieksarbeid verdwenen uit de stad), en het is overduidelijk waar de voedingsbodem van het probleem zit, zegt Levine.

Volgens de emeritus professor legt de dichotomie tussen de opwaardering van de binnenhavenregio en de aan hun lot overgelaten andere arme wijken van Baltimore een pijnpunt bloot dat voor alle Amerikaanse grootsteden geldt: de échte problemen van de stad worden weggestoken onder een masker van citymarketing, waarachter de armoede, drugs en andere ellende handig verborgen blijven voor investeerders, vastgoedontwikkelaars en toeristen.

Zou de kern van de bikkelharde maatschappelijke problemen die worden getoond in The Wire en nu in We Own This City kortom gewoon het goeie ouderwetse neoliberalisme van de VS kunnen zijn? Dat dacht ook Simon al in de mot te hebben toen hij nog aan het laatste seizoen van The Wire bezig was. Tijdens een interview met The New Yorker zei hij in 2007: “De hedendaagse Amerikaanse samenleving – en in het bijzonder het rauwe, onbezwaarde kapitalisme – devalueert mensen. Ieder moment op de planeet, vanaf nu, zullen mensen minder en minder waard worden. We bevinden ons in een postindustrieel tijdperk. Er zijn er gewoon niet zoveel meer van ons nodig als vroeger.”