Wat na de tournee? ‘Uiteindelijk heeft het ook tot een echtscheiding geleid. We hadden gewoon geen leven samen’

Over de glamour van het tourleven zijn al heelder rockbiografieën volgeschreven. Maar over wat gebeurt als een muzikant na maanden weer thuiskomt, is veel minder geweten. Hoe moeilijk is het om de draad van het dagelijkse leven weer op te pikken als je zo lang tegen honderd per uur hebt geleefd? Hoe ontnuchterend is het ontwaken als het applaus is verstomd en de roes is uitgewerkt? Hoe vul je het zwarte gat na de tournee? Wij spraken met drie muzikanten en een psychotherapeute.

Paul Van Bruystegem (Triggerfinger): ‘Elvis-neukbeweging’

Paul Van Bruystegem heeft een zware tol betaald voor het muzikantenleven. Een paar jaar geleden werd hij getroffen door hartproblemen en een geknapte zenuw, waardoor hij zijn linkerhand nog maar voor de helft kan gebruiken. Door een oorontsteking liep zijn linkeroor bovendien schade op, waardoor hij het tegenwoordig een stuk rustiger aan doet. Triggerfinger-gitarist Geoffrey Burton neemt het live af en toe van hem over op de bas.

Paul Van Bruystegem: “Lang geleden, toen ik pas begon als muzikant, heb ik touren heel eventjes leuk gevonden, maar dat is vrij snel overgegaan. Ik ga daar niet flauw over doen: touren is voor mij part of the job, ik kan niet zeggen dat ik het graag doe. Zodra je in het wereldje zit, wordt alles voor je geregeld, je hoeft zelf niks meer te doen. En wat kun je doen in een tourbus zonder krankzinnig te worden? Lezen, op voorwaarde dat niet de hele bus in carnavalsstemming is. Na verloop van tijd ben ik op tournee nummers beginnen te maken, of ik schreef een beetje, dagboekgewijs. Ik heb ook een tijdje mijn koersfiets meegenomen. Dan kwamen we ergens aan met nog drie, vier uur tot de soundcheck, en ging ik fietsen.”

Wat herinner je je als de zwaarste thuiskomst van een tournee?

Van Bruystegem: “Een jaar of acht, negen geleden, waren we op tournee toen ik telefoon kreeg van mijn zus: ‘Ons moeder ligt op palliatieve zorgen. De dokters zeggen dat het nog wel even kan duren, maar als je kunt komen, zou ik het toch doen.’ Ik heb toen de gloednieuwe BMW van onze lichtman geleend, en gezegd: ‘De boetes zijn voor mij.’ Toen ik aankwam in het ziekenhuis, stond de hele familie rond het bed van mijn moeder. Ze hebben mij even alleen met haar gelaten, en vijf minuten later is ze in mijn armen gestorven. Vervolgens ben ik terug naar Utrecht gereden, waar we die avond een optreden hadden. Twee dagen later stonden we in Moskou in het voorprogramma van Muse. Ik hoor Ruben (Block, Triggerfingerzanger, red.) nog zeggen: ‘This one is for Alda’ – zo heette mijn moeder. Al die Russen uit de bol, ook al wisten ze totaal niet waarover het ging. Toen ik uiteindelijk thuiskwam, was ze al begraven. Pas toen besefte ik: mijn moeder is er niet meer. Het is een roetsjbaan, hè, alles gebeurt in een waas.

“Mijn vader, dat is ongeveer hetzelfde verhaal geweest. Ik herinner me ook dat er op een familiefeest eens een klein manneke naar mij toekwam. Ik zei: ‘Dag ventje, wie ben jij?’ Waarop hij: ‘Ik ben uw neefke.’ Een van de kinderen van mijn oudste zus was blijkbaar bevallen. Ik voelde mij zoals de nonkel in De nerveuze Nerviërs van Suske en Wiske. Alles raast voorbij, en je neemt niet de tijd om stil te staan bij het leven. Op het moment dat je weer thuis bent, en er niet meer de klok rond voor je wordt gezorgd, komt de klop. En begint het geknaag. Je vraagt je af wat je beter had kunnen doen. Wel, ik had toch iets meer tijd voor mijn moeder willen uittrekken.

“Ik wil er niet over klagen, er zijn veel artiesten die zulke dingen meemaken. Maar het is wel hevig.”

Drank en druggebruik zijn wereldwijd min of meer aanvaard op tournee, maar bij thuiskomst schud je dat niet zomaar van je af.

Van Bruystegem: “Drank en drugs zijn niet de oorzaak van het probleem, ze zijn er een gevolg van. Ik ben zelf gestopt met die hele zever, en dat was helemaal niet zo moeilijk. Wat niet weggaat, is het gevoel dat je overhoudt als je terug thuiskomt.

“Ik denk nu terug aan de periode toen ik nog getrouwd was. We waren net verhuisd en ik heb toen welgeteld één nacht in ons nieuwe huis geslapen voor ik weer op tournee moest vertrekken. Na twee maanden kwam ik terug bij mijn vrouw en stiefdochter, die het huishouden naar hun behoeften hadden georganiseerd – ik was er toch niet. De twee sofa’s in de woonkamer waren volledig ingenomen, wat hen niet kwalijk te nemen viel. Ik heb toen heel bedeesd gevraagd: ‘Zou ik hier mogen zitten?’ Waarop er met een diepe zucht een beetje werd opgeschoven. Dát is het probleem. Stoppen met dat losbandige leven is niks, dat is gewoon dóén. Maar je krijgt niet terug wat je kwijt bent, namelijk: een gezonde relatie. Uiteindelijk heeft dat ook – weliswaar als goeie vrienden – tot een echtscheiding geleid. We hadden gewoon geen leven samen.

“In een ultieme poging om mijn huwelijk te redden, heb ik eens gezegd: ‘Ik neem jullie mee naar Los Angeles. We gaan er twee weken de bloemetjes buitenzetten.’ Ik wilde een vlucht boeken, en besefte dat ik dat al meer dan twintig jaar niet meer zelf had gedaan. Ik kón dat gewoon niet, mijn stiefdochter van 14 heeft het voor mij moeten doen. Toen besefte ik: buiten een beetje tjingelen op mijn gitaar kan ik eigenlijk niks. Zeer confronterend.”

Heb je desondanks tips voor de thuiskomst?

Van Bruystegem (denkt na): “Nee. De enige tip die ik zou kunnen geven: probeer er te zijn voor je gezin als je thuis bent. Maar dat is verschrikkelijk moeilijk, want het enige wat je wilt, is met rust gelaten worden. Een romantisch etentje, vakantie nemen, dat soort dingen. Ik had het beter wat meer gedaan, maar het was te veel gevraagd.”

Ondervond je ook communicatieproblemen als je thuiskwam?

Van Bruystegem: “Zet gasten bijeen in een bus – zeker als het iets jongere gasten zijn – en het verzandt al snel in debiele machopraat. Je hanteert een bepaald taaltje op tournee, maar dan kom je thuis en moet je naar een familiefeest, en zeg je iets waarvan jij denkt dat het grappig is. Vervolgens zie je iedereen vol afgrijzen kijken: ‘Wat zegt die nu?’ Dus ja: communicatieproblemen alom.

“De thuisblijvers waren het zo gewoon geworden om hun boontjes te doppen dat elke hulpvaardige poging die ik deed meteen met argusogen werd bekeken. En terecht. Als ik het deed, liep het vaak helemaal mis. Waarop ik mij dan maar terugtrok in mijn homestudio.”

Dit heb je ongetwijfeld ook al gehoord: ‘Om de drie jaar een plaat maken, en tussendoor fijn op tournee: waar klagen die gasten eigenlijk over?’

Van Bruystegem: “Absoluut, maar ik neem het de mensen totaal niet kwalijk – ik zou ook zo reageren. Een aantal van die lui hebben we ooit een week mee op tournee genomen, en stuk voor stuk zeiden ze achteraf: ‘Nooit meer!’

“Maar begrijp me niet verkeerd, ik voel me nog altijd ongelooflijk bevoorrecht. Als 14-jarige heb ik gezegd: ‘Ik ga muziek maken.’ En op mijn 63ste mag ik dat nog altijd doen. I lived the life, met alle blutsen en builen. Ik heb vroeger in de fabriek gewerkt, ben dakwerker geweest, ik weet ook wat dát is. Ik heb hiervoor gekozen en heb er geen gram spijt van gehad.”

Heb je ooit meditatie geprobeerd?

Van Bruystegem: “Op mijn 18de, toen ik hippie was en iedereen het deed. Maar eerlijk: ik heb het nooit fijn gevonden.

“Na mijn ontwenningskuur – ik heb zowat alles gepakt wat er te pakken valt – heb ik relaxatietherapie gevolgd, waarbij ik een aantal zeer doeltreffende technieken heb geleerd. Ademhalingsoefeningen onder andere, die helpen bij paniekaanvallen, maar ook om de stress voor een optreden te verminderen. Ik gebruik ze nog steeds, soms zelfs zonder dat ik het besef.

“Een ander trucje dat mijn therapeut me heeft aangeleerd, is een soort Elvis-neukbeweging om mijn heupen te ontspannen – bij mij zit de stress namelijk in de heupen. Ik moet al stappend mijn heupen ronddraaien alsof ik aan het neuken ben. Tot groot ongenoegen van mijn toenmalige vrouw: ‘Als je dat doet, ga je maar tien meter vóór mij lopen.’ Ik ben het, weliswaar iets minder opvallend, wel blijven doen. Die twee dingen samen – de ademhalingsoefeningen en de heupbewegingen – maken dat ik zo zelfzeker als iets het podium kan opstappen. Een optreden bewust beleven, dat was nieuw voor mij. Maar ik kan het iedereen aanraden.”

Sigrid Vandepitte (therapeute): ‘Oudercontact gemist’

De Antwerpse klinisch psychologe en psychotherapeute Sigrid Vandepitte heeft in de loop der tijd heel wat mensen uit de cultuursector over de vloer gehad, en heeft zich gaandeweg steeds meer gespecialiseerd in de thema’s waar zij mee worstelen.

Sigrid Vandepitte: “Een aspect dat vaak wordt onderschat, is de verschuiving van het bioritme – iets waar ons lichaam eigenlijk niet goed mee om kan. Mensen die in shifts werken, hebben er ook last van, maar die worden daarin vaak beter begeleid. In de muzikantenwereld zie ik dat nauwelijks. ’s Nachts leven houdt risico’s in: het vergroot de kans op depressies en slaapstoornissen. Een mens heeft zonlicht nodig om zich goed te voelen. Daarnaast is er de enorme portie stress, spanning en adrenaline die een optreden met zich meebrengt, en die nog lang in het lichaam blijft nazinderen. Iedereen zoekt zijn manier om daarmee om te gaan. De één gaat nog een uurtje dansen, een ander drinkt wat of gebruikt iets.”

Is het muzikantenleven niet gewoon een compleet absurd bestaan?

Vandepitte: “Bij artiesten worden bepaalde emoties vaak erg uitvergroot: ofwel worden ze alleen maar toegejuicht, ofwel krijgen ze heel veel kritiek. We kijken naar artiesten alsof ze larger than life zijn. Ze moeten er maar mee om kunnen, want het is nu eenmaal hun job. Maar het zijn ook maar mensen.

“Nu, voor een stuk ís het ook een droomjob, hè. Artiesten houden van dat leven, anders zouden ze er allemaal na de eerste tournee mee stoppen. Het heeft iets heel bevredigends. Maar een aantal van hen betaalt er een zware tol voor.”

Sommige artiesten gaan aan de drugs als ze op tournee zijn, andere zakken er pas goed in weg als ze terug thuis zijn.

Vandepitte: “Het contrast tussen tour en thuis is groot. Op tournee is er veel structuur, omdat je dag voor 100 procent wordt ingevuld. Thuis valt dat weg: plots moet je je dag zelf invullen.

“Ook het contrast tussen de kick van het touren en de thuissituatie, waarin je soms gewoon saaie dingen moet doen, is groot. Thuis moet je naar de bakker, de was ophangen, de kinderen van school halen… Zonder dat iemand je daar applaus voor geeft of zegt hoe geweldig je bent.”

Nog een gevaar: het onevenwicht dat kan ontstaan in een gezin. De ene partij wordt dagelijks verafgood op het podium, voor de andere partij is het leven met al zijn verplichtingen gewoon verdergegaan.

Vandepitte: “Het is inderdaad niet makkelijk om weer aansluiting te vinden. Je hebt een deel van het thuisleven gemist, zeker als je kinderen hebt. Ze zijn gegroeid terwijl jij weg was, en mogelijk heb je het oudercontact en het verjaardagsfeestje gemist.”

Zijn er tips en tricks om de thuiskomst te vergemakkelijken?

Vandepitte: “De belangrijkste tip: wees je bewust van de totaal verschillende levens die intussen geleid zijn. En weet dat het normaal is dat dat een aanpassingsperiode vraagt. Hoe je daarmee moet omgaan, is maatwerk: de ene mens is de andere niet.”

Eefje de Visser: ‘Elke avond drank’

De 36-jarige Nederlandse zangeres, multi-instrumentaliste en songwriter Eefje de Visser woont samen met haar elf maanden oude zoontje Pablo en man Pieterjan Coppejans (producer, engineer en studio-eigenaar) in Gent. Ze zit momenteel in een luwe periode waarin aan een nieuwe plaat gewerkt moet worden, maar het hectische tourleven en de daarmee gepaard gaande thuiskomst zijn haar niet vreemd.

Eefje De Visser: “Het is een raar leven, een beetje alles of niks. Aanvankelijk kon ik daar niet zo goed mee om. Na een tournee viel ik in een zwart gat, had ik het gevoel dat ik werkloos was. Je gaat van een overvolle agenda naar helemaal niks. Zodra je thuis bent, kom je in een periode waarin je een plaat moet maken, iets wat je – toch wat het schrijven betreft – helemaal alleen moet doen. Ik kon me dan echt verloren voelen.”

Hoe heb je geleerd om daarmee om te gaan?

De Visser: “Ik heb mezelf een bepaalde discipline aangeleerd. Twee weken geleden had ik bijvoorbeeld weer heel erg last van uitstelgedrag – duizend plannen, maar om de een of andere reden deed ik andere dingen dan ik wilde doen. Op een gegeven moment ben ik dat gewoon zat, omdat ik weet dat ik mij nog lamlendiger voel als het blijft duren.

“Nu, ik denk dat uit die verveling en dat overschot aan tijd ook veel muziek voortkomt. Dat was eigenlijk al zo toen ik puber was. Misschien dat er zich op die manier wat dingen in je ophopen. Dat is ook de reden waarom ik altijd muziek heb gemaakt: om de dingen uit mijn systeem te krijgen. Te veel tijd hebben, zorgt ervoor dat ik nummers ga maken.”

Je speelt binnenkort vijf avonden na elkaar in Duitsland, gaat je zoontje dan mee?

De Visser: “Normaal gaat hij altijd mee, maar dit keer niet. Er zitten ritten van acht uur tussen, en dat wil ik hem niet aandoen. Ik weet nu al dat ik het heel moeilijk ga vinden, maar misschien is het niet slecht dat we eens een keertje van elkaar worden losgeweekt, en dat ik mij weer even volledig kan concentreren op mijn vak.”

Heb je moeite met structuur terugvinden als je na een tournee thuiskomt?

De Visser: “Vóór Pablo er was wel. Ik denk dat muzikanten over het algemeen niet de meest gestructureerde mensen zijn. Dat heeft te maken met creativiteit: associatief zijn, een soort vrijheid in je hoofd hebben waardoor er muziek kan ontstaan.

“Na de tours van de eerste en tweede plaat heb ik zowat tegen een depressie aangeschurkt. Of misschien is stuurloos een beter woord. Dat werkloze waarover ik het had. Ik denk dat werk, iets móéten doen en verantwoordelijk zijn voor een ander, ieder mens op de been houdt. Maar deze job zit toch anders in elkaar. Je voelt je niet altijd onderdeel van de maatschappij. Ik ben van nature dan wel een ochtendmens, maar als ik om pakweg half acht dan ook effectief eens de deur uit moet voor het een of ander, valt me altijd op hoeveel volk er dan al op straat is. Doorgaans leef je langs de gewone werktijden heen. Vakantiedagen, weekends: dat loopt allemaal door elkaar.”

Heb je ooit problemen gehad met drank of drugs?

De Visser: “Ik heb in mijn leven genoeg feestjes gehad en genoeg fijne middelen gepakt om een leuke tijd te hebben, maar dat compleet losbandige rock-’n-rollgedoe heb ik altijd wat kinderachtig gevonden. Het is al zo’n narcistisch vak, om dan ook nog hotelkamers te gaan slopen of zo, dat vind ik compleet respectloos.

“Er is een tijd geweest dat ik op tournee elke avond dronk, maar vanaf het moment dat ik voelde dat het niet meer gezond was, stopte ik er onmiddellijk mee. En zodra ik weer thuis ben, voel ik al helemaal niet meer de behoefte om ermee verder te gaan. Gelukkig ben ik totaal niet verslavingsgevoelig. Ik zit met het tegenovergestelde probleem: ik denk dat ik mezelf wat vaker zou moeten verplichten om de deur uit te gaan.”

Heb je tips voor muzikanten die thuiskomen na een tournee?

De Visser: “Bel je vrienden op, ga naar buiten. Toen ik aan Bitterzoet werkte, sprak ik bijvoorbeeld weleens af met Sylvie (Kreusch, red.): dan kwam zij bij me thuis werken of ik bij haar. Gewoon afspreken: ‘Om tien uur komen we samen met onze laptops, en gaan we werken.’”

Isa Holliday (Slow Crush): ‘Don’t fuck with me’

Isa Holliday is zangeres bij Slow Crush, een van de hardst werkende en – van Toronto via San Francisco tot Parijs – uitgebreidst tourende bands van ons land. Als we haar bellen, is de zangeres van de shoegazegroep net terug van een tour in de VS. Amper een dag later vertrekt ze alweer, enkele weken op tournee door Europa in het voorprogramma van Deafheaven.

Ik neem aan dat één dag te kort is om in een zwart gat te belanden?

Isa Holliday: “Klopt, veel tijd is er niet. Snel alle kleren in de was steken, en dan zorgen dat we onze spullen herschikt krijgen voor de Europese tour. In Amerika touren we met veel minder materiaal.”

Wat vind je doorgaans het ergst aan thuiskomen?

Holliday: “Ik weet niet of ik het mag zeggen, want op mijn werk gaan ze dat niet leuk vinden (lacht). Maar dat dus: het dagelijkse leven weer oppikken. Als je naast de muziek nog een vaste job hebt, is dat veel in één keer.”

Wat voor job doe je?

Holliday: “Ik ben projectmanager, een bureaujob. Vaak moet ik twee jobs tegelijk doen als ik op tournee ben. Tijdens de tour in de VS was het gelukkig niet nodig, maar dat maakt de thuiskomst dan weer moeilijker, omdat er meer werk op je ligt te wachten.”

De meeste muzikanten hebben moeite om na een tour hun dagen weer in te vullen. Dat probleem heb jij dan weer niet.

Holliday: “Mijn job is een handige routine waarmee ik de tourblues op afstand kan houden. Dan is het gewoon nog omschakelen van nachtshift naar dagshift. Al is het tourleven meer een 24-urenshift. Je bent bezig vanaf het moment dat je ’s ochtends uitcheckt in je hotel, tot je ’s nachts in een ander hotel ligt. Ik kan bevestigen dat een gewone job minder belastend is dan het tourleven. Thuis weet je waar de bakker is, op tournee is het meestal ver zoeken naar eten. Zeker als veganist. We doen veel zelf, niet alles wordt voor ons geregeld, en in Amerika is het niet vanzelfsprekend om gezond te eten.”

Mis je de spotlights als je terug thuis bent?

Holliday: “Ik ben begonnen als bassiste, en ik vond het leuk omdat ik dan níét in de spotlights stond. Maar dan moest ik zo nodig beginnen te zingen (lacht). Nee, ik heb er geen enkel probleem mee als de spotlights wegvallen.”

Mag ik vragen wat je gezinssituatie is?

Holliday: “Ik woon samen met mijn vriend en mijn moeder, in een kangoeroewoning. Makkelijk: mijn moeder kan de katten eten geven als ik op tournee ben (lacht).”

Is het al eens gebeurd dat er bij thuiskomst geen plaats meer voor jou was in de zetel?

Holliday: “Nee, er is zelfs te veel plaats. Het duurt altijd een paar dagen voor mijn katten weer naar mij komen. Ze zijn het dan zo gewend dat mijn moeder ze eten geeft, dat ze mij niet meer nodig hebben. Misschien moet ik ze meenemen op tournee en ze een koptelefoon opzetten (lacht).”

Heb je als vrouw weleens problemen ondervonden in de mannenwereld die de rock-’n-roll nog steeds is?

Holliday: “We spelen vaak op festivals waar geen enkele andere vrouw op de affiche staat, wat het voor mij soms wat eenzaam maakt. Maar ik ben nog maar zeer zelden geconfronteerd met MeToo-achtige toestanden, als je dat bedoelt. Misschien omdat de mannen in mijn band behoorlijk groot zijn en schrik aanjagen. Maar het kan ook aan mijn kapsel liggen. In Amerika zei iemand me vorige week: ‘Ik hou van je haar, het straalt iets uit van ‘Don’t fuck with me’.’ Misschien moet ik daar maar eens een patent op nemen: het don’t fuck with me-kapsel (lacht).”

© Humo