InterviewBoeken
Wat leest de Chinese kunstenaar Ai Weiwei? ‘De boeken van Andy Warhol waren makkelijk als je geen Engels sprak of verstond’
Tijdens de Culturele Revolutie verbrandde Ai Weiwei’s vader noodgedwongen de boeken van de familie. ‘Dat bewees hoe krachtig woorden op papier kunnen zijn’, zegt de 65-jarige kunstenaar en mensenrechtenactivist.
Welke boeken staan er op uw nachtkastje?
“Dit is echt een vraag die me raakt. Ik heb geen boekenkast of boeken naast mijn bed.”
Wat is het laatste geweldige boek dat u gelezen hebt?
“Permanent Record van Edward Snowden.”
Zijn er klassieke romans die u pas recent voor het eerst hebt gelezen?
“Ik ben gestopt met het lezen van klassieke romans voor ik 24 werd.”
Beschrijf uw ideale leeservaring (wanneer, waar, wat, hoe).
“Mijn ideale leeservaring had ik toen ik met mijn vader, Ai Qing, in ballingschap leefde in een gevangenenkamp tijdens de Culturele Revolutie. We hebben toen al zijn boeken verbrand om verdere politieke vervolging te voorkomen. Ik was nog geen 10 jaar oud, ik geloof dat het 1967 was. We verbrandden al zijn prachtige kunstcatalogi, dichtbundels en romans, waarvan vele in het buitenland waren gepubliceerd en na zijn reizen naar China waren teruggebracht.
“Mijn vader moest ze allemaal verbranden omdat het bezit van die boeken kon worden gezien als een teken van antirevolutionair, anticommunistisch en onpatriottisch sentiment. Het bevestigde voor mij hoe krachtig die woorden op papier konden zijn. Voordat we alles verbrandden, had ik wat poëzie gelezen van Federico García Lorca, Pablo Neruda, Vladimir Majakovski, Walt Whitman en Rabindranath Tagore. Maar ik was erg jong en begreep er toen weinig van.
“Toen we in het gevangenenkamp zaten, moest mijn vader dwangarbeid verrichten. In die periode waren de enige boeken die we konden lezen politieke werken. Mijn zus stuurde me boeken op als Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme van Vladimir Lenin en Het Communistisch Manifest van Friedrich Engels en Karl Marx. Ik heb me volledig losgemaakt van de concepten in die boeken, maar ik voel nog steeds de kracht van de taal en de logische structuur.
“Dat waren mijn meest gedenkwaardige leeservaringen. Daarna heb ik niet veel meer gelezen.”
Wat is uw favoriete boek waar niemand anders van gehoord heeft?
“Yingzao Fashi, een bouwhandleiding uit de Song-dynastie. Het werd zo’n duizend jaar geleden geschreven. Ik heb een kopie van dat boek, ik kocht het in een veilinghuis. Ik heb een bijbel die ooit toebehoorde aan Sun Wenyuan, een voormalig rector van de Soochow-universiteit in Suzhou, in de provincie Jiangsu. Hij werd om zijn christelijk geloof vervolgd door de Communistische Partij na de oprichting van de Volksrepubliek China in 1949. Die bijbel was zijn meest persoonlijke bezit en op elke bladzijde had hij aantekeningen neergepend, delicate en duidelijke geschriften van zijn studie en interpretaties.”
Welk boek heeft uw beslissing om beeldend kunstenaar te worden het meest beïnvloed, of heeft bijgedragen tot uw artistieke ontwikkeling?
“Ik zou zeggen dat de werken van Ludwig Wittgenstein en Franz Kafka invloedrijk zijn geweest en, als je kunstenaars meetelt, ook het werk van Duchamp. Het zijn er maar een paar, maar toch: schitterende intellectuele geesten.”
Wie zijn uw favoriete kunstenaars-schrijvers?
“Ik noemde net Duchamp, maar ik hou ook van Andy Warhol. Zijn boeken waren makkelijk te lezen als je geen Engels sprak of verstond. Als student in de Verenigde Staten was The Philosophy of Andy Warhol: From A to B and Back Again het eerste serieuze boek dat ik aanraakte.”
Heeft een boek u ooit dichter bij een ander gebracht, of tussen u in gestaan?
“Het boek dat mij het dichtst bij een ander bracht was een boek van mijn vader. Hij was de bekendste dichter in China, maar mocht niet lezen en schrijven. In het geheim hield hij een Franse encyclopedie bij, zelfs tijdens de moeilijkste periode, toen hij gedwongen werd de openbare toiletten schoon te maken. Onder een klein olielampje bladerde hij elke avond door de encyclopedie en verzamelde informatie om een tekst te schrijven over de Romeinse geschiedenis en het Romeinse Rijk. Hij las enkele van deze paragrafen aan mij voor. Memorabele momenten.”
Over welke onderwerpen zouden meer auteurs moeten schrijven?
“Filosofie en individuele vrijheid zijn onderwerpen die mij raken. Zoals Het existentialisme is een humanisme van Jean-Paul Sartre.”
Welke boeken zou u aanraden aan iemand die meer wil weten over het moderne China?
“Mijn memoires.”
Wat raakt u het meest in een literair werk?
“Iemand die zijn persoonlijke gevoelens en logica uitdrukt via een nieuwe woordenschat. Dat is het licht dat mij aanzet tot verder lezen. Bijna elke grote dichter heeft dat vermogen.”
Welke genres leest u graag en welke mijdt u?
“Ik heb genoten van Mark Twains Life on the Mississippi en Nikolaj Gogols De neus, maar ook van het werk van Ernest Hemingway.
“Wat mijden betreft: daar had ik zelf weinig over te zeggen. In de tijd dat ik moest lezen werd het me verboden, zowel door de maatschappij als door mijn familie. Mijn familie deed dat om me te beschermen. Om te voorkomen dat ik een wereld zou betreden die me fantasie en macht kon geven, dingen die van hen slachtoffers hadden gemaakt. Dus die tijd ging voorbij.
“Ik heb veel gemist. Maar ik heb genoeg levenservaring zodat ik niet zoveel moet lezen om mijn ziel te voeden en de uitdagingen van de werkelijkheid aan te gaan. Ik denk dat lezen zonder die emoties in de werkelijkheid te gebruiken een verspilling is en je hypocriet maakt. Hypocrieten lezen veel, te veel, maar hebben niets te maken met de werkelijke betekenis in die boeken.”
Hoe organiseert u uw boeken?
“Ik voel me meer op mijn gemak als ze plat liggen dan wanneer ze rechtop staan. Dat is nog een reden waarom ik niet vaak lees. Ik zie ze graag als krachtige, bestaande wezens. Er zijn veel boeken waarvan ik meerdere exemplaren heb gekocht. De daad van het kopen van het boek geeft me plezier.”
Van welk boek dat u bezit zouden mensen verbaasd opkijken?
“Tijdens het filmen van Human Flow vond ik een koran in een boekenwinkel in Libanon. Hij was honderden jaren oud en prachtig gebonden. Ook al begrijp ik er geen woord van, toch waardeer ik de schoonheid van de kaft met haar gouden patronen. Ik heb een exemplaar van Duizend-en-een-nacht, uitgegeven door een Franse uitgever in de 17de eeuw. En ik noemde al eerder de bijbel die toebehoorde aan een christelijke martelaar.”
Wat is het mooiste boek dat u ooit cadeau hebt gekregen?
“Mensen zijn erg aardig voor me en sturen me voortdurend boeken. Ik ben bang dat bijna geen van hen de moeite waard zijn om te verzamelen of zelfs maar tijd mee door te brengen.”
Wie is uw favoriete fictieve held of heldin? En uw favoriete antiheld of schurk?
“Don Quichot is mijn favoriete literaire personage. Er zijn geen slechte personages in romans, het zijn allemaal goede personages.”
Wat voor soort lezer was u als kind? Welke jeugdboeken en auteurs zijn u het meest bijgebleven?
“De lotgevallen van de brave soldaat Svejk van Jaroslav Hasek is me bijgebleven.”
Hoe is uw leessmaak in de loop der tijd veranderd?
“Ik had nog geen smaak gevormd, maar ik ben meer geïnteresseerd in ernstige boeken, zeer persoonlijk en privé.”
Bent u ooit in de problemen gekomen door het lezen van een boek?
“Mijn problemen begonnen doordat mijn vader een intellectueel en een schrijver was. Mijn problemen kwamen voort uit het feit dat mijn familie boeken las.”
U organiseert een literair etentje. Welke drie schrijvers, dood of levend, nodigt u uit?
“Czeslaw Milosz, Allen Ginsberg en Isaac Bashevis Singer.”
Van welk boek had u meer verwacht? Herinnert u zich het laatste boek dat u neerlegde zonder het uit te lezen?
“Ik heb elk boek weggelegd voordat ik het uit had. Ik heb nog nooit een boek echt uitgelezen. Of ik ben klaar voordat ik echt begonnen ben, want bij sommige boeken lees ik de eerste hoofdstukken niet, enkel een paar pagina’s of hoofdstukken op het einde.”
Wie zou uw levensverhaal moeten schrijven?
“Mijn zoon, Ai Lao. Hij is nu 11 jaar, maar sinds zijn geboorte is hij de ultieme lezer van alles wat ik heb gedaan.”
Wat gaat u hierna lezen?
“Ik ben voortdurend online en Twitter is mijn boek, mijn literaire stroom, sinds 2009. In 2005 begon ik te schrijven op mijn Chinese blog en ik heb miljoenen woorden geschreven. Ik geniet er enorm van hoe mensen zich uitdrukken in 140 tekens, sommigen gebruiken de vorm om een roman te schrijven, een dagboek, poëzie, of om te roddelen, inclusief nepnieuws. Vergelijk het met een stromende rivier.”
© The New York Times
