Waarom ‘The Wire’ de beste televisiereeks van deze eeuw is

Voor de BBC is er geen discussie meer mogelijk: The Wire is de beste televisiereeks van de 21ste eeuw. Maar is dat wel zo? En waarom dan? ‘Een reeks die zulke radicale keuzes maakt, krijg je vandaag nergens meer verkocht.’

De Britse openbare omroep heeft een reputatie hoog te houden. Ook wanneer het om het opstellen van lijstjes gaat. Op zoek naar de beste televisiereeks van de 21ste eeuw ging de BBC ten rade bij 206 experts uit maar liefst 43 landen. Allemaal televisiecritici of academici die zich in het medium verdiepen. Zij lijsten elk hun tien favoriete reeksen op, waarna het nodige cijferwerk voor een definitieve ranking zorgde. De winnaar stak er met kop en schouders boven uit. Bijna de helft van de experts had The Wire in zijn of haar top tien staan. Bij een kwart van alle ondervraagden stond de reeks op één. “De rest staat niet eens op de foto”, zou Michel Wuyts zeggen.

Maar waar heeft de reeks over een stel flikken in de Amerikaanse stad Baltimore die haast mythische status aan te danken? Niet aan de kijkcijfers alleszins. Toen de reeks in juni 2002 voor het eerst op het scherm kwam, was de interesse beperkt. Wekelijks pikten zo’n vier miljoen kijkers de nieuwste aflevering mee. Ter vergelijking: Breaking Bad wist wekelijks tien miljoen fans te boeien. Maar de critici waren - toen al - razend enthousiast. “The Wire was voor mij een openbaring”, zegt Ab Zagt, tv-criticus bij de Nederlandse krant Algemeen Dagblad en een van de experts die door BBC werd bevraagd. “Ik was gewoon om politiereeksen te zien waarin zo snel mogelijk van A naar Z werd gehold. Dit was iets helemaal anders.”

Ook Nico Molenaar, die onder andere de scenario’s van Undercover schrijft, haalt het tempo van de reeks aan wanneer het over de onderscheidende kwaliteit van The Wire gaat. Waar tot dan in de meeste politiereeksen op één aflevering tijd zowel de misdaad werd gepleegd als de dader werd gevat, pakten de scenaristen van The Wire het anders aan. “Ze brachten een politieonderzoek in beeld op bijna hetzelfde tempo waarop zo’n onderzoek in het echt ook loopt. Het duurde een heel seizoen om één zaak uit te spitten. Dat was tot dan ongezien.” Die revolutie laat zich tot vandaag voelen in het werk van Molenaar. “Dat we in Undercover uitgebreid de tijd kunnen nemen om te tonen hoeveel moeite het vraagt om als infiltrant een vertrouwensband met een criminele bende op te bouwen, hebben we voor een stuk aan The Wire te danken.”

Traag

Al was bij de start van de reeks niet iedereen fan van dat tragere verteltempo. “Er waren bij HBO (de betaalzender die The Wire liet maken, red.) aanvankelijk heel wat twijfels”, vertelt Bas Adriaensen, die als scenarist meewerkte aan reeksen als Black Out en Vermist. “De reeks heet dan wel The Wire, een verwijzing naar de telefoontaps die de rechercheurs gebruiken, maar het duurt vier of vijf afleveringen voor er effectief zulke taps gebruikt worden. De bazen bij HBO vroegen zich af of dat niet allemaal wat sneller kon.”

Het tempo speelt de reeks ook nu nog parten, weet Bert Van Dael. Als scenarist van Beau Séjour en De twaalf geeft hij elk jaar een masterclass scenarioschrijven aan de KUL, en daar passeert ook The Wire de revue. “Wanneer ik de eerste aflevering laat zien is echt niemand van mijn studenten enthousiast.” Meteen ook de reden waarom je volgens Van Dael een reeks als The Wire anno 2021 aan geen enkele zender of streamingdienst nog verkocht krijgt. “Tegenwoordig wordt op de seconde bijgehouden wanneer mensen wegzappen, voor een pilot als die van The Wire, waarin amper iets gebeurt, zouden die cijfers rampzalig zijn.”

Wat niet betekent dat Van Dael geen fan is van de reeks. Integendeel zelfs. “Ik vind het fantastisch dat David Simon en Ed Burns (de twee hoofdscenaristen, red.) zulke radicale keuzes durven te maken. Wij proberen in Beau Séjour bijvoorbeeld ook de saaiheid van het politiewerk te laten zien. Maar waar wij daar een paar scènes voor uittrekken, durven ze dat inThe Wire bijna een hele aflevering laten duren.”

Sociologisch traktaat

Die radicale keuzes weerspiegelen zich ook in de thema’s die aan bod komen. Waar het in het eerste seizoen nog om een doorsneestrijd tussen de politie en een drugsbende draait, komen in de daaropvolgende seizoenen ook thema’s als onderwijs, politiek, vakbonden of media aan bod. “Het is bijna een sociologisch traktaat”, vindt Adriaensen.

“The Wire fileert de Amerikaanse maatschappij en legt pijnlijk bloot waar het fout loopt”, zegt Van Dael. “Dat heb ik in nog geen enkele andere reeks gezien.” En dan hebben we het nog niet over de personages gehad. “Stuk voor stuk mensen van vlees en bloed”, vindt Kaat Beels (Beau Séjour, Clan, Tabula Rasa). “Die in welke arena ze ook terechtkomen heel levensecht aanvoelen. Dat maakt dat The Wire voor mij losstaat van alle andere fictiereeksen die tot dan op tv te zien waren. De reeks heeft een heel documentaireachtige feel waar ik wel fan van ben. Ook Lost Luggage, de reeks over de aanslagen in Zaventem waar ik nu aan werk, ademt die sfeer uit.”

Met die eerste plaats voor The Wire kunnen de televisiemakers die we contacteerden dus wel leven. Al is geen van hen echt fan van dat soort lijstjes. “Het blijft toch altijd appelen met peren vergelijken”, vindt Beels. De vraag is ook hoe tijdloos zo’n lijstje is. Afgaande op de lauwe reacties van zijn studenten denkt Van Dael dat The Wire eerder vroeg dan laat de koppositie af zal moeten staan. “Dat is ook logisch, niet? Toen ik op de filmschool zat, werd Fawlty Towers algemeen gezien als de beste televisiereeks ooit. Ik zie die nu ook in geen enkel lijstje meer staan.”