Daar is hij weer! In Jojo Rabbit, de heerlijke nieuwe satire van regisseur Taika Waititi, krijgt een 10-jarige Duitse jongen raadgevingen (‘Komaan, je kunt toch veel beter heilen dan dát!’) van een wel héél bijzondere imaginaire vriend: Adolf himself! Nu zijn er in de filmgeschiedenis nog wel meer films waarin de dictator met het malloterige snorretje voor schitterend vertier zorgt. Voor u op een gestrekt rijtje geplaatst: de negen meest memorabele filmführers!
9. ‘HITLER: THE LAST TEN DAYS’ (1973)
Hoewel hij lang niet de eerste acteur was om het bekende zwarte kneveltje op de bovenlip te plakken, was Sir Alec Guinness – in a galaxy far, far away beter bekend als Obi-Wan Kenobi – een van de eerste écht grote klasbakken die in het uniform kroop van een van de meest gehate individuen uit de wereldgeschiedenis. Guinness zelf noemde het zijn beste rol ooit, maar veel critici oordeelden dat The Last Ten Days te veel sympathie opwekte voor Hitler en de film werd in talloze landen verbannen. Begrijpelijk: Guinness, sprekend met een oer-Brits accent, zet de dictator met een nogal misplaatste en lachwekkende Obi-Wan-achtige vriendelijkheid neer als een optimistische nonkel die zijn volgelingen tijdens feestjes graag aan het lachen brengt. May the Reich be with you, always!
8. ‘INDIANA JONES AND THE LAST CRUSADE’ (1989)
Het blijft een van de geinigste taferelen uit de derde aflevering uit de Indiana Jones-franchise: nadat de als Luftwaffe-officier vermomde Indy (Harrison Ford) het ontvreemde dagboek van zijn vader heeft teruggevonden in Berlijn, wordt hij tijdens een boekverbranding meegesleurd door de siegheilende massa tot hij ineens – slik! – oog in oog komt te staan met Den Dolf (Michael Sheard). Die prompt het dagboek signeert! ’t Is een onverwoestbaar schatermoment, maar tegelijk valt het altijd weer ongelooflijk op dat Sheard, die in The Empire Strikes Back een imperial officer vertolkte wiens keel door Darth Vader wordt dichtgeknepen, op het snorretje na totáál niet op de echte Hitler lijkt. Het is in de lange historie van Hitler-vertolkingen een terugkerend pijnpuntje: hoe intens sommige acteurs ook ‘Heil!’ staan te tieren, blijkbaar is het voor de filmindustrie verdammt moeilijk om écht goeie Hitler-lookalikes te vinden.
7. ‘THEY SAVED HITLERS BRAIN’ (1963)
In het Reich van de cinema maakt Hitler niet alleen zijn opwachting in historische drama’s of in klassieke avonturenfilms, maar ook in compleet van de pot gerukte horrorflicks en dolzinnige komedies. Neem nu deze psychedelische, lachkrampverwekkende, extreem ridicule zwartwitfilm over enkele naziwetenschappers die op bevel van Hitlers bewaard gebleven hoofd (wie acteur Bill Freed met uitpuilende ogen ‘Mach schnell! Mach schnell!’ hoort brullen, komt nooit meer bij) een dodelijk zenuwgas ontwikkelen. Een absolute topper in het zo-slecht-dat-ie-weer-genietbaar-wordt-genre. Geweldige titel ook.
6. ‘INGLOURIOUS BASTERDS’ (2009)
Na ons op een schat aan iconische scènes te hebben getrakteerd (de Zwitserse pijp van SS-kolonel Hans Landa! Het verbale duel in La Louisiane!), voert Quentin Tarantino zijn Wereldoorlog II/spaghettiwestern-epos naar een onwaarschijnlijke climax. Tijdens de door alle nazikopstukken bijgewoonde première van de propagandafilm Stolz der Nation, dringen de overblijvende basterds de bioscoop binnen, waarna ze Hitler met hun machinepistolen aan flarden knallen terwijl Shoshanna Dreyfus de cinemazaal in lichterlaaie zet. Dat Tarantino hier een gedurfd loopje met de feiten neemt – voor de millennials onder u: Hitler pleegde in realiteit zelfmoord in zijn bunker – werd hier en daar onthaald op vlammend protest. Maar wat sommigen bestempelen als schandalige geschiedvervalsing, wordt door Tarantino zelf omschreven als poëtische rechtvaardigheid.
5. ‘THE BUNKER’ (1981)
Tien jaar voor hij wereldberoemd werd met zijn rol als Hannibal The Cannibal, gaf Anthony Hopkins in de tweeënhalf uur durende televisiefilm The Bunker gestalte aan die andere ultieme booswicht. Hopkins kreeg indertijd krék dezelfde kritiek te verduren als Alec Guinness, namelijk dat hij Hitler té nadrukkelijk neerzette als een mens van vlees en bloed. Waarop Hopkins droogweg repliceerde dat Hitler nu eenmaal een mens van vlees en bloed wás, en dat in díé verontrustende vaststelling net de horror besloten ligt. In sommige scènes gaat Hopkins, zoals alleen Hopkins dat kan, compleet over the top (nooit eerder hebt u iemand zó woedend zien trillen), maar anderzijds is het net die groteske overdrijving die van zijn vertolking een onvergetelijk spektakelstuk maakt. Heil Hopkins!
4. ‘THE EMPTY MIRROR’ (1996)
U heeft het al gemerkt: diverse films uit deze countdown voeren de kijker mee naar de laatste dagen van het ineenstortende Derde Rijk, toen Hitler in zijn ondergrondse toevluchtsoord in Berlijn samen met zijn trouw gebleven medestanders wanhopig op een mirakel bleef hopen terwijl de Russen en de Amerikanen steeds dichterbij kwamen. Net als The Last Ten Days, The Bunker en Der Untergang waagt het merkwaardige The Empty Mirror een serieuze poging om u mee te nemen in het ijlende hoofd van de Führer (de ingetogenheid van Norman Rodway staat in schril contrast met de hilarische theatraliteit van Hopkins) die in zijn bunker Eva Braun ligt te strelen, ontroerd luistert naar muziek van Wagner, en naar archiefbeelden van zichzelf staat te kijken terwijl hij wijsheden declameert als “Met een goede montage kun je veel bereiken!” Een gedurfde, fascinerende en welhaast dromerige freudiaanse duik in de geest van het monster.
3. ‘FLESH FEAST’ (1970)
Hollywood-legende Veronica Lake, de sensuele dame uit The Blue Dahlia en I Married a Witch, zal wel nooit bevroed hebben dat ze haar allerlaatste rol zou spelen in een trashy horrorflick waarin Herr Hitler een wel héél bijzondere gastrol heeft. Lake vertolkt Dr. Elaine Frederick, een dokter die is gespecialiseerd in plastische chirurgie met behulp van levende maden. Wie schetst haar verbazing wanneer die mysterieuze patiënt, die bij de dokter een verjongingskuur komt volgen, in werkelijkheid de stokoude Hitler blijkt te zijn? In de allerlaatste scène, die zó verbijsterend is dat de kaken er spontaan van openklappen, smijt de dokter (tevens de dochter van een omgekomen concentratiekampbewoonster) de vraatzuchtige maden in het gezicht van de op de operatietafel vastgeknevelde Hitler terwijl die met het meest hilarische Duitse accent ooit zijn onschuld uitschreeuwt: “Ik had er niets mee te maken! Het was Eichmann! En Goebbels!” Smakelijk, maden!
2. ‘THE GREAT DICTATOR’ (1940)
Charlie Chaplin nam met zijn geniale satire op de veroveringszucht van Hitler een gigantisch risico: in 1940 lag geen enkele Amerikaan wakker van de oorlog die in Europa woedde. Toch werd The Great Dictator, waarin Chaplin gestalte geeft aan de krankzinnige dictator Adenoid Hynkel én aan een joodse kapper die zucht onder Hynkels regime, in de VS één van zijn allergrootste hits. Chaplin kreeg veel lof voor de manier waarop hij uit de Europese tragedie een komisch meesterwerk puurde, maar hoe meer hij te weten kwam over de Holocaust, hoe meer spijt hij kreeg van zijn aanpak. The Great Dictator bezorgde Chaplin voor de rest van zijn leven een knagend geweten, maar voor ons blijft het smullen van Hynkels dansje met de wereldbol en van de hilarische dialogen: “First we’ll get rid of the jews, then we’ll wipe out the brunettes!”
1. ‘DER UNTERGANG’ (2004)
En onze trofee voor de meest memorabele Hitler gaat naar – aanzwellend tromgeroffel – de vorig jaar overleden Duitse topacteur Bruno Ganz! Het schitterende Der Untergang zuigt u met een nooit eerder gezien claustrofobisch realisme mee naar de bunker waar Hitler zich verstopte, maar de film kreeg ook bakken kritiek omdat Ganz het net als Guinness en Hopkins had gewaagd om Hitler neer te zetten als een wanhopige, steeds dieper in de waanzin wegzinkende méns. In de meest heuglijke scène, een scène die sindsdien al miljoenen keren op het internet werd geparodieerd, zien we hoe Hitler in zijn kantoor van een zweterige officier te horen krijgt dat er geen hulp meer valt te verwachten van de hulptroepen van generaal Steiner, waarna hij met trillende handen zijn brilletje afzet en losbarst in de meest onvergetelijke woedeaanval aller tijden. Alleen al voor die ene scène, waarin we Hitler in enkele minuten van een tirannieke dictator zien ineenschrompelen tot een miserabel hoopje ellende, verdient Ganz de beker voor beste filmführer.
Jojo Rabbit is nu te zien in de zalen.
© Humo
