Fotografie
Voodoo, maar dan zonder de clichés
Het fotoproject Midnight at the Crossroads van Cristina de Middel (°1975) en haar man Bruno Morais draait in essentie om de Èsù, een geest die een belangrijke rol speelt in de Afrikaanse spiritualiteit. De Èsù vervult de rol van goddelijke boodschapper, een soort vertaler tussen de taal van de mensen en die van de goden. Om goed te begrijpen wat die Èsù precies is, onderzocht de Spaanse fotografe de wortels van de Afrikaanse spiritualiteit in vier landen: Benin, Cuba, Brazilië en Haïti.
Magnum-nominee De Middel wil de clichés over de Afrikaanse spirituele cultuur over de knie leggen door deze religies op een heel andere manier in beeld te brengen. “Onze voorstelling van die godsdiensten is beperkt tot een stel clichés die bij ons zijn terechtgekomen via missionarissen en verder zijn verspreid door Hollywood. Terwijl deze religies zoveel rijker zijn. Ze zijn sterk verbonden met de natuur en beschouwen de krachten van de natuur als godheden. Vergelijk dat eens met onze godsdiensten, waar mensen op een hoger trapje lijken te staan dan andere levende wezens. Jammer dat dit ‘ongrijpbare’ culturele erfgoed langzaam verdwijnt door de opkomst van het protestantisme in Zuid-Amerika, de Caraïben en Afrika. Wat het nog erger maakt, is dat deze verhalen en ceremonies zo uitzonderlijk boeiend zijn.”
Boeiend is de Èsù zeker. “De kracht van de chaos. Hij is een van de belangrijkste godheden in de West-Afrikaanse religies en regelt de communicatie tussen de mensen en de rest van de goden of orisha’s. Hij is ook de Heer van het Kruispunt die je aan je zekerheden doet twijfelen en je ertoe aanzet je leven zelf in handen te nemen. Een heel complexe figuur, die Èsù.”
“We stippelden ook een specifieke route uit om zijn verschillende vormen en gedaanten duidelijker zichtbaar te maken. In Benin bijvoorbeeld heeft de Èsù geen menselijke gedaante, hij is een totem. In Cuba wordt hij voorgesteld als een kind dat spelletjes met je speelt om je in verwarring te brengen. In Brazilië wordt hij dan weer een verleidelijke zigeuner. Alleen in Haïti komt hij naar voren als een wijze, oude man.”
De Middel hoopt met haar project de vooroordelen te ontkrachten, alsook de simplificaties en demonisering van de Afrikaanse religies die toe te schrijven zijn aan missionarissen en kolonialisten. “Het is een schande dat de populaire cultuur voodoo herleidt tot mensenoffers en zombies. Het is veel rijker en wij westerlingen, met onze moderne psychologische kwalen, zouden er veel uit kunnen leren.”
Cristina de Middel & Bruno Morais, Midnight at the Crossroads, Rencontres d’Arles, Croisière, Arles (FR), tot 23/9, rencontres-arles.com
