Vijf jaar na het overlijden van Luc De Vos: ‘Hij had licht en donker in zich’

Vijf jaar na zijn dood is Vlaanderen Luc De Vos allerminst vergeten. Dat werd nog maar eens duidelijk toen de Radio 1-sessie ter ere van hem, op dinsdag 26 november in de Gentse Vooruit, in nauwelijks vijf minuten was uitverkocht. Voor wie geen tickets kon bemachtigen, zendt Radio 1 vrijdag, op zijn sterfdatum, het volledige concert uit.

Enkele artiesten van die avond, Stijn Meuris, Frank Vander linden, Isabelle A, Stefanie Callebaut van SX en Joost Zweegers, halen alvast warme herinneringen op. ‘Hoe hij rondwandelde in Gent en tegen iedereen goeiendag zei, misschien is dat wel het mooiste beeld van Luc.’

Voor de Radio 1-sessie mochten Zweegers, Callebaut, Isabelle A en Vander linden hun favorieten uit het ruime oeuvre van Gorki kiezen en die op eigenzinnige manier weer tot leven wekken. De laatste Gorki-bezetting zorgt voor de begeleiding, Meuris praat als master of ceremony de boel aan elkaar en mag ook hier de spits afbijten.

Stijn Meuris: “Ik heb het gevoel dat het publiek behoefte heeft aan deze avond. De plotse dood van Luc raakte een pees waarvan niemand wist dat die er was. Het was alsof er een koning of een keizer was gestorven. Er kwam bijna een volksbeweging los na zijn overlijden. Luc was niet per se politiek geëngageerd, maar op zijn zeer eigen manier sprak hij rechtstreeks tot de mensen. Want het blijft raar, hè, dat zo’n balorige groep zoveel succes had. Gorki was geen geoliede machine, dat was algemeen geweten. Maar iedereen vóélde die frontman. We zullen Luc dan ook gepast herinneren. Niet met een bedrukte kerkdienst of een sacrale bloemlezing, maar met een viering.

“Goed ook dat de sessie in de Vooruit plaatsvindt. Ik zal die zaal voor altijd met Luc associëren. De Vooruit stond symbool voor zijn grootste droom: een populaire muzikant worden. Luc heeft in 1982 nog als metselaarsknaap meegeholpen aan de restauratie van de toen teloorgegane concerttempel van Gent. In 1990 speelde hij er zijn allereerste grote concert, toen zijn groepje Gorky – in 1993 werd het pas Gorki – in de halve finale van Humo’s Rock Rally mocht aantreden. Op de vloer die hij had helpen gieten, stonden mensen hem nu toe te juichen. De toenmalige drummer Geert Bonne heeft het optreden, met ‘Anja’ in de set, op YouTube gezet.”

Frank Vander linden, toen nog niet de zanger van De Mens maar journalist bij Humo, zat in de jury die Luc De Vos een landelijk podium heeft geschonken.

Frank Vander Linden: “Gorky openbaarde zich voor het eerst in de preselectie. Wij hadden maar twee seconden nodig om te weten: hier staat iemand speciaal op het podium. Wat een stem, wat een uitstraling. Luc zong als een jongetje dat moederziel alleen op de speelplaats staat, omdat zijn ouders hem zijn vergeten op te halen. Zijn liedjes klonken tegelijk Vlaams en wereldwijs, op zichzelf gericht én groots. Hij gedijde in die grijze zone.”

Gorky was niet de enige Nederlandstalige rockgroep in de competitie, ook Stijn Meuris en zijn groep Noordkaap deden mee in die editie van de Rock Rally. Noordkaap won uiteindelijk goud – mede dankzij een opmerkelijke cover van ‘Arme Joe’ van Will Tura – en Gorky kreeg brons.

Meuris: “Wij waren er nochtans van overtuigd dat Gorky het concours zou winnen. We hadden Luc en zijn groep gezien in de halve finale in de Vooruit. Hun achterban werd helemaal wild en dat maakte indruk. Maar sowieso ging de strijd om de trofee tussen ons twee. Vlaanderen keek daarvan op: twéé groepen die in het Nederlands zingen maar toch rocken in de finale van de Rock Rally, wat is hier aan de hand?

“Zowel Gorky als Noordkaap hebben een fijn traject kunnen afleggen dankzij die Rock Rally. Het hoogstaande schrijfwerk van Luc De Vos zette ons ertoe aan om een tandje bij te steken. Wat zeg ik, dríé tandjes. In 1992 verscheen hun debuutplaat ‘Gorky’, met daarop ‘Mia’, ‘Lieve kleine piranha’, ‘Anja’, ‘Soms vraagt een mens zich af’ en zoveel meer. We gaan daar niet flauw over doen: die plaat was meteen een klassieker. Ik weet nog dat we tijdens de repetities met Noordkaap bezorgd naar elkaar keken: ‘Heeft wat wij doen eigenlijk nog nut? Gorky heeft net de ultieme Nederlandstalige plaat gemaakt.’ (lacht) Achteraf bekeken klopt dat ook.”

Vander Linden: “Ik heb het allereerste grote interview met Luc De Vos afgenomen. Dat was eind 1991, vlak voor ik vertrok bij Humo, toen zijn single ‘Anja’ werd grijsgedraaid op de radio. Dat interview is me altijd bijgebleven. Luc kwam naar mijn kantoor om dat gesprek te voeren. Zéér ongewoon: de journalist trekt normaal gezien naar de artiest. Het werd al snel duidelijk dat Luc een ei kwijt moest. Vergeet niet dat hij al oud was voor een debutant. Hij had in 1984, 1986 en 1988 demo’s ingezonden voor de Rock Rally maar geen antwoord gekregen. Hij was 27 en woonde nog steeds bij zijn moeder op de boerderij in Wippelgem toen hij eindelijk doorbrak. Eén ding zal ik nooit vergeten. Ik haalde ‘Layla’ van De Kreuners terloops aan en Luc antwoordde: ‘Ik draag die tekst altijd bij mij.’ Waarna hij een verfrommeld papiertje met de songtekst uit zijn portefeuille haalde. Hij was volkomen gepassioneerd om rock-’n-roll aan het Nederlands te koppelen.”

‘De hele plaat is fucking hell’, schreef je in 1992 over het debuut van Gorky. Enkele maanden later richtte je je eigen Nederlandstalige rockband op: De Mens.

Vander Linden: “Ik denk wel dat je kunt stellen dat de debuutplaat van Gorky mij heeft gemotiveerd om zélf gitaarmuziek in het Nederlands te maken. Niet dat Luc, Stijn en ik precies hetzelfde deden. Men behandelt Nederlandstalige rock vaak als een genre. Maar volgens die redenering is Engelstalige gitaarmuziek óók een genre waartoe zowel Metallica als Tame Impala en The Smiths behoren. Ik denk dat het met de dag duidelijker wordt dat we alle drie iets totaal verschillends deden. Ik heb nooit het gevoel gehad dat er maar ruimte was voor één Nederlandstalige rockgroep.”

Vaderfiguur

Gorky bracht in 1992 ‘Soms vraagt een mens zich af’ uit als single. Het B-kantje? Een liedje getiteld ‘Mia’. In 1993 kwam ‘Mia’ al ‘De tijdloze’, Studio Brussels ultieme lijst met de 100 beste nummers aller tijden, binnen op 98. In 2003 piekte de song voor het eerst – en niet voor het laatst – op 1. Luc De Vos was een beroemdheid in België, maar de man bleef gul en bescheiden.

Joost Zweegers (Novastar): “Luc was de eerste die een nummer van mij heeft gecoverd. Hij heeft ‘Wrong’ gespeeld tijdens één van zijn theatertournees. Ik was een beginner, een debutant begot, en toch speelde dé Luc De Vos míjn song. Dat kwam binnen, ja. Ik heb veel aan zijn muziek gehad. Ik kon me in zijn teksten verliezen: er zat een bepaalde jongenssfeer in waarin ik me helemaal kon herkennen. En Luc heeft me beïnvloed als songwriter. In zoverre dat ik, toen ik mijn eerste recorder had gekocht, het apparaat testte door een liedje te verzinnen met de akkoorden van Gorky’s ‘Boze wolven’. Ik ben zelfs later met Wouter Van Belle, de producer van Gorky’s debuut, in zee gegaan.”

Luc De Vos gaf ook het piepjonge duo SX een stevig duwtje in de rug.

Stefanie Callebaut (frontvrouw SX): “SX stond nog in de kinderschoenen toen we in de Charlatan in Gent optraden en Luc op de eerste rij stond. Hij kwam achteraf naar me toe: ‘Jullie gaan de wereld verbeteren, jullie zijn zot.’ Absurd! Mijn papa is ook zeer te spreken over Luc. Hij stond eens vooraan tijdens een optreden van ons toen hij naast hem Luc zag staan. Pa zei: ‘Dat is mijn dochter, daar op het podium.’ Hij had natuurlijk niet verwacht dat Luc ons zou kennen. Maar Luc begon hem meteen te overstelpen met complimenten over hoe fantastisch we wel niet zijn. Mijn pa glundert nog als hij dat verhaal vertelt.

“In 2011 heeft Luc ons uitgenodigd om ‘Grote stoute orka’ te zingen op zijn Radio 1-sessie. Ik was een jonge twintiger, wist niet hoe ik me moest gedragen op het podium en had bovendien nooit in het Nederlands gezongen. Ik was zo zenuwachtig! Misschien had hij daarom zoveel sympathie voor ons? Hoe dan ook, hij kon me heel goed op mijn gemak stellen.”

Hij leek me niet iemand die veel instructies gaf.

Callebaut: “Totaal niet. Hij zei: ‘Doe uw ding maar, ge zijt de max.’ Die sessie was een belangrijk moment voor ons: opeens begon Radio 1 ons te draaien. Luc heeft SX een platform gegeven door ons mee te nemen in zijn verhaal. Hij was de eerste artiest uit de Vlaamse muziekscene die ons onder de vleugels heeft genomen, hij was een muzikale vaderfiguur voor ons. En het vreemdste van alles? Hij bedankte óns voor de muziek en de gesprekken. Ik had het gevoel dat ik me aan hem kon optrekken. Voor dit interview ben ik eens door zijn berichten gegaan. Ik had dat niet meer gedaan sinds zijn overlijden. Als we iets postten op Facebook, stuurde Luc me vaak een bemoedigend berichtje. Ik heb Luc niet zo lang gekend, maar ik zag die mens echt heel graag.”

Luc De Vos en Isabelle A vonden elkaar in 2006 op de 0110-concerten, georganiseerd door Tom Barman, Arno en Frederik Sioen, tegen racisme en voor verdraagzaamheid.

Isabelle Adam: “Het leek een lollig idee, wij tweeën op een podium. We komen van twee totaal verschillende werelden, maar het klikte meteen. We zongen ‘Hé, lekker beest’ en ‘Lieve kleine piranha’ en zijn daarna blijven samenwerken. Hij heeft liedjes geschreven voor mijn plaat ‘De macht der gewoonte’ uit 2008. Tot op vandaag zing ik ‘Lieve kleine piranha’ tijdens mijn eigen optredens. Die song is me zo eigen. De drummer en toetsenist van Gorki zitten in mijn band, dus op één of andere manier is hij elk optreden een beetje bij me.”

Op YouTube staat een filmpje van Luc en jij in het Glazen Huis van StuBru’s Music For Life in 2008.

Adam: “We hadden voor het goede doel een boottrip door Gent gemaakt, mensen hadden betaald om mee te kunnen. We hebben samen leuke kerstliedjes gezongen, zoals ‘Last Christmas’ van Wham!. Ik herbekijk dat fragment nog geregeld op YouTube. Dat was zo’n gezellige en ongedwongen dag.”

Toen presentatrice Siska Schoeters vroeg hoe het was geweest op de boot, antwoordde Luc: ‘We hadden bijna seks gehad met iedereen, maar het was toch iets te koud.’

Adam (giert het uit): “Typisch. Wie hem niet kende, moet zijn humor wat vreemd gevonden hebben. Maar ik vond hem geweldig.”

Callebaut: “Luc kon zeveren als geen ander. Hij lachte altijd met mijn reeënnekje.”

Meuris: “De eerste tien minuten met Luc waren altijd zeer gelijkaardig: vrolijkheid alom. ‘Hey babyyy! Rock-’n-roll!’ riep hij van ver terwijl hij luchtgitaar speelde. Dat is de Luc die iedereen kende. Maar na de leute kwam iets ernstigs. Dan hadden we het over politiek of muziek of mensen. Luc had licht en donker in zich. Hij was de kwetsbare jongen in de korte broek van het jeugdhuis, maar ook de wijze man die de meest surreële beelden kon oproepen. Het leven was een schitterend schouwtoneel voor Luc. Helaas is het doek veel te snel gevallen.”

Stoverij met friet

Op 29 november 2014 begaven enkele vitale organen van Luc De Vos het. Hij stierf in een appartement in Gent. Hoe hebben jullie het nieuws vernomen?

Adam: “Ik zat in bad in mijn hotelkamer aan de Efteling toen een vriend sms’te: ‘Weet je het al?’ Verschrikkelijk. Ik zal dat moment nooit vergeten.”

Meuris: “Ik zie me nog altijd in dat restaurant in Hasselt zitten. De VRT belde me om te vragen of ze me meteen mochten komen filmen. Ik was bijna jarig en antwoordde: ‘Wat is er toch zo dringend, jongens?’ ‘Wel, Luc is dood.’ Het hart zonk me in de schoenen, ik was zeer emotioneel. Nu nog. Luc en ik waren generatiegenoten. We hebben onze eerste stappen in de muziekwereld tegelijk genomen en hebben zoveel samen meegemaakt. Ik sta er enorm van te kijken dat we echt al vijf jaar later zijn.”

Callebaut: “Wij zijn na het slechte nieuws meteen de studio ingekropen. In twee takes had ik een Engelstalige versie van Gorki’s ‘Hij leeft’ ingezongen. Benjamin (Desmet, de andere helft van SX, red.) werkte een paar uur aan de productie, en onze cover ‘He Lives’ was af. Steengoede songs kun je op zoveel verschillende manieren brengen. Lucs liedjes zijn daarom ontzettend dankbaar om te coveren. Zijn lied heropnemen was onze manier om het verlies enigszins te verwerken. We hebben al dikwijls de vraag gekregen om die song uit te brengen, maar we gaan daar niets mee doen: het is gewoon een eerbetoon aan Luc.”

Hoe herinneren jullie je Luc het liefst?

Adam: “Hij was een levensgenieter. Hij ging dolgraag eten. Zijn lievelingskost: stoverij met frieten. Hij haalde geluk uit de kleinste dingen. En hij hield van Gent. Misschien vind ik dat wel het mooiste beeld van Luc: hij die rondwandelt in zijn stad. Iedereen kreeg een goeiendag. Luc was een gewone mens en dat was zo schoon aan hem. Ik moet nog vaak aan hem denken, zeker als zijn sterfdatum nadert. Het doet dan deugd om zijn liedjes op te zetten of oude filmpjes met hem op te zoeken. Dan krijgt hij me weer als vanouds aan het lachen.”

Vander Linden: “Ik heb me altijd verwant gevoeld aan Luc. Ik ben geen twee weken na hem geboren in juli 1962. Hij was een jonge introvert die in zijn eentje op zijn kamer gitaar heeft leren spelen, maar hij slaagde erin om zijn introverte wereld die hij als jongen koesterde naar buiten te brengen met een allesbehalve introverte rockgroep. Net als ik. En we hielden zelfs van dezelfde artiesten. We keken allebei op naar de Bretoense folkgitarist Pierre Bensusan.”

Zweegers: “Ik zie altijd maar die vrolijke, markante kop voor me opduiken. Ik hoorde weleens dat mensen bezorgd om hem waren. Maar ik heb zijn donkere kant nooit gezien. Hij was een innemende figuur met een heel leuke vrouw, Sandra. Ik heb alleen goede herinneringen aan hen. Ik vind het erg dat het zo fout is afgelopen.”

Christophe Vekeman, schrijver en goede vriend van Luc De Vos, zei in Humo: ‘Luc was onmogelijk te doorgronden: telkens wanneer je dacht dat je de bodem had bereikt – ‘Ja, zo zit hij in elkaar’ – zakte je er weer door.’

Vander Linden: “Luc zette graag het masker van Luc De Vos op. Het was een variant op zijn eigen gezicht: het leek heel goed op hem maar was dat niet helemaal. Hij heeft zich dat personage eigen gemaakt na de eerste jaren van succes, toen de eenvoudige dorpsjongen opeens in de grote wereld terechtkwam, omringd door BV’s en een veeleisend publiek. Mensen doen dat dagelijks: een masker opzetten om toch iets voor zichzelf over te houden. Dus ja, ik begrijp wat Christophe bedoelt, al had ik daar nooit een probleem mee.”

Meuris: “De Luc die ik kende was aangenaam grappig en buitengewoon slim. Niet universiteitsslim, eerder levenswijs. Toen ik na zijn overlijden de donkere verhalen over zijn laatste levensjaren vernam, viel ik uit de lucht. Ik heb Luc zo vaak gezien backstage. Geen enkele keer dacht ik: het gaat niet goed met je, Luc, oppassen! Ik heb hem nooit als een schimmig figuur met een serieus probleem gezien. Alleen geliefden zagen het. Maar zo gaat dat vaak, hè.”

Coole mens

Stijn Meuris verklapt tijdens ons gesprek dat er een special guest aanwezig zal zijn in de Vooruit. Hij gaf één tip: het is een goede vriend van hem. We zetten ons geld op Aaron Perrino van de Amerikaanse rockgroep The Sheila Divine, die net in het land is voor een reeks optredens. Luc De Vos noemde zijn Engelstalige groepje Automatic Buffalo – hij bracht samen met Axl Peleman en de andere leden van de toen al gesplitte band Ashbury Faith een plaat uit in 2001 – naar een lied van The Sheila Divine en verkoos in Humo ‘New Parade’ tot één van de tien platen die zijn leven hebben veranderd. Andere artiesten uit die lijst: Smashing Pumpkins, The Smiths, Neil Young en Elly & Rikkert.

Meuris: “Luc had een grote muziekbibliotheek in zijn hoofd, met daarin de klassieke barden zoals Neil Young, Bruce Springsteen en Nick Cave, maar ook alle mogelijke nieuwe groepjes. Hij kende niet alleen alle hoogst genoteerde liedjes uit ‘De afrekening’, hij kon ze meestal ook allemaal spelen. Maar hij kon evengoed hele passages van Wim De Craene citeren. Zo weet je dat je met een echte artiest te maken hebt. Die eclectische muzieksmaak weerspiegelt zich ook in de op het eerste zicht een beetje bizarre affiche van deze Radio 1-sessie. Luc De Vos stond nu eenmaal voor vele muziekjes.”

Vander Linden: “Luc kon eigenlijk veel meer dan hij aan de wereld liet zien. Hij was een uitstekende gitarist, maar dat wist niemand, omdat hij zijn gitaar keiluid zette en er lustig op los beukte, zoals zijn held Billy Corgan van The Smashing Pumpkins. Hij kon ook heel lui zijn. Ik herinner me nog de dag dat Luc voor het eerst met het digitale audioprogramma Pro Tools heeft kunnen werken: hij hoefde slechts één keer een gitaarlijntje in te spelen, waarna de producer die partij 26 keer liet vermenigvuldigen. Luc was in de wolken (lacht). Hij heeft een lied dat ‘Het moet af zijn tegen morgen’ heet. Dan weet je gewoon: Luc moest een deadline halen en zet dat dan maar in de titel. Luc wist zelf dat hij door zijn luiheid soms niet de helft van zijn talent benutte. Niet dat iemand zich daar slecht bij hoeft te voelen: die achteloosheid was een deel van zijn talent en uitstraling.”

Desondanks heeft hij ook zeven boeken en allerhande columns geschreven. Was hij een even begaafd auteur als muzikant?

Meuris: “Ik zal enkele stukjes uit zijn literaire werk voorlezen in de Vooruit. Ik ben daarom door al zijn schrijfsels aan het bladeren, op zoek naar een geschikte passage. Het aanbod is gigantisch en ik ben vaak onder de indruk.”

Vander Linden: “Hij was méér dan een muzikant die toevallig ook boeken schrijft. Ik vond dat zijn literair schrijverschap er ook serieus op vooruitging. Het is spijtig dat hij niet de tijd heeft gehad om daarin zijn volle potentieel te bereiken.”

In één van zijn columns schreef Luc De Vos: ‘Ellendig is de werkelijkheid, zo zeg ik u. Steeds nieuwe rampen beloeren ons. Erger nog. Er komt een samenwerking tussen De Mens en Noordkaap, Stijn Meuris en Frank Vander linden gaan een plaat met duetten opnemen, kunt u zich dat inbeelden? Verschrikkelijke dingen zijn het.’

Meuris (lacht): “Geweldig! En het is niet eens waar! Dat hoefde ook niet voor Luc. Hij omarmde de vrijheid van de dichter. Als ik zoiets hoor, besef ik weer wat een heerlijke tijd we samen hebben meegemaakt.”

Vander Linden: “Besef ook: de meeste van zijn columns heeft Luc uitgesproken terwijl ik erbij stond (lacht). We schreven namelijk allebei columns voor het succesrijke StuBru-programma ‘Collage’, waarmee we ook getourd hebben. Dat is humor, hè.”

Welke nummers van Luc zullen jullie in de Vooruit brengen?

Callebaut: “‘Beste Bill’ en ‘Ooit was ik een soldaat’. Ik hou ook enorm van ‘Wie zal er voor de kinderen zorgen’. Maar hij heeft nu eenmaal bakken goede liedjes geschreven. Hij was een meester in ogenschijnlijk simpele nummers te maken die toch geniaal in elkaar zitten. Zijn troef? Luc was altijd echt. Nen coole mens, zoals wij dat zeggen in West-Vlaanderen. Je zag en hoorde dat, en je voelt dat nog steeds in zijn muziek.”

Adam: “Wij moeten de knoop nog doorhakken. Maar ik heb zoveel favorietjes van Luc, zoals het wondermooie ‘Veronica komt naar je toe’. Ik kijk ernaar uit. Het is mijn eerbetoon aan mijn vriend.”

Zweegers: “Die hoor ik ook graag! Ik heb het zelfs eens gezongen voor Luc. Dus die zou ik zeker willen brengen. Ik verkies zijn meest melancholische liedjes. Ik kan me nogal makkelijk verliezen in zeemzoete pathos tijdens schrijfsessies, maar Luc kon melancholisch zijn zonder ooit melig te worden. Ik geniet ervan om zijn songs te zingen, omdat ik ze voel in mijn buik. Hij zong niet altijd toonvast, maar dat maakte het net zo spannend. (Begint te zingen) ‘Geef al je geld / Aan de arme kinderen.’”

Vander Linden: “‘Een oude zanger’ uit 1993 vind ik zeer sterk. Ook ‘Ria’ – nee, ik verspreek me niet! – is een zeer mooi liedje. Het staat niet op Spotify, maar wel op YouTube. Hij heeft later in zijn carrière nog meer schoons geschreven, zoals ‘Mijn oude hart’ en ‘Een schaduw in de schemering’.”

Callebaut: “Het voelt goed om zijn muziek te zingen. Al denk ik dat het vreemd zal zijn om zijn liedjes samen met de leden van Gorki te brengen en te merken dat Luc niet bij ons op het podium staat. Ik krijg al kippenvel door er gewoon aan te denken.”

Het laatste woord laten we aan Luc De Vos zelf: ‘Hij leeft, hij leeft. En omdat ik het geloof, heb ik hem gezien, op een mooie avond toen ik had gedronken.’

© Humo