RecensieBoeken
‘Verlos ons van het kwaad’: de Brusselse hartenkreet van Joost Vandecasteele ★★★☆☆
Wie anders dan Joost Vandecasteele durft zich de vingers te branden aan een baldadige roman over de aanslagen in Parijs en Brussel? In Verlos ons van het kwaad scheurt hij met gierende banden door de zenuwbanen van een angstige tijd.
Ergens schuilt in schrijver en scenarist Joost Vandecasteele een gemankeerde agent van de veiligheidsdienst of een gesjeesde terreurexpert. Dat merk je aan de gretigheid waarmee hij in zijn nieuwe roman Verlos ons van het kwaad de meest verbazingwekkende technische details over contraspionage opdist. Alsof je in een hackershandleiding bent beland, waarmee je moeiteloos organisaties kunt penetreren of moslimnetwerken destabiliseren. Leerzaam, al zit er ongetwijfeld een aspect fabulatie van de romanschrijver in.
Dat juist Vandecasteele met een boek over Brussel in bange tijden op de proppen komt, verwondert niet. Zijn fascinatie voor technologische subculturen, onze fragiele privacy en de dolste samenzweringstheorieën ventte hij eerder uit in romans als Jungle en Wraakengel. Gevaar loert in elke muisklik en op elke straathoek. “Agressie en gevaar zijn heel aanwezig in mijn boeken. Logisch. Omdat ik zelf constant merk hoezeer agressie in Brussel is toegenomen. Voor jezelf opkomen is geëvolueerd tot een soort egoïstische rechtvaardiging”, vertelde hij ooit in deze krant.
‘Onversneden angst’ doorklieft elke pagina in Verlos ons van het kwaad, waarin de periode rond de aanslagen in Brussel minutieus gereconstrueerd wordt in een duister, obsederend staaltje faction.
Hoofdpersonage Koen B., een IT-support engineer, raakt zo behekst door de gebeurtenissen en religieus extremisme dat hij zelf in de klopjacht op Salah Abdeslam verwikkeld raakt. ‘Een groeiend gevoel van doem’ drijft hem voort en zijn zoontje Felix sleurt hij mee – echo’s resoneren uit Blanco van Peter Terrin.
De gespannen atmosfeer in Brussel is buitengewoon tastbaar. Het verhaal van Koen B. spoort geleidelijk aan met dat van Elise E., een hyperintelligente hacker die als IS-infiltrante met vuur speelt.
De infiltrante wordt later gecharterd door Margot V. van Blurred Inc. Koen B. kneedt zich in hun handen tot een politiek instrument en maakt een onstuitbare (verkiezings)opmars, galopperend naar een afgeraffeld, minder geloofwaardig deel van de roman.
Verlos ons van het kwaad is een gejaagd boek, overvol en overdonderend, een Brusselse hartenkreet ook. Een tornado van informatie, speculatie en malversaties walst over de lezer heen, met soms uit de bocht vliegende vergelijkingen: ‘En toen kwamen de rondgestrooide wapens als ingegraven bloembollen eindelijk tot bloei en veranderde Brussel in een veld van geweld.’
Stilistisch is Vandecasteele soms een brokkenpiloot. Dat ongepolijste en rauwe kleeft aan hem, een eindredacteur zou hem dichter op het vel mogen zitten. Maar er zijn ook schitterende scènes die enkel aan zijn knetterende brein kunnen ontspruiten, zoals de ‘aanstekerachtervolging’. Geregeld waan je je in spionnenserie Le bureau des légendes.
Vandecasteele maakt zijn punt: zijn we dan toch willoze, of alleszins gemanipuleerde speelballen van algoritmische technologie die onze democratie vanbinnen uitvreet? Wellicht, demonstreert hij, is literatuur nog de enige vrijplaats waar je tegen de stroom kunt oproeien.
