Van virtuele padvinderij tot een mindfuck diep in de zee: dit zijn tien tijdloze tips van onze videogameman

The Artful Escape

“De recentste game in het boek is The Artful Escape uit 2021, een sympathiek niemendalletje uit het indiecircuit dat je gerust een rockopera à la Tommy of The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars in videogamevorm kunt noemen. Het verhaal van de succesloze folkzanger Francis Vendetti, die uit de voetsporen van zijn overleden maar veel bekendere oom Johnson wil treden door zich te ontpoppen tot een rockster, is een transformatieve, kosmische ervaring, die begint in een mossig bos en zijn slotakkoorden hoog in de kosmos bereikt. Er moet een beetje gitaar worden gespeeld in The Artful Escape, door min of meer à la Guitar Hero knoppensequenties na te tokkelen op je controller, maar verder bevat de game geen al te betekenisvolle interacties. Dat moet ook niet altijd: niet iedere game hoeft de moleculaire gameplay van – om maar een heel recent voorbeeld aan te dragen – Elden Ring te hebben. Als je als speler maar iets vóélt bij je interactie met de game is het allang goed. The Artful Escape zet je vooral emotioneel op scherp, met zijn kleurrijke muzikale vibe en zijn invloeden uit psychedelica, rockalbumcovers, oude animatiefilms en moderne kunst.”

Uit op PlayStation, Xbox, Switch, pc en iPhone.

Red Dead Redemption II

“Er bestaan veel videogames met westerninvloeden. Maar Red Dead Redemption II ís gewoon een western. Met zijn snerpende naturalisme en zijn meticuleus weergegeven decors kan hij zo naast westernklassiekers uit de cinema staan, zoals The Searchers (1956) en The Wild Bunch (1969). Het verhaal, verteld vanuit het standpunt van de ouder wordende boef Arthur Morgan, gaat over een bende outlaws die op de vlucht zijn voor het gerecht en voor de radicaal veranderende tijden aan het einde van de negentiende eeuw, met onder meer de industriële revolutie die ook in de VS op stoomsnelheid komt. De ongeveer zestig uur durende queeste van de game tikt ook de kwade machten aan die uit de omwentelingen ontstaan: je komt onder meer een selfmade oliemagnaat tegen die een groter stuk krapuul is dan je hele Van der Linde-gang samen, of een machtsgeile baas van het Pinkerton Detective Agency, dat in het Amerika van de late negentiende eeuw een onbehoorlijke macht had als een veiligheidsmogendheid die voor rekening reed van iedereen die de factuur ervan kon betalen. Red Dead Redemption II zit verder juist in al zijn details: rij bijvoorbeeld met je paard een bergpad op, en de testikels van het beest zullen beginnen te krimpen wanneer je de koudere regio’s betreedt. Moest dat? Natuurlijk niet. Maar het zijn dit soort krankzinnige details die, als som van vele delen, deze westernwereld alleen maar geloofwaardiger maken.”

Uit voor PlayStation, Xbox en pc.

Lemmings

“Ik heb niet echt één favoriete videogame: het medium is, alleen al in de genres die er de afgelopen vijftig jaar in zijn ontstaan, zo breed geworden dat de aard van de ervaring die je erin zoekt ook heel verschillend kan zijn. Soms wil je worden gepakt door een verhaal, soms zoek je uitdagingen, andere keren wil je gewoon wat tijd doodslaan zonder te veel na te denken. Maar de gameklassieker waarvan ik me het scherpste alle lange nachten herinner waarin ik de computermuis niet meer kon loslaten, was Lemmings uit 1991. Het gaat niet over echte lemmingen, maar de mensachtige wezentjes met de blauwe tenue en het groene haar gedragen zich wel zoals de knaagdieren in bepaalde mythes van natuurvolkeren: als ze niet worden tegengehouden, knallen ze zo het ravijn in. Of, zoals de inventieve makers van deze klassieker voor je bedachten, een vleesmolen of een brandend vuur. Er komen zo honderd van die wezens uit een luik gevallen, en het grootste deel van de meute moet aan de andere kant van het level door een poort. Het is aan jou om er zo een paar op te offeren, zodat ze bruggen gaan bouwen, tunnels gaan graven, of de groep tijdelijk gaan tegenhouden. De game legt je een minimaal percentage aan overlevende Lemmings op, maar je gaat die kleine krengen zo graag zien dat je automatisch probeert om béter te doen dan dat quotum.”

Er staat een versie van Lemmings op de downloadwinkel van de PlayStation-consoles.

Firewatch

“Nog zo’n game die met een minimum aan interactie een maximum aan gevoel naar je console brengt is deze zogeheten walking simulator, waarin het merendeel van de actie zit in het onderzoeken van potentiële brandgevaren in de bossen van de Amerikaanse staat Wyoming. Maar de game doet vooral goed zijn best om je hoofdpersonage te schetsen, dat je vanuit first person-standpunt bestuurt als in een shooter: Henry is een kalende, met overgewicht kampende veertiger die net de liefde van zijn leven heeft verloren en vlucht naar dat armzalige bosbrandobservatorium, twee dagreizen verwijderd van de geordende samenleving. Het jaar is 1989, dus je hebt geen internet of mobiele telefoon, alleen een walkietalkie. Maar die brengt wel potentiële verlossing uit de diepe poel van emotionele ellende waarin je hoofdpersonage zit, in de persoon van diens nooit in beeld komende collega Delilah. Firewatch is een padvinderijspel, waarin je evenveel paden moet uitstippelen in je ziel als in het betoverende bos.”

Uit voor PlayStation, Xbox, Switch en pc.

Hacker

“In de late jaren 70 en de vroege jaren 80 had het succes van pionier Atari een hele explosie van concurrerende gameconsoles op gang gebracht: speelgoedfabrikant Mattel (met zijn Intellivision-console) en elektronicabedrijf Philips (met de Videopac) hadden een min of meer succesvolle console op de markt, en zelfs fabrikanten als Blaupunkt en Zanussi, waarvan je ’t nooit zou raden, hebben ooit hun eigen spelcomputer gehad. Maar in 1983 stortte de markt voor gameconsoles genadeloos in elkaar, om hier in het Westen pas zeven jaar later opnieuw op kruissnelheid te komen met de Nintendo- en Sega-consoles. In de tussentijd werden er vooral games gespeeld op huiscomputers, zeg maar de voorlopers van de huidige pc’s, en de gamestudio’s die niet mee de dieperik in gingen met de Atari’s brachten daar games voor uit die veel creatiever en inventiever waren dan de consoletitels die ze de jaren daarvoor maakten. Zelfs een bedrijf als Activision, dat vandaag bekendstaat voor zijn oercommerciële blockbusters, bracht toen games als Hacker uit, waarin je zelf de computerinbreker uit de titel bent en je een globetrottend spionageavontuur aanvat, vanuit een door jou gehackte robot die via oliepijpleidingen over de wereld reist.”

De pc-versie van Hacker is gewoon in de webbrowser speelbaar op het Internet Archive .

Heavy Rain

“Toen Heavy Rain in 2009 uitkwam noemde ik de game hovaardig ‘de Citizen Kane der videogames’, en dat werd bij heel wat mondige gamers op luid protest onthaald. Want inderdaad, de uitdagingen die de game levert zijn schaars: je bestuurt alleen de dialogen en soms de monologue intérieur van vier personages in een thrillerverhaal rond een verdwijningszaak. Maar dit was wel de titel die ervoor zorgde dat videogames eindelijk au sérieux werden genomen als een verhalend medium. Ondertussen hebben gamemakers hun narratieve gereedschapskist wat uitgebreid, met verhaaltechnieken die ook al opkwamen ten tijde van Heavy Rain, maar in zijn tijd liet deze game zien hoe gamemakers met de toen courante narratieve technieken een deftig verhaal konden vertellen. Met soms hartverscheurende spelerkeuzes.”

Heavy Rain is uit voor PlayStation en pc.

Call of Duty: Black Ops

“Ik heb de hele Call of Duty-reeks niet zo hoog zitten. De multiplayercomponent van de games is een hersenloos knalfestijn, en hun singleplayerverhaal dat van een inspiratieloze B-Hollywoodblockbuster. Behalve dan Black Ops, de eerste van een subreeks uit 2011. De game brengt je recht in de vroegste jaren van de Koude Oorlog, ergens tussen 1963 en 1968. Het decor schippert tussen typische Koude Oorlogsomgevingen als Cuba, Rusland, Vietnam en Laos, en je komt zelfs een aantal historische figuren tegen. Black Ops gebruikt de politieke polsslag van het aangeraakte tijdperk ook in een door samenzweringstheorieën doordrenkte raamvertelling (zie bijvoorbeeld de met een dikke viltstift weggestreepte ondertitels), maar die loopt op geen enkel moment de snedige vaart van de schietsequenties in de weg. En dan die post credits-scène die naadloos overging in het Zombies-luik dat sindsdien een integraal onderdeel werd van de Call of Duty-reeks, met John F. Kennedy, toenmalig defensieminister Joe McNamara, Fidel Castro en Lyndon B. Johnson die ineens ondoden overhoop moeten schieten tijdens een nachtelijke meeting in het Oval Office: briljant!”

Call of Duty: Black Ops is uit voor PlayStation, Xbox en pc.

Zak McKracken and the Alien Mindbenders

“Vandaag zijn adventuregames, waarin de actie vooral schuilt in het vinden, bedienen en combineren van objecten in de spelomgeving, aan een kleine remonte bezig, met recente toptitels als Syberia: The World Before. Maar de afgelopen 25 jaar had het genre zijn beste tijd gehad. Dertig jaar geleden was het dan weer een breed gedragen genre, met The Secret of Monkey Island als de überklassieker. Van hetzelfde LucasArts, de game-afdeling van het Lucasfilm-imperium die andere dingen dan Star Wars moest maken omdat George Lucas de gamelicenties daarop had verpatst, is Zak McKracken and the Alien Mindbenders echter de betere titel. Het idee: je speelt een tabloidreporter in een wereld waarin alle bullshit waarover de National Enquirer en andere blaadjes in de VS schreven – van ufo-waarnemingen tot piramides op Mars – gewoon waar blijken te zijn.”

Zak McKracken is te vinden op de pc, via downloadwinkel Steam.

Super Mario Bros.

“Natuurlijk moest deze ertussen. Ik moet zeggen dat ik, als tiener, niet onmiddellijk gepakt was door Super Mario Bros.: ik gamede al sinds mijn negende, en had op mijn jongenskamer een Commodore Amiga-computer staan, die visueel veel mooiere games naar het scherm bracht dan de Nintendo NES-console die in de vroege jaren 90 ineens het nieuwe hippe ding werd bij ons. Maar Super Mario Bros. had natuurlijk geen knetterende graphics nodig, besefte ik later: het was dat magische sprongetje van Mario dat de game zijn weergaloze ritme meegaf, waarin precisie en timing de belangrijkste garanties waren dat je aan het einde van ieder level dat vlaggetje naar beneden kon trekken. Ook niet onbelangrijk: met Mario creëerde ontwerper Shigeru Miyamoto, in een tijdperk waarin videogames vooral nog rond een tuig draaiden dat de speler moest besturen, een gamepersonage dat menselijk was.”

Super Mario Bros. is uit voor Switch (Switch Online-abonnement vereist).

BioShock

“Hoe kan een videogame tegelijkertijd een waanzinnige first person shooter én een filosofisch traktaat zijn? Laat dat over aan BioShock, dat je – vooral via een sterk staaltje environmental storytelling in zijn decors en radiocommunicatie die als een radiohoorspel over de actie wordt gedrapeerd – een duistere fabel presenteert over de gevaren van wetenschappelijke en technologische vooruitgang die niet door moraliteit wordt gecorrigeerd. Rapture, het onderzeese utopia waar alles fout ging wat er fout kon gaan, werd gebouwd op de ideeën van Ayn Rand, wat de game meteen een krachtige aanklacht tegen ultraliberalisme maakte. Bovendien zat er, zo tegen het einde van de game, een krachtige mindfuck in die ook vijftien jaar na de release van BioShock nog nazindert. En het schieten zelf was ook niet onplezierig.”

BioShock is uit voor PlayStation, Xbox, Switch en pc.