Van het Witte Huis naar het witte doek: Barack en Michelle Obama produceren films voor Netflix

Het is de eerste vraag op de eerste dag van Michelle Obama's groots opgezette boekentoer twee jaar geleden, een tocht langs 34 steden in de Verenigde Staten, naar aanleiding van haar autobiografie Becoming. Ze klinkt uit de mond van Oprah Winfrey, in een tot de nok gevuld United Center in Obama's thuisstad Chicago. Normaliter is dat de speelplek van de Chicago Bulls en podium voor grote popsterren als Billie Eilish en The Weekend. "Kunnen we het hebben over jullie vertrek uit het Witte Huis?" Specifieker: toen de first lady op 20 januari 2017 de helikopter instapte, vraagt Winfrey, dacht ze toen: eindelijk vrij? Of was het afscheid bitterzoet?

Obama antwoordt met een anekdote - en met de juiste stiltes, stembuigingen en komische timing. Op de laatste avond in het Witte Huis, vertelt ze, sméékten de vriendinnen van haar dochters of ze nog één keer mochten blijven logeren. Het resulteerde erin dat ze hen op de dag van de verhuizing uit hun bed moest trekken: "Kom op, eruit! De Trumps komen eraan!"

De dag van vertrek, en de jaren die daaraan vooraf gingen, dat is het officiële onderwerp van Becoming, de nieuwe Netflix-documentaire over Michelle Obama (56). Het gaat over de al vaak vertelde 'wording' zoals ze die ook in haar bestseller-autobiografie beschrijft: van het meisje dat opgroeit in de South Side van Chicago, tegen de stroom van vooroordelen en ronduit racisme in haar rechtendiploma op een topuniversiteit haalt, Barack Obama (58) ontmoet en uiteindelijk als eerste zwarte first lady in het Witte Huis arriveert.

Maar de documentaire gaat ook, zo niet méér, over de jaren na haar vertrek met haar man uit het Witte Huis.

Dat blijkt uit de setting: de camera volgt Obama voor en achter de schermen tijdens die boekentournee in 2018 en 2019.

Dat blijkt uit de wijze waarop de onderhoudende, maar iets te gepolijste documentaire de voormalige first lady in beeld brengt: als de megaster die moeiteloos op eigen titel arena's vult en batterijen beroemdheden op de been brengt, maar tegelijk nooit te beroerd is zich onder haar fans te begeven en hen tot hoop, doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen te inspireren (in een tikje vermoeiende opsomming van signeersessies en bezoekjes aan scholen, kerken en achterafzaaltjes).

En dat blijkt ook, met een soort droste-effect, uit de oorsprong van de documentaire zelf: dit 'zeldzame en intieme inkijkje' is geproduceerd door de Obama's in hoogst eigen persoon, middels hun bedrijf Higher Ground Productions.

Dus dat is wat de Obama's zijn gaan doen na hun vertrek. Na het presidentschap van Barack Obama - en gedurende de omkering van alle waarden door zijn opvolger - heeft het echtpaar zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Er is nooit een weg terug uit het Witte Huis, antwoordt Michelle Obama in Becoming op de vraag van een scholier hoe ze haar leven terug op het spoor heeft gekregen. "Het enige wat je kunt proberen, is een nieuw spoor aan te leggen."

Dat betekende in hun geval in 2018 de oprichting van productiebedrijf Higher Ground, direct gevolgd door een megadeal met streaminggigant Netflix die de Obama's carte blanche geeft om de komende jaren films, documentaires en series te leveren.

Hun eersteling was meteen een voltreffer. De documentaire American Factory, over de gevaren van globalisering van de arbeidsmarkt, die Higher Ground (de dagelijkse leiding is in handen van drie jonge vrouwelijke producenten en documentairemakers) en Netflix aankochten na de première op het Sundance Film Festival, won vorig jaar een Oscar. Ook Crip Camp, over de strijd voor gelijke rechten voor gehandicapten, waarvoor de Obama's uitvoerend producent waren, ontving alom lof en prijzen.

Een dergelijke ambitieuze verbintenis met de entertainmentindustrie is een unicum voor oud-presidenten; zelfs acteur Ronald Reagan liet zich na zijn Witte Huis-jaren niet zo met film of televisie in. Wat bezielt de Obama's?

Geen politiek platform

Sinds Barack Obama ruim drie jaar geleden het Witte Huis verliet, heeft hij zich opmerkelijk koest gehouden. Hij vermeed de politieke arena, ondanks oproepen van zijn aanhang om zich publiekelijk te verweren tegen de ramkoers die Trump op zijn nalatenschap had ingezet: van het afblazen van Obama's benoeming van een liberale opperrechter tot het ontmantelen van Obamacare.

Elke politieke inmenging zou hem alleen maar een makkelijk doelwit maken van de huidige president, zo was de gedachte. Niet onterecht: nu Obama steun heeft betuigd aan Joe Biden en Trumps corona-aanpak een chaotische ramp heeft genoemd, lijkt Trump de aanval op zijn voorganger met ongekende agressie ('Obamagate') te hebben geopend.

Dat de Obama's Netflix zien als een platform om politiek mee te bedrijven, lijkt daarom uitgesloten. Doen de Obama's het dan voor het geld? Geschat wordt dat de Netflix-deal Higher Ground rond de 300 miljoen heeft opgeleverd. Hoewel een fors deel daarvan ongetwijfeld in het bedrijf zal worden geïnvesteerd, blijft er vast iets leuks over voor de Obama's - altijd handig als je postpresidentieel een hoge levenstandaard wilt behouden.

Toch zal het vooral iets anders zijn dat de Obama's heeft aangetrokken. Ze hebben altijd geloofd in de kracht van verhalen. "Ons vermogen om verhalen te vertellen en ons te verhouden tot mensen", zei Barack Obama eens tegen David Letterman, "heeft ons in het Witte Huis gebracht." Michelle Obama, met haar afkeer van Washington en van achterkamertjespolitiek, zag het eerder dan hij: "Een land goed leiden heeft minder van doen met het maken van wetten en regels dan met het veranderen van gedrag, het vormen van een cultuur en het verhogen van bewustzijn." Maatschappelijke omwentelingen die je kunt bereiken met overtuigende verhalen.

En waar kun je je verhaal beter vertellen dan op Netflix, de streamingdienst met 182 miljoen geabonneerde huishoudens in meer dan 190 landen? Het platform heeft bewezen dat verhalen maatschappelijke invloed kunnen hebben: kijk maar naar Ava DuVernays When They See Us, de serie die ertoe leidde dat de hoofdrolspelers in de onterechte veroordeling van de Central Park Five na 35 jaar alsnog ter verantwoording werden geroepen.

De Obama's kiezen vaker voor baanbrekend gebruik van nieuwe media. Ze deden het in 2007, toen ze voor Baracks presidentscampagne als eersten zwaar inzetten op sociale media. En terwijl het gebruikelijk is dat oud-presidenten hun erfenis veilig proberen te stellen door memoires te schrijven en speeches te houden, gaan de Obama's nu voorop in hun inzet van streamingmedia. Naast het verbond met Netflix heeft Higher Ground zijn media-aandeel al uitgebreid middels een contract met Spotify voor exclusieve podcasts.

Wie naar de producties kijkt die de Obama's voor Netflix in de maak hebben, ziet dat de boodschap er vooral een is van sociaal bewustzijn en aandacht voor minderheden. Van een biopic over de uit slavernij ontsnapte staatsman Frederick Douglass tot een serie over het "levensreddende werk van ambtenaren". Thema's als ras, klasse, burgerrechten en democratie domineren. Of die niet al te sexy en wereldschokkende onderwerpen toch meeslepend worden, hangt af van hoe ze gaan worden verteld.

Kijk naar Crip Camp, een overrompelend inspirerende documentaire over een zomerkamp uit de jaren zeventig die de opmaat is voor gelijke rechten voor gehandicapten in Amerika, ruim twintig jaar later. En die het gelijk van Obama's mantra onderstreept: verandering begint bij één persoon. Of, in het geval van de Obama's: bij twee.

Higher Ground, het productiebureau van Barack en Michelle Obama, is vernoemd naar de jarenzeventighit van die andere bezorger van hoop: Stevie Wonder, het idool van beide Obama's. Toch lijkt de naam ook te refereren aan de morele hoge grond waarnaar Michelle Obama zei te streven in haar fameus geworden slogan uit 2016: When they go low, we go high.