‘The Plot Against America’ blijft ook op tv een angstaanjagende denkoefening ★★★☆☆

De eerste naam op de generiek is die van actrice Winona Ryder, maar de grootste namen zijn die van scenaristen David Simon en Ed Burns en die van auteur Philip Roth. De eerste twee zijn verantwoordelijk voor misschien wel de beste tv-reeks van de laatste dertig jaar, The Wire; de laatste is een van de meest bejubelde auteurs van de laatste zestig jaar.

The Plot Against America (2004) is een van Roths bekendste romans, omdat de alternatieve geschiedenis die de auteur zich verbeeldt, opvallend veel parallellen vertoont met het Amerika onder Trump. In Roths verhaal, en dus ook in Simons en Burns’ HBO-reeks, verliest de Democratische president Franklin D. Roosevelt in 1940 de presidentsverkiezingen van de heldenpiloot Charles Lindbergh, die openlijk flirt met antisemitisme en luidop zegt dat hij niet van plan is om Adolf Hitlers Europese veroveringstocht te belemmeren. Zijn beleid heeft een grote impact op het leven van een Joodse familie – de Roths in het boek, de Levins in de serie – in New Jersey, die elke dag meer en meer vijandigheid voelen.

Roth vertelde het verhaal door de ogen van de jonge Philip, die toekeek hoe het leven van zijn familie beetje bij beetje veranderde. Simon en Burns gooien dat persoonlijke perspectief overboord. Philips principiële vader Herman (Morgan Spector), die steeds luider fulmineert tegen de president, en zijn pragmatische moeder Bess (Zoe Kazan), die het liefst van al naar Canada zou migreren, worden de hoofdpersonages. Tegelijk volgen ze ook de levens van Philips tante Evelyn (Winona Ryder) en haar man, de opportunistische rabijn Lionel Bengelsdorf (John Turturro), die zich dicht tegen het nieuwe regime aanschurken; en dat van zijn eigengereide neef Alvin (Anthony Boyle), die het heft in eigen handen wil nemen.

Boyle is indrukwekkend als Alvin, een wispelturige jongeman, voor wie idealisme en cynisme ongezond dicht bij elkaar liggen. Nog indrukwekkender is Kazan, die met een subtiele, onder je huid kruipende prestatie van Bess Levin het kloppende hart van de serie is. De twee zoons van de familie, Philip (Azhy Robertson) en zijn oudere broer Sandy (Caleb Malis), verdwijnen echter naar de achtergrond: een groot verlies ten opzichte van de roman, waar de dagelijkse bezigheden van vooral Philip het mooist vertaalden hoe groot de impact van president Lindbergh was. In deze adaptatie zijn Philips exploten niet meer dan anekdotes.

Doordat de serie er ook voor kiest om Alvin te volgen als hij zich aansluit bij het Canadese leger en naar het Europese slagveld trekt, boet het verhaal van de familie Levin aan kracht in. De vrees voor een Amerikaanse Holocaust is immers het meest voelbaar in de straten van New Jersey, en in de dagelijkse dreiging van antisemitisme. Roth leek dat beter aan te voelen, en slaagde er zo vlotter in om van zijn ‘alternatieve geschiedenis’ een persoonlijk, empathisch verhaal te maken.

Toch blijft ook de serie een angstaanjagende denkoefening, zeker omdat Simon en Burns de parallellen met het presidentschap van Trump sterker in de verf kunnen zetten. Lindberghs speeches worden zo geënsceneerd dat ze evengoed uit een film van nazipropagandist Leni Riefenstahl hadden kunnen komen; de woorden van de (links-)populistische radiofiguur Walter Winchell, die uithaalt naar de FBI, doen denken aan de Trump-rally’s, waarop de huidige president de media ervan beschuldigt de grootste staatsvijand te zijn.

Die actuele waarde maakt van The Plot Against America een tv-serie die onder je huid kruipt, ook al schiet ze vaak tekort om het bronmateriaal alle eer aan te doen. Pas in de slotaflevering, waarin de scenaristen zich een stuk cynischer tonen dan hun bronmateriaal, slaagt deze reeks er voor het eerst in zich echt te onttrekken aan het verpletterende gewicht van Roths roman.

Vanaf vandaag op Telenet Play en Play More.