The Beatles - ‘Get Back’: hoe verrukkelijk is een vriendschap in verval? ★★★★☆

The Beatles, zoals u ze nooit eerder zag. Met die woorden kondigde Peter Jackson, regisseur van The Lord of the Rings, zijn nieuwste epos aan. In een waanzinnig lange, driedelige documentaire Get Back houdt de filmmaker woord. Véél intiemer, eerlijker en banaal menselijk zag u The Fab Four allicht nooit.

‘You’re The Beatles. You’re not four jerks.’ Die uitspraak passeert haast achteloos in de documentaire, maar draagt een groot gewicht. Op het ogenblik van die woorden zijn John, Paul, George en Ringo inderdaad allerminst jerks in de zin van sukkels of uilskuikens. Maar Paul en John gedragen zich wél al eens vaker als jerks, ofte eikels. Omhooggevallen diva’s die iets te hevig in hun eigen mythe zijn gaan geloven. Dat je hen desondanks nauw aan het hart blijft dragen doorheen de documentaire is misschien wel de grootste verdienste van Peter Jackson. De Nieuw-Zeelander bakte het al redelijk bruin met zijn titanische verfilming van The Lord of the Rings, maar deze bijna acht(!) uur durende documentaire is een zoveelste bewijs dat hij zijn klauwen durft zetten in een onbegonnen werk en dat hij gedetailleerde miniatuurtjes aflevert.

De film werd samengesteld uit ruim zestig uur aan beeldmateriaal en driehonderd uur audio-opnamen. Zoveel footage bestaat er namelijk van de 22 legendarische dagen in januari 1969. Op 2 januari komen The Beatles bijeen in de Londense Twickenham-studio om veertien nieuwe nummers in te studeren. Het is de bedoeling dat de band aan het einde van de maand voor het eerst sinds 1966 weer live gaat optreden in een rechtstreekse televisieshow. Het project loopt uit op een ramp, en geeft gelijk de voorzet aan de uiteindelijke breuk.

Dat deze beelden nooit eerder het daglicht zagen, wordt aan het begin de tweede aflevering van Get Back meteen duidelijk gemaakt tijdens een schutterig gesprek tussen filmmaker Michael Lindsay-Hogg met drummer Ringo Starr. “Zolang we alles mogen uitzenden zoals we willen”, bekent die eerste, “hebben we een fantastische documentaire.” In het geval van censuur houden ze natuurlijk gewoon een fluff-piece over, met wat beelden van een chaotische repetitie. Pittig detail: op het ogenblik van dat bewuste gesprek heeft gitarist George Harrison de groep net in onmin verlaten, gedraagt John Lennon zich als een ijzige egotripper en Paul McCartney als een vertwijfelde despoot. De groep is stuurloos geworden na de dood van hun manager Brian Epstein, en ligt op apegapen.

Geschiedvervalsing

De twijfels van Lindsay-Hogg waren terecht. Een deel van het beeldmateriaal mocht hij gebruiken in de documentaire Let It Be (1970), maar nu merk je hoeveel druk hij ondervond van The Fab Four. Paul en John bemoeiden zich met de montage en wilden het kortstondige vertrek van George uit de film laten. Van geschiedvervalsing had Jackson geen last. George en John bespraken tijdens de opnames ook gevoelige onderwerpen met elkaar, terwijl ze pielden op hun gitaar waardoor hun stemmen verdronken in dat geluid. Met de huidige filtertechnieken is dat allemaal hersteld. Mét de zegen en carte blanche van Paul, Ringo, Yoko Ono en Olivia Harrison die beseffen dat dit materiaal van historische waarde is.

De docureeks toont namelijk niet de feitelijke breuk van de Beatles, maar eerder het moment in de geschiedenis waarop het begin van het einde zich afspeelt. Je ziet een vriendschap in verval. En in tegenstelling tot de Beatles-saga die u altijd meende te kennen, waarin Yoko Ono zich aandiende als intrigante tussen vier muzikanten tot ze elkaar niet langer het zonlicht in de ogen gunden, schetst Peter Jackson een halve eeuw na de feiten een lichtjes ander portret.

Dat verhaal is nu eens ontroerend, dan weer opwindend of langdradig, en soms effenaf schrijnend. Je ziet vier opgeschoten jongens van eind de twintig in peperdure kleren, die duidelijk ooit de beste vrienden waren. Dat zijn ze na koortsige jaren van Beatlemania niet langer meer, maar het diepgewortelde respect voor elkaar zijn ze evenmin verloren. De druk van de buitenwacht weegt wel zichtbaar zwaar op hun schouders, ook al laten deze kleine dollende belhamels uitschijnen dat ze geen afscheid hebben genomen van hun jeugd.

Get Back biedt daarmee een intrigerend perspectief op de laatste dagen van The Beatles, en op een triomfantelijke show in hartje Londen. Dat memorabele rooftop concert – dat integraal getoond wordt in de documentaire – zal ook meteen hun laatste optreden blijken, en zou de de aanzet geven tot ontelbare imitaties van mindere goden.

Diehard-fans

Het grootste nadeel aan deze documentaire? Peter Jackson is zo’n onwaarschijnlijk grote fan dat hij bij de montage in een willekeurige grimas van een groepslid, een simpele oogopslag of een droge opmerking méér laat lezen dan wellicht het geval is. Daarmee is de marathonzitting van Get Back vooral la grande bouffe voor de diehard fans die elkaar al jaren online het vuur aan de schenen leggen in futiele discussies. Er wordt veel gesuggereerd in Get Back, en als Fab-Fourfanaticus, dan wel psychoanalist in de opleiding heb je vast een behoorlijke kluif aan deze beelden.

Wie minder vertrouwd is met de groepsleden kan de subtiele wenken van Jackson niet altijd goed volgen. Is dat nodig om bij de les te blijven? Nàh. Al verhoogt het wel merkbaar je kijkplezier, én je inzicht in de dynamiek van de groep naar het eind toe. Ook wanneer Macca na een ruzie met George ginnegappend vertelt hoe grappig het zou zijn dat men over vijftig jaar zou beweren dat The Beatles uit elkaar gingen omdat Yoko op een van de versterkers ging zitten.

“We hadden eerst een versie van achttien uur”, beweert Jackson. Klinkt niet eens zo overdreven, als je bedenkt dat hij kon putten uit twee-en-een-halve dag aan onuitgegeven beeldmateriaal. Daarin zie je een groep die onder hoogspanning staat, terwijl ze nauwelijks twee weken hebben om een concert én een nieuwe plaat (Let It Be) uit hun mouw te schudden. “The best part of us has been and always will be when we’re back against the wall”, vat bassist Paul McCartney de veerkracht van de vier samen.

Maar elkaar zetten ze net zo makkelijk tegen de muur. Soms lijk je zowaar naar een beleefde, thee nippende versie van Some Kind of Monster te kijken. Voor de metal-maagd: zo heet de nietsverhullende documentaire over Metallica, waarin alle interne strubbelingen en opgebouwde rancune van jaren naar boven borrelen tot het potje overkookt. Het grootste verschil met Get Back: terwijl de rockumentary van Metallica een vingeroefening is in plaatsvervangende schaamte, biedt deze film een boeiende inkijk in de psyche van alle vier de Beatles, die elk een ander profiel en andere persoonlijkheid aan de dag leggen.

Cruise naar Libië

De meest spontane sympathie voel je voor drummer Ringo Starr, die vaak beaat grijnzend achter zijn drumvellen verblijft, maar ook al eens opduikt als zorgelijke bijstander of als vertwijfeld Zwitserland bij discussies. Chéck zijn veelzeggende blik wanneer Macca een megalomaan concertidee oppert, met een driedaagse cruise voor fans naar Libië.

Ook George Harrison is een genot om te zien. Onze favoriete Beatle draagt niet alleen de prachtigste winterjas, maar draagt ook al vroeg in de docu de mooiste songs aan: ‘All Things Must Pass’ hoor je bijvoorbeeld in een oerversie. John Lennon suggereert ‘a mind’ in plaats van ‘a wind’ in de songregel “a mind can blow those clouds away” (“A little bit of psychedelia in it, you know. A social comment”). Dat die song de tracklist van Let it Be uiteindelijk niet haalt, is even onterecht als begrijpelijk. Zo zie je Harrison schutterig blijdschap uiten over zijn grotere betrokkenheid bij de vorige plaat van The Beatles – hint! hint! – maar Macca kijkt hem aan met een meewarige blik, terwijl hij rook in zijn richting uitblaast. De ego’s van alfamannetjes Lennon en McCartney zijn op dat ogenblik even groot als broos. “I’m scared of me being the boss”, verzucht Macca ook ergens. Toch delft Harrison keer na keer het onderspit in creatieve discussies, ondanks de spirituele ruggensteun van zijn twee kaalgeschoren vrienden van de Hare Krishna die in een hoek van de opnameruimte op de grond zitten.

Wanneer Paul onzin begint uit te kramen terwijl ze aan ‘Get Back’ sleutelen, wordt het Harrison te veel. “Sommige akkoorden kunnen uit de mode geraken”, gelooft de bassist. De spanning is te snijden. Op een gegeven ogenblik is de Stille Beatle de nonsensicale dominantie van Paul zodanig beu en krast hij op. “See you ’round the clubs”, laat hij weten. Alsof ze in shock verkeren, doet de rest van de groep alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Wat volgt is een montage waarin Paul als een aapje in de stellages hangt, Yoko barensweeën fingeert in de microfoon tijdens een balsturige jam en John doodgemoedereerd antwoordt aan zijn bezorgde entourage: “Als George niet snel terugkeert, moet je Eric Clapton maar bellen.” Die kille uitspraak zegt veel, al zie je Lennon even later wel zachtjes treuren terwijl ‘Isn’t it a Pity’ – solonummer van George! – in de mix verdwijnt.

Je zit The Beatles letterlijk op de huid in deze film, wat net zo vermoeiend als verbijsterend en verwonderend werkt. Voor elke fan is dit een schatkist aan informatie, waarbij hardnekkige mythes over het einde van de Fab Four een andere invulling krijgen, maar er nog zoveel plaats blijft voor muziek dat je als melomaan evengoed aan je trekken komt.

Lennons zoon Julian was aanwezig bij de première van de documentaire. Achteraf zei hij: “It has made me love my father again.” Gesteld dat de liefde voor de Fab Four ooit bij u op een waakvlammetje had gestaan: deze docu van lange adem wakkert ongetwijfeld het vuur weer aan.

Get Back is vanaf donderdag 25/11 te zien op Disney+