Star Trek: Een bingewatching-gids

Hoe zou onze populaire cultuur er hebben uitgezien als op 8 september 1966 de televisiereeks Star Trek nooit van start was gegaan op de Amerikaanse tv-zender NBC? Misschien had een andere televisiereeks het ook wel in haar plaats gedaan, maar feit blijft dat de serie, die tijdens haar aanvankelijke uitzending tussen 1966 en 1969 nooit echt een succes was, een nieuw soort sciencefiction naar een breed publiek bracht. Niet de melodramatische space opera-ruimteavonturen die tv- en filmkijkers al kenden van Flash Gordon en Lost in Space (en die later groot werden met Star Wars), maar een bedachtzamere, wetenschappelijk plausibelere sf-vorm, die in de lectuur al werd neergezet door 'ernstige' sf-auteurs als Philip K. Dick en Robert A. Heinlein.

Dat is ook Star Trek, althans in de betere afleveringen die we hier oplijsten. Ook wanneer u uw kijkavonden binnen dit lijstje houdt, zult u nog steeds abstractie moeten maken van een paar dingen, zoals de kartonnen decors, de archislechte speciale effecten (die overigens al een stukje werden opgepoetst: de versie die u te zien krijgt op Netflix is de remastering die filmstudio Paramount een tiental jaar geleden uitvoerde op de reeks), de hyperbool in de vertolkingen en de oubollige karateslagen/judogrepen in de fysieke confrontaties. De Gestalt van Star Trek is die van een verre toekomst zoals ze werd geïnterpreteerd vanuit de jaren 60, en dat betekent dat het er allemaal hoedanook een beetje campy zal uitzien.

Maar u zult ook merken dat de serie op meerdere gebieden haar tijd ver vooruit was. De moderne welvaartmaatschappij waarin de ruimtereizende Aardmens uit de drieëntwintigste eeuw collectief blijkt te leven, bijvoorbeeld. Of de gender- en rassendiversiteit in de crew: luitenant Uhura (Michelle Williams) was een van de eerste vrouwelijke personages met een gezagvoerende rol, en al helemaal een van de eerste Afro-Amerikaanse personages die het voor het zeggen hadden op het scherm.

Seizoen 1: De personages hoeven wellicht niet zo nodig meer te worden voorgesteld, dus de halfslachtige startaflevering The Man Trap mag u gerust overslaan. Begin in plaats daarvan met het als pilot opgenomen maar uiteindelijk pas als derde aflevering uitgezonden Where No Man Has Gone Before, waarin waarin Captain Kirk en zijn crew meteen al te maken krijgen met een interne dreiging: een crewlid wordt door een kosmisch toeval zo hyperintelligent dat hij een gevaar vormt voor het voortbestaan van de hele Enterprise.

In het buitensporige The Enemy Within krijgt Kirk te maken met zijn kwade dubbelganger. Ook worden er twee iconische vijanden geïntroduceerd in deze eerste jaargang: de Romulans in Balance of Terror en de Klingons in Errand of Mercy. Het hoogtepunt van seizoen 1 is Space Seed, waarin de Enterprise wordt gekaapt door Khan Noonien Singh, een voormalige laat-twintigste-eeuwse dictator op aarde die ze ineens ingevroren terugvinden in een oud Aards ruimteschip. Het personage keerde in 1982 nog terug als antagonist in de bioscoopfilm Star Trek II: The Wrath of Khan. Maar ook seizoenafsluiter Operation: Annihilate!, waarin Kirk een familiale tragedie te verwerken krijgt, is een bommetje.

Seizoen 2: Het seizoen dat de serie helemaal op gang bracht was het tweede. Met Amok Time bijvoorbeeld, waarin de anders erg stoïcijnse Mr. Spock ineens verandert in een wildeman. Who Mourns for Adonais?, met een buitenaards wezen dat claimt dat hij de Griekse god Apollo is, duikt diep in de in de jaren 60 opgang makende theorie dat Aardse goden eigenlijk buitenaardse bezoekers waren. Met Mirror, Mirror wordt de mogelijkheid van parallelle universums geëxploreerd.

In Metamorphosis treft de Enterprise-crew de historische figuur (uit de Star Trek-canon tenminste) Zephram Cochrane aan. De planetaire federatie waartoe ook de planeet Aarde behoort vormt de basis van een vooral politieke plot in Journey to Babel. Snelkwekende pluizige beestjes veroorzaken een galactische rel in The Trouble with Tribbles. Tegen het einde van het seizoen glijdt de serie af naar pure camp, met als dieptepunt een aflevering waarin ze een planeet ontdekken die een exacte kopie lijkt van de twintigste-eeuwse Aarde - behalve dan dat het Romeinse rijk er nooit is gevallen. Ook de teleurstellende finale aflevering, waarin de crew terug in de tijd reist naar het New York van de late jaren 60, mag u gerust overslaan.

Seizoen 3: Het derde en laatste seizoen was de kroniek van een aangekondigde afvoering voor de serie: de budgetten werden aflevering na aflevering naar beneden getrokken, bedenker Gene Roddenberry nam uit onvrede een stapje terug, en het merendeel van de afleveringen bleef bij het klassieke alien-van-de-week-cachet. Toch nog min of meer memorabel waren een oorlogje tegen de Romulans in The Enterprise Incident, en een buitenaardse ambassadrice die zo mooi is dat ze iedereen die haar aankijkt gekmaakt in Is there in Truth No Beauty? De verder weinig opmerkelijke episode Plato's Stepchildren ging het collectieve geheugen in door de kus die Captain Kirk en diens Afro-Amerikaanse communicatieofficier Luitenant Uhura deelden.

Niet naar de anticlimactische slotaflevering Turnabout Intruder kijken, overigens: sluit in plaats daarvan af met het epische The Savage Curtain, waarin een buitenaards wezen de strijd tussen goed en kwaad in scène zet door Kirk, Spock, Abraham Lincoln en Vulcan-legende Surak samen te doen knokken tegen Genghis Khan, een fictieve Aardse oorlogsmisdadiger uit de éénentwintigste eeuw van het Star Trek-universum, de stichter van het Klingonrijk, en een buitenaardse geweldenaarster.