Slaapt er nog iemand in het bed van Van Gogh?

De Britse Van Gogh-expert Martin Bailey voerde het onderzoek, geholpen door Nederlandse (amateur-)historici. Dat het bed nog ergens in Boxmeer zou staan, noemt Bailey "een aanlokkelijke gedachte".

Van Bailey verschijnt aanstaande donderdag Studio of the South, een boek over de jaren van Van Gogh in het Zuid-Franse Arles. Bij zijn research stuitte de Brit op een passage uit een brief van Vincent Willem van Gogh (een neef van Vincent de schilder) uit 1937 aan een museumdirecteur in Arles die een Van Gogh-museum wilde opzetten. Mocht het zover komen, dan had Vincent Willem ook nog wel het bed van het beroemde schilderij in de aanbieding, schreef hij terloops.

Dat wekte zijn nieuwsgierigheid, zegt Bailey telefonisch vanuit Londen. "Het was nooit bij me opgekomen dat er nog ergens meubels van Van Gogh zouden zijn." Want we hebben het natuurlijk niet over zomaar een bed, maar over het ledikant waarin een van de grootste schildergenieën zijn nachten doorbracht. Dan ligt een hype op de loer. Alles wat Van Gogh heeft aangeraakt, krijgt de glans van zijn roem.

'Stille hoop'

"Daar is waar de jacht begon", zegt Bailey. Hij heeft het over Arles, waar Van Gogh het bed in 1888 kocht van een ambachtsman voor 150 franc - een fiks bedrag in die tijd. Het was een degelijk bed van grenenhout. Tweepersoons, wat suggereert dat Van Gogh "de stille hoop had dat een vrouw zijn bed zou delen", schrijft Bailey.

De kunstenaar vereeuwigde het bed datzelfde jaar nog in zijn meesterwerk De slaapkamer. De bekendste versie (er zijn er drie van) hangt in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Maar waar het bed zelf gebleven is, was onduidelijk. Tot nu. Ongeveer toch.

Vincent van Gogh zelf was er volgens Bailey blij mee. "Het was waarschijnlijk het eerste serieuze meubelstuk dat hij voor zichzelf kocht." Daarvan getuigen niet alleen de schilderijen, die Van Gogh tot zijn beste werk rekende, maar ook een brief aan zijn broer en mecenas Theo. Daarin schrijft hij enthousiast over de "botergele" kleur van het hout en de "kalme, solide" uitstraling van het meubelstuk.

Uiteindelijk zou hij er maar 140 nachten in slapen, tot zijn vriend Paul Gaugin hem erin vond met een afgesneden oor. Van Gogh werd opgenomen en verhuisde naar Auvers, waar hij op 27 juli 1890 overleed, vermoedelijk door zelfmoord.

Het bed reisde de schilder achterna: van Arles naar Auvers en na zijn dood naar het appartement van zijn broer Theo in Parijs. Diens echtgenote Jo Bonger nam het bed na Theo's dood mee naar Bussum, waar ze een pension begon en haar gasten in het beroemde bed liet slapen. Op het laatst stond het in haar huis in Laren.

Daar liep het spoor dood, tot de nu 94-jarige Johan van Gogh aan Bailey vertelde dat zijn vader Vincent Willem, een zoon van Theo en Jo, het bed na de oorlog in een hulpgoederenkonvooi had meegegeven naar een plaats "ergens in de buurt van Arnhem".

Bailey zocht contact met een Larense historicus, Teun Koetsier, die wist te vertellen dat er op 6 september 1945 een transport van vijftien vrachtwagens van Laren naar Boxmeer was gegaan, volgeladen met huisraad: bedden, meubels, kleding.

Dat ging in het kader van de operatie HARK (Hulpactie Rode Kruis), vertelt Koetsier. Daarbij hielpen gemeenten die redelijk goed door de oorlog waren gekomen plaatsen die minder geluk hadden gehad, zoals Boxmeer. Het bed moet wel in dat transport hebben gezeten, zegt Koetsier.

Die aanname werd bevestigd toen Peer Meurkens en Jan Tunnissen, leden van de historische kring in Boxmeer, met een foto op de proppen kwamen waarop is te zien hoe een stapel bedden klaarstaat voor transport. "Toen ik die naar Bailey stuurde, kreeg hij bijna een orgasme", zegt Meurkens. De Brit is ervan overtuigd dat het lichte bed op de foto Het Bed moet zijn. "Ik ben er voor 99,9 procent zeker van - alles klopt."

Oudere mensen

Hier is waar de speurtocht voorlopig eindigt: in de woonkamer van Meurkens in Boxmeer. Want waar het bed ná die tijd gebleven is, weet niemand. De uitdeling van goederen in Boxmeer verliep tamelijk chaotisch, nergens is bijgehouden wie wat heeft meegekregen.

Vermoedelijk heeft het bed van Van Gogh nog jarenlang dienst gedaan op een Boxmeerse slaapkamer, denkt Tunnissen. "We hebben nog wel oudere mensen uit die tijd gesproken." Niemand die zich een grenenhouten bed kon herinneren.

De kans bestaat dat het bed nog ergens op een zolderkamer in Boxmeer staat. Maar voor hetzelfde geld is het allang met het grofvuil meegegeven. "Misschien dat iemand zich meldt nu het in de publiciteit is gekomen", zegt Meurkens. "Al hadden we er maar een foto van." Zo niet, dan hebben we altijd nog een schilderij.