Schrijvers nemen afscheid van Jeroen Brouwers: ‘Zelfs in zijn kattebelletjes kon hij iets briljants stoppen’

Christophe Vekeman, auteur

“Jeroen is een van mijn allervoornaamste leermeesters, als schrijver en als lezer, samen met Gerard Reve. En dat hij ooit zo openlijk de appreciatie over mijn werk uitsprak, beschouw ik als een van de grootste verwezenlijkingen van mijn leven. Hij heeft mij de liefde voor taal en het belang van stijl bijgebracht. “De vorm, er is in de literatuur geen andere waarheid”, stelde hij niet zomaar. Elke zin van Brouwers dwingt bewondering af, tot zelfs de leestekens toe. Hij legde een lat in de Nederlandstalige literatuur waarnaar gereikt moest worden. Veel auteurs zijn schatplichtig aan hem, zonder dat zelf te weten. Jeroen was, hoe aimabel ook, natuurlijk een buitengewoon polemische natuur, die zelfs met vrienden kon twisten en steggelen om vervolgens, indien mogelijk, de vriendschap verder te zetten. Hij polemiseerde met liefde. In Hamerstukken, zijn verzamelde polemieken, stopte hij een stilistische brille en een heilig vuur dat voor overtuigend spektakel zorgde, waar je ook onbedaarlijk mee kon lachen. En mogen we nog toevoegen dat zijn oeuvre met Cliënt E. Busken als afgerond valt te beschouwen?”

Jeroen Olyslaegers, schrijver

“Toen ik als jonge knaap Zonder trommels en trompetten las, sloeg dat in als een bom. Een vlijmscherpe zelfanalyse verpakt in briljante zinnen. Ik had nog nooit zoiets gelezen. Ik ga niet beweren dat dat boek me heeft bekeerd tot het schrijverschap, daar was ik toen nog niet mee bezig, maar het heeft mijn verbeelding wel enorm geprikkeld. Hij schreef het soort boeken dat aanzet tot zelfreflectie. De manier waarop hij genadeloos naar zichzelf kon kijken heb ik altijd bewonderd. Zijn stijl is met niemand anders te vergelijken. Hij had een unieke stem. Je hebt aan een paar zinnen of één alinea genoeg om te weten dat je Brouwers aan het lezen bent. Dat is een kwaliteit die alleen de allergrootsten bezitten.”

Wim Opbrouck, theatermaker, auteur en cineast

“Jeroen Brouwers is voor mij een van de allergrootste namen uit de literaire wereld. Hij had die Nobelprijs al lang geleden moeten krijgen. Hij is een van de weinige auteurs die me door zijn oeuvre heen het volledige spectrum van mijn emoties laat zien. Ook zijn taalgebruik was buitengewoon. Hij vond nieuwe woorden uit, gebruikte zinsconstructies die je nergens anders las. Ik vond het telkens een feest om hem te lezen. Ik ben bezig met de verfilming van Het hout en heb daardoor het genoegen gehad om hem een paar keer te ontmoeten. Ik verwachtte een kluizenaar te treffen, teruggetrokken in de bossen, maar Jeroen bleek een heel levenslustige, grappige, erudiete man te zijn die heel jong van geest was. Ik heb hem in mijn eerste mail gewaarschuwd dat die verfilming een lange weg zou zijn. Dat blijkt nu ook. Maar de pitbull in mij laat dat project – zeker nu – niet los.”

Peter Verhelst, schrijver

“Brouwers is voor mij de grootmeester en De zondvloed het absolute meesterwerk van de Nederlandse literatuur. Gecomponeerd, zoals een roman moet zijn, en genadeloos goed geschreven, met een hevige emotionaliteit. Dat is ook zo fantastisch aan Brouwers: grote gevoelens bestaan, hij was niet van bang van het theatrale en het sentiment. En hij ironiseerde die gevoelens niet. Hij gaat consequent aan de slag met de grote thema’s: liefde, literatuur en dood. Maar ook in zijn zogenaamd kleinere romans schuilt zijn stilistische vernuft. Natuurlijk kon hij uitdrukkelijk klootzakkerig zijn. In zijn polemieken speelde hij nietsontziend op de man en wist hij iemand volledig de grond in te heien, zoals hij deed met uitgever Ronald Dietz of Rudy Kousbroek. Ook in de brievenboeken zat iets vileins. Toch was hij genereus in zijn complimenten naar (jongere) collega’s. Hij kon vrijuit bewonderen, zoals hij deed met Harry Mulisch. En als je ziet hoe ontzettend veel hij heeft geschreven, dan blijft zijn levensles: ‘Werk!’”

Johan Vandenbroucke, eigenaar van boekhandel De Zondvloed en auteur van het biografische Brouwers-portret ‘Het verhaal van een oeuvre’

“Hij was onze grootste nog levende auteur, met immens veel invloed op de generaties na hem, van Peter Verhelst en Dimitri Verhulst tot Christophe Vekeman, Tom Lanoye en Stefan Brijs. Jeroen was de geliefde writer’s writer, die in zijn oeuvre ook een gigantische evolutie toonde en zijn literatuurvisie geleidelijk bijsleep. Hij heeft zijn talent nooit onder de korenmaat gezet. Zelfs in zijn kattebelletjes zag je die spectaculaire flonkering, in één zin kon hij iets briljants stoppen. De laatste dagen is hij fel achteruitgegaan. Toen ik hem vorige week maandag nog zag, ben ik depressief naar huis gereden. Kort nadien is hij in het ziekenhuis opgenomen en ging het van kwaad naar erger met hart en longen. De antibiotica sloeg niet meer aan, het lichaam was op. Ik verlies een persoonlijke vriend. En die vriendschap is ooit ontstaan uit bewondering voor zijn boeken, maar werd later gelijkwaardiger. Jeroen heeft mij gevormd én mijn denken bepaald. Zijn donkere wereldbeeld verhinderde niet dat hij in het echte leven een warm mens was, die bij problemen altijd klaarstond om een oplossing te bedenken.”