Sally Rooney spot in nieuwe roman met zichzelf en haar generatie ★★★★☆

Als het erop aankomt krijgen we slechts een glimp van elkaars innerlijk te zien. Voor de rest blijft het aftasten. Dat lijkt de boodschap in Sally Rooneys nieuwste roman.

Tegen het eind van Sally Rooneys roman Prachtige wereld, waar ben je klaagt een van de hoofdpersonen, Alice, over de tol van de roem. Alice is door twee succesrijke romans een beroemd schrijver geworden en gaat gebukt onder het gevoel dat ze nu publiek bezit is. Mensen geloven dat ze haar kennen omdat ze een van haar boeken hebben gelezen. Onzin! Verderop stelt ze: ‘Als romanciers eerlijk over hun leven schreven, dan zou niemand romans lezen – en terecht!’

Oké, boodschap begrepen. Toch is het zo goed als onvermijdelijk deze uitspraken in elk geval deels autobiografisch te duiden. Ook Rooney heeft – met Gesprekken met vrienden en Normale mensen – twee succesromans geschreven en woonde net als haar personage een tijd in New York, waar ze zich doodongelukkig voelde. In haar boek laat Rooney Alice een zenuwinzinking krijgen en tijdelijk worden opgenomen in een psychiatrische inrichting, een lot dat haar zelf, voor zover bekend, bespaard bleef. Wel besloot ze, net als haar personage, zich na terugkeer uit de VS aan de Ierse westkust te vestigen.

Prachtige wereld, waar ben je sluit in veel opzichten naadloos aan bij Rooneys eerste twee romans, waarin overtuigend geportretteerde jonge mensen om elkaar heen cirkelen, elkaar aantrekken en weer afstoten, moeilijke gesprekken voeren over intellectuele zaken en misschien nog wel moeilijkere over relaties.

Als het boek begint heeft Alice een Tinderdate met Felix, die in het magazijn van een Amazon-achtig bedrijf werkt. Waar de meeste Rooney-personages hoogopgeleide figuren zijn, is Felix intellectueel vrij van elke ambitie. Boeken zeggen hem niets. De derde hoofdpersoon is Eileen, al sinds de middelbare school Alice’ beste vriendin. Eileen werkt als onderbetaalde redactieassistent bij een literair tijdschrift. Zij en de geliefde met wie ze samenwoonde zijn net uit elkaar en nu heeft Eileen weer contact met haar jeugdvriend Simon, die werkt als politiek adviseur.

De hoofdstukken zijn afwisselend gesitueerd aan de westkust (Alice en Felix) en Dublin (Eileen en Simon) en worden onderbroken door lange e-mails die Alice en Eileen elkaar sturen. Die hebben veelal een filosofisch karakter, waarin grote, ronkende uitspraken niet worden geschuwd. Hier valt een zekere (zelf)spot richting Rooneys eigen generatie niet te ontkennen. Natuurlijk zijn Alice en Eileen piekeraars. Ze maken zich ernstig zorgen over de toekomst van de wereld. Maar hoe groots en meeslepend hun opvattingen ook mogen zijn, in hun dagelijks leven houden ze zich vooral bezig met hun eigen nimmer rimpelloze liefdesleven. Ook in hun mails worden zwaarwichtige theorieën afgewisseld met seksuele bekentenissen. Waarna ze weer in de intellectuele modus schieten en toegeven dat het een ‘epistemologische misdaad is om energie te investeren in zoiets triviaals als seks en vriendschap terwijl de menselijke samenleving op instorten staat’.

Die tegenstelling tussen denken en handelen is op een interessante manier terug te zien in zowel plot als vertelperspectieven. ‘Plot’ is daarbij een groot woord voor de reeks door moedwil en misverstand gekenmerkte pogingen van de personages om tot een harmonieuze liefdesrelatie te komen. Moeilijke jonge mensen die noch elkaar noch zichzelf helemaal begrijpen.