‘Saint Omer’: emoties niet toegestaan in deze rechtbank ★★☆☆☆

Intrigerend is hij wel, Saint Omer, het langspeeldebuut van de Franse cineaste Alice Diop. Tot nu toe maakte ze documentaires, en ook haar eerste fictiefilm is uit het leven gegrepen: in 2016 zat Diop op de publieksbanken van de rechtszaal waar Fabienne Kabou terechtstond. De studente filosofie werd ervan beschuldigd haar vijftien maanden oude baby te hebben verdronken in de zee. Als verdediging voerde ze aan dat ze behekst was door haar familie in Senegal.

De transcripties van de pleidooien en ondervragingen gebruikte Diop in het script van Saint Omer, waarin de Parijse schrijfster Rama (Kayije Kagame) naar een klein stadje afzakt om er de rechtszaak rond de Senegalese Laurence Coly (Guslagie Malanga) bij te wonen. Rama verbergt voor de buitenwereld dat ze zwanger is, omdat ze vreest dezelfde fouten te zullen maken als haar eigen nalatige moeder. Net daarom is ze gefascineerd door Coly, die de geboorte van haar baby geheim hield, alvorens de kindermoord te plegen.

Autobiografisch aspect

Diop legt van meet af aan een aantal thema’s op tafel. In welke mate kun je je eigen leven en je eigen werkelijkheid vormgeven? Hoe erfelijk zijn de fouten van vorige generaties? Hoe makkelijk, of beter gezegd hoe moeilijk is het om je los te rukken van je omgeving? Knipogen naar Nina Simone (de stem van zwart Amerika) en Pasolini’s Medea (het ultieme drama over kindermoord) geven die thema’s een vorm. Er sluimert ook een autobiografisch aspect onder de gebeurtenissen, waarbij Rama een alter ego lijkt voor Diop zelf, wier roots ook in Senegal liggen.

Als kijker word je bijna in dezelfde positie als Rama/Diop geplaatst: die van een stille toeschouwer in de rechtbank. De pleidooien van Coly en de vragen van de rechter worden met een vaste camera geregistreerd in lange, onbewogen takes. Wij bleven er ook onbewogen bij: emotie lijkt niet welkom in deze rechtbank.

Bovendien lijkt Diop niet goed te weten wie haar hoofdpersonage is. Het is natuurlijk Diops opzet dat het onderscheid tussen de twee gaandeweg vervaagt, maar het leidt ertoe dat Saint Omer gaandeweg zijn focus verliest. Met wie moeten we het hardst meeleven?

En zit meeleven er überhaupt wel in? De vastberadenheid waarmee Diop haar film inblikt, de rigoureuze beeldtaal die ze hanteert, sieren haar. Ze weigert haar publiek bij de hand te nemen of een onderliggende boodschap in te fluisteren. Maar die (schijnbaar) neutrale mise-en-scène wordt wel snel afstandelijk.

Saint Omer is een rechtbankdrama met veel rechtbank en weinig drama, een film die zich laat begrijpen maar niet laat voelen.

Vanaf morgen in de bioscoop.