‘‘Rimini’ is geen hoopvolle film, maar ook geen film zonder hoop. Ik laat gewoon de wereld zien’

In Rimini volgt regisseur Ulrich Seidl de voormalige schlagerster Richie Bravo, die nu optreedt voor oudere toeristen in Italië. Taferelen van een onvoorstelbaar droevige schoonheid.

Rimini, over een fictieve, aan lagerwal geraakte schlagerzanger die bijklust als gigolo, moet toch wel Ulrich Seidls meest humane werk zijn. En wie dat opmerkt tegen de cineast, die al zo vaak kelderdiep afdaalde in de donkerte van de strompelende mens, ziet een kort, ingehouden glimlachje op het gezicht van de 69-jarige Oostenrijker verschijnen. “Dank u zeer.”

Al Seidls vaste thema’s zitten in de film vervlochten: toerisme, immigratie, uitbuiting, lichamelijke aftakeling, het verval van Europa en de transactie die liefde heet. Hoe de gokverslaafde held Richie Bravo overleeft in de vanwege de winter half dichtgetimmerde Italiaanse badplaats. Terend op zijn vergane roem, biedt hij de schaarse hoogbejaarde hotelgasten tegen betaling ook meer dan een gepassioneerd vertolkte smartlap. En dan duikt zijn uit oog verloren tienerdochter plots op met haar vriend, een Arabische man zonder verblijfsvergunning.

“Ik wilde dat het publiek kan meeleven met Richie”, zegt Seidl. “Ja, hij maakt fouten, is verslaafd aan gokken, alcohol. Maar hij probeert overeind te blijven. En die seksuele diensten aan oudere vrouwen, waarmee hij geld verdient, gaan niet alleen om het geld. Het is voor hem, net als voor zijn cliënten of zijn fans, een manier om intimiteit te voelen. Een behoefte aan menselijk contact. En dat is iets wat we allemaal delen met Richie, denk ik.”

De regisseur schreef de rol, samen met zijn echtgenote (filmmaker Veronika Franz), speciaal voor de Oostenrijkse acteur Michael Thomas. De als stuntman opgeleide oud-bokser speelde al vaker doorleefde rollen in Seidls oeuvre: als verlopen beveiliger in Import Export (2007) en als dieetcoach in Paradies: Hoffnung (2013). “Ik geloof niet dat een andere acteur, welke dan ook, de rol van Richie had kunnen vertolken. Tijdens de opnamen van Import Export ontdekte ik dat Michael óók kan zingen. Hij lijkt ook wel een beetje op Richie: een charmeur, van de oude school.”

De winterse scènes in het verlaten Rimini zijn van een onvoorstelbare droeve schoonheid: de verlepte schlagerzanger, het drankhoofd weggestoken in zijn lange oude jas, struint over het verlaten strand, door de mist en sneeuw. Alles ademt verval, alsof Seidl het slotstuk van het oude Europese continent opvoert. Bejaarde seizoenoverwinteraars zitten hun tijd uit in halflege hotels, vluchtelingen uit Afrika bevolken de straathoeken.

Die sneeuw in Rimini. Had u dat zo bedacht, of was dat geluk?

“Dat was geluk. Maar die sfeer van een badplaats buiten het seizoen, daar heb ik altijd van gehouden. De regen, de mist, de gesloten bars en restaurants. Twee jaar voor de opnamen ben ik buiten het seizoen naar de Italiaanse kust gegaan, om te zien of het winterse Rimini van mijn gedachten overeenkwam met het echte Rimini. Toen we begonnen met draaien rekenden we op mist en regen, maar die kwam niet: dag na dag weer prachtig weer. Ik heb de cast en crew naar huis moeten sturen. Twee maanden later hoorde ik dat sneeuwde in Rimini, iets wat al decennia lang niet was voorgekomen. Toen zijn we snel teruggekeerd.”

Wat is schoonheid voor u?

“Nou, ik voel mij niet aangetrokken door beelden van de zomerse Adriatische kust en stranden vol met honderdduizend halfnaakte mensen. Wel door de eenzaamheid van het verlaten strand, en de natuur die daar opduikt, plots terugkeert. In Rimini zie je de vluchtelingen op straat: ik denk dat ze de realiteit weerspiegelen waarin we in heel Europa leven, niet alleen in Italië of Rimini. En net als in de film bevinden ze zich aan de buitenkant van onze perceptie, de marges van onze blik. Ze zijn er de hele tijd, maar we letten niet op ze, we zien ze niet. De dochter van Richie heeft een Arabische vriend, uit welk land hij komt laat ik in het midden. En Richie koestert, zoals veel mensen van zijn generatie, alle mogelijke vooroordelen. Ik ben geen racist, zegt hij steeds. Maar natuurlijk is hij een racist.”

Groeide u op met schlagermuziek?

“Ik kom uit een gezin in de middenklasse en we hadden een dienstmeisje: zij luisterde ernaar. En zo heb ik de schlagers leren kennen: als kind zongen we mee. Je hoorde de Duitse schlagers gewoon op de radio, net als The Beatles. Je kunt zeggen: het is kitsch. Maar als ze waarachtig worden vertolkt, doen schlagers hun werk. Richie gelooft in die liederen, hij belichaamt ze als hij zingt. Schlagers gaan over liefde: verloren liefde, verlangen naar liefde en de Schmerz van liefde, de pijn.”

Richies demente vader, die in een tehuis zit, zingt ook: naziliederen.

“Als je aan dementie lijdt, herken je het heden niet meer, maar het verleden is er nog. Hij herkent Richie niet meer. Maar die nazitijd is er nog. Het verleden haalt de vader in, net zoals het verleden de zoon Richie inhaalt: de dochter die plots haar deel van zijn leven opeist. De film gaat over drie generaties.”

Tweeluik

Rimini is bedoeld als deel van een tweeluik. Richies broer Ewald (Georg Friedrich) duikt hier al even op, maar zijn eigen verhaal wordt verteld in Sparta. Ewald heeft latente pedofiele gevoelens, die opspelen als hij judoles geeft aan arme Roemeense kinderen. Sparta, hier nog niet te zien, raakte in opspraak door een artikel in Der Spiegel, afgelopen september. Volgens het Duitse tijdschrift zou er op de set onvoldoende zorg en begeleiding zijn geweest voor de Roemeense kindacteurs. Ook zouden de kinderen, en hun ouders, niet op de hoogte zijn geweest van de pedofiele connotatie van de film. Der Spiegel sprak meerdere (anonieme) bronnen, onder wie de minderjarige acteurs. Na de publicatie besloot het filmfestival van Toronto Sparta niet te vertonen, waarna de film in première ging op het festival van San Sebastián.

Op zijn website (ulrichseidl.com) weerspreekt de filmmaker de beschuldigingen in het artikel. Hij zegt alle ouders voor de opnamen in een-op-eengesprekken te hebben verteld over de inhoud van de film en de “ambivalentie van Ewald en diens relatie met de kinderen”. Ook waren er pedagogisch geschoolde mensen aanwezig op de set. “Geen enkel kind is naakt of in een seksuele pose of context gefilmd.” Nadien heeft Seidl alle ouders en kinderen thuis bezocht, een paar dagen na het einde van de draaiperiode, om ze te bedanken. “Niemand heeft een klacht, ongemak of verwijt geuit.”

Terug naar de hotelkamer in Berlijn, een half jaar voor de controverse.

U toont Europa als oud en gebroken. Is er hoop in uw film?

“Die is er niet. Maar het tegendeel is evenmin het geval. Rimini is geen hoopvolle film, maar ook geen film zonder hoop. Ik laat gewoon de wereld zien. En hoe die wereld verder gaat weet ik ook niet. We staan voor problemen, de wereld is uit balans. Eén ding is zeker: we zullen nooit meer terugkeren naar het Europa zoals we dat ooit kenden.”

Je zou dit Rimini tegenover dat van Fellini kunnen plaatsen, die het decor van zijn geboortestadje nabouwde en optrok in de Cinecittà studio’s in Rome. Maar de regisseur voelt zelf geen enkele band met het aanlokkelijke film-Rimini van zijn Italiaanse collega. “Nee. Al besef je natuurlijk wel dat Fellini hier vandaan komt, als je hier filmt. De straten zijn vernoemd naar zijn films.’ Met een glimlach: ‘Ik denk niet dat ze ooit straten zullen vernoemen naar mijn films.”

Rimini, nu in de bioscoop.