Regisseur Fatih Akin legt uit waarom hij de walgelijkste film van het jaar maakte: ‘Der Goldene Handschuh’

Der Goldene Handschuh, de biografische speelfilm over de Duitse seriemoordenaar Fritz Honka, is de goorste en naarste film van het jaar, en bovendien versmaad als vrouwonvriendelijk. Akin accepteert de kritiek, maar heeft naar eigen zeggen ‘geen greintje vrouwonvriendelijke energie in zich’.

“Ik wil een levende kabeljauw in je kont duwen”, zegt Fritz Honka. De Duitse seriemoordenaar en alcoholist zit op zijn vaste stek, in de Hamburgse bar Der Goldene Handschuh, tegenover enkele laveloze prostituees op leeftijd. “Waarom?”, vraagt de vrouw tegen wie hij het heeft, en die hem aankijkt met bloeddoorlopen ogen. Honka - scheve neus, spraakgebrek – mept verontwaardigd op tafel. “Warum? Warum!!???”

Regisseur Fatih Akin glimlacht als de scène ter sprake komt. Der Goldene Handschuh is zijn controversiële speelfilm over het leven van de Duitser Honka (1935-1998), die in de jaren zeventig vrouwen aan stukken zaagde en hun ledematen op zolder verborg.

Waarom stoort uw seriemoordenaar zich zo aan die vraag?

“Het is een irritante vraag”, zegt de 45-jarige Duitse regisseur. “Die vraagt irriteert mij ook. Mensen verbranden wel eens een mier, spelend met lucifers. Of scheuren vleugels van een vlieg. Waarom doen ze dat? Ik heb geen antwoord. En die levende kabeljauw… misschien is het een seksuele fetisj. Dat kan. Je hebt clubs in Berlijn, daar doen ze van alles.”

“Schaduwkanten van de mens interesseren me, altijd al. Maar wáárom dat zo is? Geen idee. De keuze om deze film te maken was instinctief. Alsof krachten aan me trokken.”

Akin, geboren Hamburger van Turkse origine, heeft een zachtmoedige oogopslag en ravenzwart halflang haar. De cineast brak op jonge leeftijd door met zijn verpletterende Turks-Duitse migrantenliefdesdrama Gegen die Wand (2004) en won vorig jaar een Golden Globe voor Aus dem Nichts, zijn wraakfilm over een vrouw die man en kind verliest bij een neonazistische aanslag. “Ik was wel een beetje teleurgesteld”, zegt hij over de kaartverkoop voor Der Goldene Handschuh in eigen land. “Ongeveer de helft van wat mijn films normaal doen. Maar iedereen in de filmindustrie zegt dat het juist héél goed is voor zo’n soort film.”

Een van de weerzinwekkendste seriemoordenaarfilms ooit gemaakt, schreef de filmwebsite Indiewire na de première op het filmfestival van Berlijn, afgelopen februari. Het was niet bedoeld als compliment. Critici vielen over de afstotelijke geweldsscènes en de wijze waarop Akin de verminkte lichamen van de prostituees filmt. “In Duitsland ontstond een hysterische discussie: de film zou antivrouw zijn, of de intentie van de filmmaker was dat. Het verbaasde me. Maar het is aan vrouwen om daarover te oordelen. Ik ben een man, ik kan dat niet. Het enige wat ik kan zeggen is: hé, volgens mij heb ik geen greintje vrouwonvriendelijke energie in me. Ik heb een therapeut, weet je. Ze zei tegen me: meneer Akin, het is niet belangrijk wát u doet, maar hóé u het doet.”

Heeft uw therapeut de film gezien?

“Ja, en die beviel haar. Ze is een vrouw van in de 60. Opgegroeid in Korea, dus ze is gewend aan een iets andere filmcultuur. Ze zei: nee, nee, het is helemaal geen antivrouwenfilm. Zelf denk ik dat ze mooi zijn, die vrouwen in de film. Je ziet de invloed van de zwaartekracht op hun lichamen, en van alcohol en sigaretten. Je ziet het effect van de tijd, dús zie je leven. Dat is niet automatisch mooi, maar wel interessant. Critici zeiden: waarom maak je een schouwspel van lelijke vrouwen? Nou, júllie zeggen dat ze lelijk zijn, ik niet. Ken je Heidi Klum en Germany’s Next Topmodel? Daarvan zegt de samenleving: dat is mooi. Nou, dát vind ik lelijk. Wat ik laat zien in Der Goldene Handschuh is tenminste eerlijk.”

Tijdens uw film vroeg ik me een paar keer af: moet ik hier wel naar willen kijken?

“Ik was in Cannes laatst, daar zag ik Tarantino’s nieuwe film. Die vond ik heel goed, begrijp me niet verkeerd. Misschien wel zijn beste. Mensen in de zaal stonden op tijdens een heel gewelddadige scène, om te applaudisseren. Het voelde een beetje als het oude Rome. Ik dacht: en mijn film vallen ze aan vanwege het geweld? Tarantino’s geweld is cartoonesk: je hoeft het niet serieus te nemen. In Der Goldene Handschuh is het anders. Hoe moeilijker het is om naar te kijken, hoe meer het voor mij bevestigt dat een leven iets kostbaars is.”

Honka, die in de jaren zeventig werd aangehouden nadat de brandweer een romp had ontdekt in zijn woning, raakte in 2016 hernieuwd in de belangstelling dankzij de Duitse komiek en schrijver Heinz Strunk, die een roman baseerde op de geschiedenis. Het werd een bestseller. Ook dit boek, dat als basis diende voor het filmscenario, heet Der Goldene Handschuh, naar het (nog altijd bestaande) café waar het onderwerp begin jaren zeventig zijn slachtoffers oppikte.

Zijn ze blij met de film, die mensen uit de bar Der Goldene Handschuh?

“Dat geloof ik wel. Of trots. Het is een bar voor mensen die buiten de gewone samenleving staan. Berucht, een beetje als een saloon in het Wilde Westen. Je komt er niet zomaar. Tegenwoordig is het wel toeristisch geworden, dat was al voor mijn film. De eigenaars hebben ook profijt van het imago, dat in mijn film wordt bevestigd. De bezoekers van de bar noemen het een eerlijke film: dit is hoe het er is, of was. Zo veel drinken ze echt.”

Anders dan de Amerikaanse seriemoordenaar Ted Bundy, die in de speelfilm Extremely Wicked, Shockingly Evil and Vile wordt gespeeld door oud-tieneridool Zac Efron en er daardoor beter uitziet dan in werkelijkheid, lijkt de afzichtelijkheid van Fritz Honka extra aangezet in diens film. Hoofdrolspeler Jonas Dassler (niet onknap) werd mismaakt middels masker en neusprothese.

“Honka was écht heel lelijk. Hij was ook soort van impotent, kon geen erectie krijgen. Ik denk dat zijn seksuele frustratie tot de moorden leidde. En de enorme hoeveelheden drank. Seriemoorden en drank, het gaat samen. Áls je een stoornis hebt en je drinkt…” Akin knipt met zijn vingers, “… kun je zo een Honka worden.”

Der Goldene Handschuh bevat wat verwijzingen naar de nazi’s. Moeten we uw film ook zien als een portret van naoorlogs Duitsland?

“Zeker. In Duitsland dénken we altijd dat we de oorlog hebben overwogen, dat we de Holocaust hebben erkend. Maar dat betrof slechts een kleine groep: de liberale pers, de studenten en professoren. Hun reflectie bereikte het gewone volk niet. De gewone mensen gingen naar de kroeg, met hun trauma’s. Dronken goedkope, door de staat gesubsidieerde alcohol. Heb je iets te klagen? Mond dicht en drinken.”

Alhoewel hij in Hamburg opgroeide, kende Akin de Honka-moorden niet voor hij het boek van Strunk las. “Het was destijds maar even in het nieuws en ik was nog klein. Een vriend van me, die ook in de film speelt, had een oom die onder Honka woonde. Die scène waarin de maden door het plafond in het eten vallen van het Griekse gezin, bedacht ik nadat ik zijn nichtje had gesproken. In werkelijkheid vielen ze in het trappenhuis van het portiek. En er was altijd die geur. Ze schreven brieven aan de huiseigenaar, maar die werden genegeerd. Ze waren Griekse migranten, dus ze moesten hun kop houden.”

Toen Lars von Trier vorig jaar zijn seriemoordenaarsfilm presenteerde, The House That Jack Built, lachte hij over het aantal weglopers tijdens de première: dat mochten er nog best wat meer zijn.

“Ik ben niet teleurgesteld en ook niet trots als mensen weglopen uit Der Goldene Handschuh. Ik accepteer het. Films en series maken altijd gebruik van trucjes en technieken: hoe zorg je ervoor dat het publiek blijft kijken? Ik deed dat ook altijd, maar met Honka heb ik er geheel geen rekening mee gehouden. Dus prima als de film het publiek verdeelt. Dat behoort kunst ook te doen.”

Met een lachje: “Ik heb een gezonde verstandhouding met deze zieke film.”