Pixar tackelt depressie bij kinderen

Inside Out gaat over de stemmetjes in je hoofd. Over vijf emoties, voorgesteld als cartoonpersonages, die bepalen hoe we ons voelen. Dus ook kinderverdriet, een niet zo voor de hand liggend onderwerp voor een animatiefilm.

Pixar-regisseur Pete Docter (die eerder Monsters, Inc. en Up maakte) kreeg het idee toen hij zijn eigen dochter Elie zag veranderen. Zij was negen toen ze de stem van haar naamgenote mocht inspreken voor de film Up.

"Op dat moment was ze een vrolijk, gek en energiek kind, net zoals het personage in de film", vertelt Docter. "Maar dan werd Elie elf. Plots stelde ze zich meer teruggetrokken op, werd ze stiller. Niet dat ze constant met haar ogen zat te rollen, maar toch gaf ze ons vaak dat gevoel. Op dat moment begon ik me af te vragen: 'Tiens, wat zou er zich in haar hoofd afspelen?'"

Tegelijk was die plotse stemmingswisseling van zijn dochter herkenbaar. Toen hij zelf een jaar of tien was, kende Docter ook niet bepaald zo'n gelukkige periode. "We verhuisden met het hele gezin voor een jaar naar Denemarken", zegt hij. "Dat was de moeilijkste periode van mijn leven. Plots werd die geïdealiseerde bubbel van mijn kindertijd helemaal doorgeprikt. Ik werd me ervan bewust dat alles wat ik deed of zei, werd beoordeeld door alle anderen."

Het zijn die onzekerheden en angsten die Docter in Inside Out tot leven heeft gebracht. "Zo is het idee ontstaan om emoties als personages voor te stellen: Joy, Fear, Disgust, Anger en Sadness. Het was de start van een vijf jaar durende zoektocht langs onmogelijke vragen als: hoe komt het dat we ons dingen herinneren? Waarom krijgen we sommige liedjes niet uit ons hoofd? Of waar komen onze dromen vandaan?"

Kleurrijke ballen

Docter spreekt over een zoektocht. Want voor een idee bij Pixar ook echt in computeranimatie wordt omgezet, moet de basis helemaal goed zitten. Het animeren zelf gebeurt pas in de laatste anderhalf jaar van een productieproces. De eerste jaren worden de personages gecreëerd, de verhalen geschreven en herschreven. Maar er kruipt ook veel tijd in research. Alles bij elkaar geteld kostte Inside Out vijf jaar om te maken.

Eerst trokken Docter en zijn team naar psycholoog Paul Ekman, pionier op het gebied van onderzoek naar emoties en gelaatsexpressies, en Dacher Keltner, professor psychologie in Berkeley, op een steenworp van de animatiestudio. Deze specialisten vertelden hen bijvoorbeeld over ons slaapproces, dat we 's nachts onze kortetermijnherinneringen omzetten naar de lange termijn.

Iets wat de filmmakers hebben gevisualiseerd door glimmende, kleurrijke ballen die via buizen in een enorm archief worden opgeslagen.

Maar ze bedachten ook zelf nieuwe concepten die onze gedachten moeten voorstellen. Zo is er het concept core memories: belangrijke herinneringen die ons leven bepalen. Ze voeden onze persoonlijkheid en worden voorgesteld als eilanden die bepalen wie we als mens zijn.

"Had je me een jaar geleden gevraagd waar dat idee vandaan kwam, had ik gezegd dat we het zelf hadden verzonnen", zegt Docter. "Het grappige is dat een neuroloog me onlangs kwam vertellen over een recent onderzoek. Daaruit blijkt dat mensen zichzelf echt definiëren door een handvol core memories. Heel interessant."

Muppets in het DNA

Inside Out opent met de core memories van Riley, een meisje van elf dat met haar ouders naar de grote stad verhuist. In haar hoofd maakt vrolijkheid plaats voor groot verdriet. Ze heeft moeite met de veranderingen om zich heen die haar haast depressief maken. Ziet u de link met de eigen jeugd van de regisseur?

In Riley's hoofd staan vijf emoties aan het roer, van wie Joy - Plezier in de Vlaamse versie - het hoofdpersonage is. "Voor mij was dat van meet af aan duidelijk", zegt Docter. "Eigenlijk wordt dit verhaal verteld vanuit het perspectief van een ouder. Het gaat over het opgroeien van je kind en de moeilijkheden die daarmee gepaard gaan. Wat dat betreft is Joy de rots in de branding. Zij wil instinctief dat haar kind altijd en overal gelukkig is. Een begrijpelijk doel, maar tegelijk onmogelijk om vol te houden. Want iedereen krijgt vroeg of laat te maken met emoties als verdriet of angst."

De emoties worden erg cartoonesk voorgesteld. "Dit is misschien wel de meest cartoonachtige film die we ooit gemaakt hebben", zegt Docter. "Al hebben we er ook erg lang aan gesleuteld. In een vroege versie hebben we nog geprobeerd om de personages volledig te laten zijn wat hun namen deden uitschijnen, maar dat was te beperkend. Joy was altijd vrolijk, Anger altijd kwaad. Dat wordt al snel vervelend. Daarom hebben we de emoties benaderd als mensen met een sterke toewijding voor hun job. Anger kan vriendelijk zijn, hij kan ook plezier en geluk ervaren."

Om deze verzonnen cartoonfiguren vorm en karakter te geven, verwijst de regisseur naar enkele belangrijke inspiratiebronnen. "Veel van mijn Pixar-collega's hebben iets met de Muppets. Het karikaturale van die personages zit ook in ons DNA. Er zit veel van Kermit of Fozzie Bear in onze films, maar ook van de figuren van Tex Avery of de oude Disney-films.

"Die karikaturen, dat was animatie op zijn best. In die oude tekenfilmpjes werd dat ook vaak tot op een absurd niveau uitvergroot. Met Inside Out hebben we dat een beetje kunnen evenaren."

'Goeie film, pap'

Toch heeft Docter ook lang getwijfeld of de premissen van de film wel goed zaten en op een verteerbare manier in beeld waren gebracht. Want leg maar eens uit wat langetermijngeheugen of persoonlijkheidskenmerken zijn, zonder dat het saai gaat worden.

"We hebben ons lang zorgen gemaakt over de complexiteit van de beginregels", zegt hij. "Het blijft een verzonnen wereld die voor kinderen bij momenten misschien moeilijk te begrijpen is. Brad Bird (regisseur van onder meer The Incredibles en Project T, RB.) zei me: 'Man, dit verhaal is echt een goed idee. Maar ik ben blij dat jij deze film maakt.' (lacht)

"Anderhalf jaar geleden hebben we een half afgewerkte versie uitgetest op een groep kinderen. Na afloop kwamen zesjarigen ons het verhaal uitleggen op een betere manier dan we het zelf zouden pitchen. Toen wist ik dat het goed zat."

Meer zelfs. Voor sommige kinderen is de visualisatie van gevoelens in Inside Out nu al een manier om er zelf mee om te gaan. "Na een screening kwam iemand me vertellen dat zijn zoon zwemles volgde. Al weken was hij te bang om van de springplank in het water te duiken. Maar na het zien van de film dook hij plots wel. Achteraf zei de jongen dat hij voelde dat Fear in zijn hoofd achter het stuur zat. De volgende zwemles had hij hem gevraagd om even opzij te gaan. Straf! Niet alleen begreep hij de film, tegelijk had die in zekere mate zijn gedrag beïnvloed."

Ook dochter Elie - intussen zestien jaar - heeft de film al enkele keren gezien. "Toen ze Inside Out voor het eerst zag, liep ze de zaal uit, haalde ze haar schouders op en zei ze: 'Goeie film, pap'", zegt Docter. "Ik heb dat maar als een compliment opgevat. (lacht) Sindsdien heeft ze me toegegeven dat ze tijdens de film heeft moeten huilen en dat het verhaal haar raakte. Dat vind ik best cool."

Inside Out, vanaf morgen in de bioscoop.