Pas toen Rosalía korte metten maakte met wat hoort, verstomde de kritiek

Rosalía, die vanavond in Vorst Nationaal staat, is al sinds haar doorbraak een opzienbarend artiest. Maar het is door de transformatie die ze de jongste jaren doormaakte dat ze Spanjes grootste popheld ooit werd.

Ze had de Spaanse popmuziek al teruggebracht naar de wereldtop. Maar met Motomami, het album dat ze begin dit jaar uitbracht, scheurt Rosalía nu nog harder de wereld over, het liefst op haar achterwiel. Dat valt ook te zien aan de clip bij het nummer ‘Saoko’.

Motomami is een eerbetoon van de zangeres aan haar moeder. Die bracht de kleine Rosalía Vila Tobella (geboren in 1992, in Barcelona) altijd op de motor naar school. De zangeres vond dat toen heel gewoon, maar bij nader inzien behoorlijk heroïsch. Motomami groeide uit tot een symbool voor vrijgevochtenheid, voor vrouwen die gas geven en doen wat ze willen, in het alledaagse leven of in de slopende competitie van de muziekindustrie.

Nu, tien maanden na verschijning, wordt Motomami genoemd in vele eindejaarslijstjes en scoort Rosalía nog altijd de ene hit na de andere. Op YouTube tikte ze al een onvoorstelbare 2 miljard views aan voor haar verslavende nummer Con Altura. En met haar Motomami-circus reist ze de wereld over. Haar tournee bracht de zangeres langs Spaanse stadions, daarna door heel Zuid- en Midden-Amerika, vervolgens naar de Verenigde Staten en nu terug naar Europa.

De transformatie die Rosalía doormaakte, en waar ze dus over zingt in Saoko (yo me transformo, ‘ik transformeer’, herhaalt ze in het refrein), is minstens zo opmerkelijk als haar mondiale ereronde. Rosalía begon haar muziekcarrière met een bestudeerde versie van de flamenco, de Andalusische volkskunst die ze hartstochtelijk bewonderde en zich eigen wilde maken.

Het kostte haar moeite om serieus te worden genomen. In Spanje wordt de flamenco gezien als heilige kunst en iedereen die er van buitenaf een draai aan probeert te geven, krijgt tegengas. Rosalía kwam niet uit een Andalusische flamencofamilie, dus kón haar kunst niet echt zijn.

Vrijheid en seksualiteit

Maar ze zette door. In 2017 speelde Rosalía kleinschalig, zingend op een kruk naast een tokkelende gitarist, op de Nederlandse Flamenco Biënnale. Ze zong prachtig, maar ook een tikje timide, niet bepaald met de vocale oerkracht van haar voorgangers in het genre. Toen ze twee jaar later in een interview met de Nederlandse krant de Volkskrant werd herinnerd aan dat optreden, vertelde ze dat ze met verbazing naar zichzelf terugkeek, vanaf een andere planeet. De transformatie werd daar ongeveer ingezet, zei ze.

Ze had zich jarenlang stukgestudeerd op de flamenco. “Ik leerde alle vaste vormen uit mijn hoofd en ging keurig zelf zingen en componeren.” Maar Rosalía wilde haar creativiteit botvieren. “Ik ontdekte klankkleuren in mijn stem die niet per se bij de flamenco hoorden. Ik wilde mijn gevoel laten spreken. Ik ging experimenteren.”

Het muzikale avontuur dat erop volgde, leidde tot de spraakmakende plaat El Mal Querer uit 2019, een album dat flamenco knoopte aan een diepe elektronische productie en aan elementen uit de hiphop. Het was gelikte en aanstekelijke popmuziek, maar met een avant-gardistisch randje en bovendien scherpe en maatschappijkritische teksten over vrijheid en seksualiteit, over mannelijke dominantie en de ellende die daaruit voortkomt.

El Mal Querer werd onthaald als een artistiek meesterwerk. Maar de zangeres besloot er niet makkelijk op voort te borduren. In het interview zei ze al dat ze zich wilde richten op alle muziek die haar als kind had gegrepen, van Puerto Ricaanse reggaeton tot traditionele Colombiaanse dansmuziek en van feestelijke Catalaanse rumba tot Cubaanse mambo.

Tiktok

En jawel: op Motomami vlammen al die levenslustige stijlen in een explosieve liedjesmix. Opnieuw gepolijste en zeer toegankelijke pop, maar toch ook weer met een diepzinnige invalshoek en teksten waar je het hoofd over mag breken. Vooral de drang naar artistieke vernieuwing leverde Rosalía opnieuw laaiende recensies op, en een miljoenenpubliek tot ver buiten Spanje en Latijns-Amerika. Rosalía is nu, na eerdere successen van de band Mecano en zanger Enrique Iglesias, de grootste Spaanse popster uit de geschiedenis.

Dat kon ze ook worden omdat ze succes weet te halen uit een uniek gebruik van sociale media. De afgelopen maanden schreef ze popgeschiedenis door een hit te scoren nog voordat die was uitgebracht. Haar mamboachtige zomerliedje ‘Despechá’, waarin ze haar bandeloze kunstenaarschap nog maar eens viert, werd stukje bij beetje gelanceerd tijdens haar concerten. En er werden teasers voor het nummer losgelaten op TikTok, met een filmpje van Rosalía dat daarna door duizenden tiktokkers werd nagedaan.

Het nummer vloog over miljoenen telefoonschermen en toen het drie maanden geleden dan eindelijk officieel verscheen, was het direct een mondiale zomerhit, ook omdat miljoenen liefhebbers de tekst én het bijbehorende dansje al konden dromen. Volgens kenners van de muziekindustrie verlegt Rosalía daarmee grenzen en spot ze met alle wetten waaraan collega’s zich nog proberen te houden.

Ook om die reden wordt Rosalía in Spanje nu niet meer tegengewerkt, maar gevierd. Niet alleen als de grootste, maar vooral als de oorspronkelijkste popheld die het land ooit heeft voortgebracht.