Interview
Op hen baseerde Felix van Groeningen ‘Beautiful Boy’: “Dat mijn vader me niet is komen redden, was een belangrijk keerpunt”
Toen Nic Sheff met een zware drugsverslaving kampte, schaamde zijn vader David zich ervoor. Maar toch koos hij ervoor om zijn verhaal in een boek te gieten, net als zijn zoon. En Felix van Groeningen koos ervoor om die boeken in een film te gieten. Het resultaat, Beautiful Boy, is het schrijnend schone relaas van een verwoestende verslaving.
“Ken je The Broken Circle Breakdown?” David Sheff vraagt het met een verbazingwekkende oprechtheid. Alsof we dachten dat het succes van Felix van Groeningen uit het niets is gekomen. Maar voor Sheff, een 62-jarige journalist die hoge ogen gooide bij onder andere Rolling Stone en The New York Times, was de Oscargenomineerde film een openbaring. “Wat me erg raakte toen ik The Broken Circle Breakdown zag, was hoe Felix, ondanks zijn leeftijd, in het hoofd van de ouders kan kruipen en perfect kan begrijpen wat zij voelen, hoe zij de dood van hun kind verwerken. En hij kan die emoties tonen op een prachtige manier.”
Daarom voelden David en zijn zoon Nic ook dat Van Groeningen de juiste man was om Beautiful Boy te maken, een film die werd gebaseerd op het gelijknamige boek dat David schreef en op Tweak, het relaas dat Nic pende. Steve Carell en Timothée Chalamet kruipen in de huid van vader en zoon Sheff; de laatste kampt met een stevige verslaving aan crystal meth, de eerste probeert uit te zoeken hoe hij zijn zoon kan helpen. Het resultaat is vaak pijnlijk, maar even vaak ook beeldschoon: Beautiful Boy toont zowel de verwoesting van de drugs als de onvoorwaardelijke liefde tussen de twee.
“De liefde die in deze familie zit, is ongelooflijk”, vertelt Van Groeningen, die de Sheffs dik vier jaar geleden leerde kennen. “En dat is een van de belangrijkste redenen waarom ik deze film wilde maken. Ik hoop dat die liefde ook in de film zit.”
Maar de Sheffs zijn dus ook door diepe dalen gegaan. Beautiful Boy toont hoe Nic steeds weer opnieuw zijn toevlucht zoekt in drugs, terwijl je op het gezicht van David de radeloosheid ziet groeien. Als we hen, samen met Van Groeningen, ontmoeten op Film Fest Gent, praten ze hartelijk over en met elkaar, alsof er nooit iets is fout gelopen. Maar schijn bedriegt. “Er is een tijdje geweest dat we bijna een jaar niet hebben gesproken, toen ik uit de afkickkliniek was gegooid en ervandoor was gegaan met een meisje dat ik daar had leren kennen”, vertelt Nic. “We zijn weer beginnen te spreken nadat ik Tweak had geschreven, en hij Beautiful Boy. We hebben elkaar ons boek opgestuurd, en voor mij was dat een openbaring, om te lezen wat mijn vader allemaal heeft doorworsteld, welke impact dat had op onze familie. En wat ik allemaal heb meegemaakt, heeft hem anders doen kijken naar waarom ik altijd weer terug naar de drugs greep.”
Stigma
Nic grijpt niet meer naar de drugs. Hij, die vroeger getormenteerde artiesten als Kurt Cobain en Charles Bukowski adoreerde – “Ik had de fantasie dat ik, als ik genoeg pijn had, die pijn zou kunnen omvormen in kunst” – zoekt zijn geluk nu in kleine dingen. Surfen, wandelen met de hond. “Het is cooler om gelukkig en voldaan te zijn, dan om je ellendig te voelen en daarmee kunst te maken.”
Inmiddels is hij acht jaar clean, zo lezen we in de aftiteling van Beautiful Boy. De gebeurtenissen die in de film worden getoond, dateren van dik vijftien jaar geleden, en Beautiful Boy: A Father’s Journey Through His Son’s Addiction verscheen in april 2008. Het heeft lang geduurd vooraleer hij klaar was om zo open over de verslaving van zijn zoon te vertellen, legt David uit. “Ik weet niet of dat hier ook zo is, maar in de VS is er een groot stigma verbonden aan mensen die een verslaving hebben doorworsteld. Ze worden snel veroordeeld door de samenleving. Toen Nic verslaafd geraakte, wilde ik niet dat hij het label van drugsverslaafde zou krijgen. En ik wilde niet de vader van een drugsverslaafde zijn. We hebben het zo lang mogelijk geheimgehouden. Dat was een erg pijnlijke periode.”
Maar inmiddels is die pijnlijke periode dus al een dik decennium out in the open, en met de komst van de film leren nog meer mensen het verhaal van David en Nic kennen. “Op een bepaald moment kon ik het niet langer geheimhouden. Ons leven was uit elkaar aan het vallen. Iedereen die ons kende, wist wat er aan de hand was. En als je je zo wegsteekt, krijgt je het gevoel dat je de enige bent die met zulke problemen geconfronteerd wordt. Daarom schreef ik er een artikel over in The New York Times, waaruit later het boek is voortgevloeid. Ik liet het nalezen door een vriendin van me, die ook journalist is. Zij zei: je kunt dit niet publiceren. Mensen gaan jou veroordelen, en mensen gaan je zoon veroordelen.
“Maar toen het boek uiteindelijk werd gepubliceerd, heb ik niet één zo’n reactie gekregen. Integendeel: er was een golf van dankbaarheid. Mensen hadden het gevoel dat ik hun verhaal vertelde, dat ze er nu zelf ook over konden praten. Dat heelt. Het lost de problemen niet op, natuurlijk, maar als je alles geheimhoudt, maakt dat de problemen enkel erger. Als je er open over kunt praten, kun je steun zoeken, hulp zoeken. De film heeft hetzelfde effect, denk ik. Het kan mensen helpen.”
Lees ook: Welk effect hebben filmdrugs?
Eye-opener
Maar hoewel Beautiful Boy het verhaal van Nic en David vertelt, is het ook onmiskenbaar de film van Felix van Groeningen. De door elkaar geknipte verhaallijnen, de sterke focus op familiebanden, de aanwezige soundtrack, de grote emoties die toch sentiment vermijden: het verraadt allemaal dat deze filmmaker ook De helaasheid der dingen, The Broken Circle Breakdown en Belgica heeft geregisseerd. Alleen, zo willen we weten: is het niet helemaal anders wanneer je aan de slag moet gaan met het kwetsbare verhaal van twee echte personen? “Dat is een vraag die ik vaak krijg”, zegt Van Groeningen. “Als ze ongelukkig waren geweest over het eindresultaat, had ik me dat wel aangetrokken, natuurlijk. Maar het heeft nooit als een gigantische verantwoordelijkheid aangevoeld, het was niet alsof er een ongelooflijk gewicht op mijn schouders lag. Ik ben simpelweg verliefd geworden op hun verhaal.”
De filmrechten op Beautiful Boy en Tweak werden al kort na de publicatie verkocht. Cameron Crowe, de regisseur van Almost Famous, was een tijdlang aan het project verbonden (“Er was een eerste versie van het script, maar niemand was daar echt tevreden over”, aldus Van Groeningen) maar uiteindelijk kwam de film bij Van Groeningen terecht. “Ik had zelf ook persoonlijke redenen om met dit verhaal aan de slag te gaan. Toen ik hun boeken las, besefte ik dat mijn familie met gelijkaardige problemen is geconfronteerd. Mijn vader had een café (de Charlatan, waarop ‘Belgica’ werd geïnspireerd, EWC), en alcohol- en drugsproblemen waren nooit ver weg. Ik zie ook dat vrienden van mij door drugs hebben afgezien, en ik besefte dat ik niet wist hoe daar mee om te gaan, hoe hen te helpen. Het verhaal van Nic en David is een eye-opener.”
En dat is net wat de Sheffs beogen. “Toen mijn vader me vroeg of het oké was dat hij voor The New York Times een artikel zou schrijven over zijn drugsverslaafde zoon, hoopte ik dat mijn ervaringen misschien andere mensen kon helpen”, herinnert Nic zich. “Het leek me een goede manier om toch iets positiefs te puren uit een verschrikkelijke situatie.”
Nic werd, na het verschijnen van zijn vaders boek, door een uitgeverij gecontacteerd om zelf zijn verhaal te doen. “Ik had op dat moment, in de periodes dat ik even clean was, een aantal kortverhalen geschreven voor onlinetijdschriften. Ik heb altijd opgekeken naar schrijvers, en naar mijn vader – die óók schrijver was. Toen heb ik Tweak geschreven. Voor mij voelde dat aan als een manier om alles wat ik had meegemaakt, te verwerken. Dat ik het kon delen, deed me hopen dat andere mensen zich in mij zouden kunnen herkennen.”
In tegenstelling tot zijn vader, kreeg Nic wel een aantal negatieve reacties. “Mensen die me zeggen: je hebt het recht niet om een drugsverslaafde te zijn. Omdat ik uit een liefhebbende familie kom en naar een goede school ben kunnen gaan. Zulke opmerkingen zijn kwetsend, ze zijn frustrerend, maar ze zijn ook het begin van een belangrijke conversatie. Want verslaving kan bij iedereen voorkomen. Het maakt niet uit hoeveel kansen en mogelijkheden je al dan niet krijgt. Je hoort het voortdurend: celebrity’s met een overdosis, mensen met alle privileges van de wereld, die ten onder gaan aan een drugsverslaving.”
Keerpunt
Inmiddels leggen Nic en David al tien jaar een van de pijnlijkste episodes uit hun leven bloot. Telkens opnieuw. “Ik vind het ongelooflijk dat ze dit verhaal willen delen, dat ze dit telkens opnieuw naar buiten willen brengen”, zegt Van Groeningen. “Hun toewijding is heel belangrijk. Deze kerels praten hier al tien jaar over, op allerlei evenementen, en wie hen contacteert op sociale media, krijgt altijd een antwoord. Ze blijven maar voortgaan.” De tournee die ze nu voor Beautiful Boy ondernemen – een week voor we hen spreken in Gent, gaven ze nog interviews op het Filmfestival van Londen – zet dat extra in de verf.
Of ze al die slechte herinneringen niet voor eens en altijd achter hen willen laten, willen we weten. “Op een bepaalde manier zijn we er wel al over, hoor”, lacht Nic. “Mijn vader schrijft nu een boek over gevangenen op death row, ik heb voor Netflix meegewerkt aan 13 Reasons Why. Maar ons leven draait nog altijd om wat er toen is gebeurd. Ik ben nog altijd in recovery: dat is een dagelijkse bezigheid, het is een deel van mijn leven geworden. Ik vind het belangrijk om dat te blijven vertellen.”
David had gedacht dat hij zijn verhaal wel had verteld in Beautiful Boy, maar een decennium later blijkt hij nog niet uitverteld, vult hij aan. “Het is niet echt mijn keuze geweest om hier zo lang mee bezig te zijn. Maar dit is te belangrijk, dit raakt te veel mensen. Het is onmogelijk om dit los te laten. Het probleem is er ook niet kleiner op geworden. In 2008 zijn er, in de VS, 35.000 mensen gestorven na een overdosis. Nu zijn het er meer dan twee keer zo veel. Dat kun je niet negeren.”
Op bepaalde momenten scheelde het niet veel of Nic was onderdeel geworden van die droevige statistiek. “De film herinnert me eraan hoe dicht ik bij het einde stond.” De omslag kwam er toen Nic in paniek naar zijn vader belde, nadat zijn vriendin een overdosis had genomen. Hij wilde terug naar huis komen, maar kreeg aan de andere kant van de lijn te horen dat er geen hulp zou komen. Een hartverscheurend moment, herinnert David zich. “Ik voelde me verslagen, hopeloos. De telefoon afleggen was het moeilijkste dat ik ooit heb gedaan. Want het was niet wat ik wilde doen. Ik wilde in de auto springen om hem te gaan halen, maar als ik dat deed, zou het snel opnieuw slecht gaan. Ik heb die nacht niet geslapen, ik heb uren gehuild. We hebben geluk gehad. Nic is terug naar de afkickkliniek gegaan.”
“Op dat moment gebruikte ik heel veel”, gaat zijn zoon verder, “en als ik aan die periode terugdenk, zie ik vooral een grote waas. Maar die herinnering is heel helder. Niet omdat ik het gevoel had dat hij niet meer van me hield, of dat hij het opgaf. Ik begreep hem wel. Als je vader zegt dat hij je niet kan helpen, dan komt dat aan. Maar ik heb zijn zorg voor mij nooit in vraag gesteld. En ik heb inderdaad veel geluk gehad. Dat mijn vader me toen niet is komen redden, was een belangrijk keerpunt.”
Sinds vader en zoon Sheff, na elk een boek te hebben geschreven, weer naar elkaar zijn toegegroeid, zijn ze altijd blijven praten, vertelt David nog. “Ik hoor veel verhalen van kinderen met een drugsprobleem, die denken dat hun ouders hen haten. Of van ouders die zo kwaad zijn op hun kinderen, en zo gekwetst zijn, dat ze zich niet kunnen inbeelden dat ze ooit weer met elkaar zullen spreken. Wij zijn het bewijs dat dat wel kan. Het heeft tijd nodig, en openheid, en liefde. Maar het gaat. Families kunnen genezen. Ik denk dat we nu geen geheimen meer hebben voor elkaar.”
Beautiful Boy komt op 21 november in de bioscoop. Op 20 november organiseert Cinema Cartoon’s een nagesprek met Felix van Groeningen in het kader van Film Fest Gent On Tour. Het interview wordt ook in negen andere zalen gestreamd. Meer info: filmfestival.be
