Oefenen voor een megalomaan sociaal experiment: bizarre realityserie ‘The Rehearsal’ is erg verrassend

De bizarre realityserie The Rehearsal, die nu op Streamz te zien is, was een van de verrassingen van deze zomer. Wie is de Canadese komiek en tv-maker Nathan Fielder (39) en wat wil hij met zijn serie?

In The Rehearsal loopt komiek en tv-maker Nathan Fielder voortdurend rond met een laptop, die hij als een soort babydraagzak voor zijn middel heeft gebonden. Het is een pose die zowel herkenbaar als lachwekkend is: Fielder is hier de nerdy antropoloog die rondloopt door nagebouwde cafés en restaurants, waar hij zijn ‘vrijwilligers’ bestudeert en hun gesprekken probeert te vatten in tabellen en stroomdiagrammen. Hij is de begeleider van sociale experimenten waarin deelnemers die aanhikken tegen een moeilijk gesprek in hun leven, met hulp van acteurs kunnen oefenen voor het échte gesprek.

Het verrassende The Rehearsal is een bizarre mix van comedy en realityshow, waarin de Canadese komiek en tv-maker Nathan Fielder (39) zijn obsessie voor sociale omgang en de wijze waarop je dat al dan niet kunt voorbereiden uitpluist. In de eerste aflevering zegt Fielder met monotone stem in de voice-over: “Ik ben niet goed in eerste ontmoetingen met mensen. Er is mij verteld dat mensen zich ongemakkelijk voelen door mijn persoonlijkheid.”

Wat volgt is een ontmoeting met Kor, een leraar uit Brooklyn, New York, die Fielder heeft leren kennen door een advertentie te plaatsen op Craigslist, de Amerikaanse versie van 2dehands. De cryptische vraag luidde: “Is er iets wat je vermijdt?”, en Kor heeft gereageerd. Hij wil een leugen over zijn opleidingsniveau opbiechten aan het vriendenclubje waarmee hij al jarenlang pubquizzen speelt. Nathan Fielder biedt de helpende hand en bouwt de bar waar de pubquiz plaatsvindt tot in detail na in een loods. Ook gaat hij uitgebreid met Kor repeteren hoe hij aan zijn vriendin Tricia moet gaan opbiechten dat hij haar heeft voorgelogen.

Dit soort gesprekken of gebeurtenissen waarmee mensen worstelen in hun leven komen vaker voorbij in The Rehearsal. In aflevering 2 maken we kennis met Angela, een overtuigd christen van 44 die twijfelt of ze wel of niet een kind wil. Kosten noch moeite worden gespaard als Fielder voor haar een idyllisch huis regelt in de bossen van de staat Oregon, waar Angela kan oefenen voor het ouderschap. Er worden talloze kindacteurs ingehuurd, van 0 tot 18 jaar. De jonge kinderen mogen volgens de arbeidswet maar vier uur per dag acteren en worden daarom via het raam van de kinderkamer het huis in- en uitgesjouwd. En dan moet er ook nog een vaderfiguur worden gezocht. Als Angela’s potentiële kandidaten een voor een afvallen, wurmt presentator Fielder – “Ik heb geen kinderen en ik ben 38” – zichzelf listig het experiment binnen. Hij kruipt in de rol van proefvader en trekt samen met zijn twee katten in bij Angela.

Vreemd en experimenteel

The Rehearsal is precies zo vreemd en experimenteel als het in de voorgaande alinea’s klinkt. In de media is al een debat losgebarsten over wat Fielder aan het doen is en hoe ethisch verantwoord dat wel of niet is. Wat wil Fielder met zijn sociale experimenten? “Jij bent net Willy Wonka uit de chocoladefabriek”, zegt deelnemer Kor in de eerste aflevering. Fielder schrikt: “Wacht, was hij niet de bad guy in het verhaal?” Kor verduidelijkt: “Nou, hij had twijfelachtige trekjes. Maar hij laat dromen uitkomen. En dat doe jij ook nu voor mij.” Fielder is nog niet overtuigd: “Maar gingen er geen kinderen dood in zijn fabriek?” Willy Wonka of niet, een meerderheid van publiek en critici vindt The Rehearsal in de eerste plaats fascinerende televisie. Dit is tv waarover je wilt, nee, móét napraten.

De realityserie is de grote doorbraak van de komiek Nathan Fielder, die opgroeide in een Joods gezin in de Canadese stad Vancouver. Als kind was Nathan in de ban van comedy, maar ook van goochelen en magie. Eerst deed hij echter een businessopleiding aan de Universiteit van Victoria. Na zijn afstuderen ging hij niet het bedrijfsleven in, maar de comedy- en televisiewereld. Zijn eerste succes werd de serie Nathan for You op Comedy Central (2013-2017), waarin hij kleine ondernemers wil helpen om hun bedrijf te redden. Hij vertelt steeds hoe hij aan een van de ‘beste businessopleidingen van Canada’ heeft gestudeerd, maar komt vervolgens met pitches en ideeën die bespottelijk zijn.

Zo is er een veelbesproken aflevering waarin Fielder een nieuw concept bedenkt voor de eigenaar van een weinig succesvolle koffietent, Dumb Starbucks. Hij opent een koffiezaak in Los Angeles, die in de vormgeving sprekend lijkt op de welbekende keten, maar dan met overal het woordje dumb (‘dom’) voor gezet. Je kunt er een ‘Dumb Chai Latte’ bestellen, er wordt muziek gedraaid van ‘Dumb Norah Jones’. Fielder haalde alle nieuwsmedia met zijn brutale stunt en mensen dachten dat ze met een kunstproject van Banksy te maken hadden. In een andere aflevering raadt hij de weinig succesvolle makelaar Sue aan om zich te afficheren als de ‘spookmakelaar’. Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de Amerikanen gelooft dat er geesten rondwaren in huizen. Daarom wordt Sue aangespoord om huizen te gaan verkopen die ‘honderd procent spookvrij’ zijn.

De programma’s van Nathan Fielder doen soms denken aan die van Sacha Baron Cohen, ook een komiek die zich in de echte wereld begeeft en personen in beeld brengt die opvallende uitspraken doen. Sacha Baron Cohen kruipt in de huid van groteske personages zoals de Kazachstaanse reporter Borat Sagdiyev, en lokte daarmee vooral politici uit de tent. Nathan Fielder kent Baron Cohen en werkte als regisseur mee aan diens laatste tv-serie Who Is America?, maar is in zijn eigen programma’s minder op de politiek gericht. Wat de twee wel allebei doen is laten zien welke extreme wereldbeelden mensen er soms op na houden. Het is een interessante manier van comedy maken, die gedijt in de huidige tijden van nepnieuws en complottheorieën, waarin veel mensen in hun eigen waarheid zijn gaan geloven.

Ook in The Rehearsal komt dit aan bod. Zo wil oefenmoeder Angela beslist geen Halloween vieren, omdat ze ervan overtuigd is dat het de ‘feestdag van het satanisme’ is. Angela: “Het is de dag waarop duivelaanbidders offers brengen.” Fielder reageert met strakke blik: “Offers? Waar gebeurt dat dan? Ik dacht dat je gewoon langs de deuren ging om snoep te vragen.” Angela: “Je ziet het niet omdat het ondergronds plaatsvindt. Google het maar.”

Doordat Fielder een groot budget heeft gekregen voor The Rehearsal en daarmee allemaal enorme sets heeft laten bouwen, doet zijn serie ook denken aan films als The Truman Show (1998), waarin Truman Burbank (Jim Carrey) zonder dat hij het weet de hoofdpersoon is van een realityshow. Ook dringt de vergelijking zich op met het werk van scenarist en filmmaker Charlie Kaufman, en dan vooral diens regiedebuut Synecdoche, New York uit 2008. In deze film huurt theatermaker Caden Cotard (Philip Seymour Hoffman) een gigantische loods in New York af, waar hij zijn eigen leven laat nabouwen en acteurs inhuurt om de mensen uit zijn omgeving (en hemzelf) te spelen.

Met The Rehearsal heeft Nathan Fielder nu een soort reality-tv-versie van Synecdoche, New York gemaakt. Terwijl je je afvraagt of het niet oneerlijk is argeloze Amerikanen in zo’n experiment te betrekken, wordt Fielder in het programma gaandeweg zelf steeds meer het mikpunt van de spot. Dat pleit hem niet vrij van kritiek, maar maakt de kijkervaring wel makkelijker: Fielder laat zijn eigen eigenaardigheden niet bepaald buiten beeld. In een interview met New York Magazine zei Fielder begin juli: “Ik ben ervan overtuigd dat ik zelf de meest pathetische figuur ben in alles wat ik maak.”

In de loop van de zes afleveringen van The Rehearsal zie je dat dit inderdaad het geval is. Uiteindelijk lach je vooral om de sociaal gemankeerde Nathan Fielder, die verstrikt raakt in zijn eigen megalomane, onrealistische project. Daarbij lijkt hij serieus te worstelen met de vraag hoe hij tegen het vaderschap aankijkt. Ook zijn Joodse identiteit gaat een grotere rol spelen. Het geeft The Rehearsal – ondanks de extreem kunstmatige omstandigheden – toch ook iets van ontroering en zelfs echtheid mee.

The Rehearsal, op Streamz