Navelgaatjes, schobbejakken én extase: Saint Amour verovert weer harten met literaire liefde en lust

Na een jaartje noodgedwongen quarantaine herrijst Saint Amour uit zijn as. Van Lize Spit tot Marieke Lucas Rijneveld: de liefde mag zowel beheksen als betoveren. En driftig haar lichamelijke substanties laten vloeien.

Saint Amour is er vroeg bij, dit jaar. Want ja, zelfs in de gespecialiseerde winkeletalages liggen de roze harten, ballonnen én valentijnsprullaria nog niet hoog opgetast. Wie toch al zijn dosis liefdesvaccin preventief wou ophalen, kon zich zaterdagavond naar de Bourla reppen, voor de première van de literaire lofzang op lust én begeerte. Zelfs minister van Welzijn en Gezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) kon aan de lokroep niet weerstaan. En hij zag vanachter zijn mondmasker dat het goed was.

Dat het paradepaardje van Behoud de Begeerte vorig jaar coronagewijs een editie moest overslaan, stak de nieuwe coördinator Leander Coorevits meer dan hij wou toegeven. “Beter een Saint Amour met enige beperkingen dan helemaal géén”, verzekert hij. En ook nu kwam er kunst- en vliegwerk aan te pas. “We moesten het programma in amper drie à vier weken in elkaar boksen. Door het gejojo met de coronamaatregelen konden we pas laat inschatten of we in februari écht op tournee mochten.”

Buitenlandse gasten charteren bleek haast onmogelijk. “Zo zou de pas naar Londen verhuisde Ierse belofte Naoise Dolan optreden. Maar dat betekende dat ze bij aankomst langdurig in quarantaine moest. Onhaalbaar.” Een welgemikte video-interventie dan maar? “Stilaan hebben zowel publiek als schrijvers daar de buik vol van”, zegt Coorevits. “We opteren resoluut voor liveoptredens, zorgvuldig getest en wel.”

Smeerolie

Saint Amour pleisterde dus noodgedwongen vooral in de Lage Landen, met ook een palet schrijvers van over de taalgrens. Voor de 27ste editie haakte het liefdesfestival zijn wagonnetje aan bij Europalia Trains & Tracks. Zo schreven de aantredende Thomas Gunzig, Caroline Lamarche, Lize Spit, Erwin Mortier en Rob van Essen (en de zaterdag afwezige Lisette Lombé) een moderne stationsroman. ‘Liefde tussen vertrek en aankomst’, luidt de baseline, al werd daar wel zeer losjes mee omgesprongen. Slechts af en toe vertoefden we op de rails, de voorlezende auteurs graaiden hoofdzakelijk uit eigen, soms opvallend ouder werk. Naast dat Belgische vijftal mochten de Nederlanders Raoul de Jong en Marieke Lucas Rijneveld hun liefdesei leggen.

Niet getreurd over dat thematische imbroglio. Er stak meteen vaart én vlam in deze Saint Amour. Daar zorgde vaste ceremoniemeester Sven Speybrouck wél voor. Zijn woordspelige interventies bleken smeerolie van hoge kwaliteit. Multi-instrumentalist Dijf Sanders serveerde dan weer bezwerende en veellagige soundscapes, waar je niet genoeg van kreeg, resonerend in een uitgesproken sober decor.

De Brusselse duvel-doet-al Thomas Gunzig – in Franstalig België een grote naam - trad in duo aan met Lize Spit, met wie hij vorig jaar voor de gein in een symbolisch, taalgrensoverschrijdend huwelijk trad. Hij bracht een intrigerend, naar meer smakend excerpt uit zijn stationsroman. Spit putte dan weer uit haar gevarieerd onthaalde, tweede roman Ik ben er niet. Het moment waarop bij Leo de vertwijfeling toeslaat over de late, nachtelijke onbereikbaarheid van haar vriend Simon. Waarna in een door “kwartjes zopiclon” gedempte angstkramp hun hele intieme leven voor haar geestesoog voorbijtrekt. Van zijn samengeknepen piemel met “urinegaatje in de vorm van een mondje, een driftig taterend mannetje” tot het opslurpen van “het water in elkaars navel”. Met gewiekst gevoel voor timing toonde Vlaanderens best verkopende literair auteur overtuigend haar toegenomen podiumprésence.

Reddende engel in bed

Ook Raoul de Jong – beloftevolle Nederlander met Surinaamse roots, zopas genomineerd voor de Boonprijs met Jaguarman – leek volkomen in zijn sas op de Bourla-planken. Hij bracht een onuitgegeven, meanderende dialoog met zijn geliefde negentigjarige grootvader in een verzorgingstehuis. Waarin Raoul zich – zelf homoseksueel – afvraagt hoe ze dat vroeger toch deden, zo halsstarrig monogaam én hondstrouw blijven. Geestige dialogen, warme verteltoon, De Jong charmeerde. “Je weet toch nooit of je wat beters gaat vinden, elders?”, zegt opa. De seks met grootmoeder werd met de jaren beter. Het contrasteerde scherp met de Franstalige Belgische grande dame Caroline Lamarche, die in haar delicieuze, gemarineerde Frans, voorlas uit haar verhalenbundel Van dieren en mensen. Dat ze tegenwoordig ook in onze contreien wéér ontdekt én vertaald wordt, is je reinste rechtvaardigheid.

Ook Rob van Essen greep naar het kortverhaal, en putte uit de acht jaar oude bundel Hier wonen ook mensen. Eerst hoorde je nog hoe de zenuwen zijn speekselklieren belaagden, maar gaandeweg sloop er snedige slapstick én zelfvertrouwen in zijn performance. Doeltreffend absurdisme over de (on)fortuinlijke Lodewijk, ternauwernood door vier jonge vrouwen gered na een fietsongeval. Tot zijn eigenste verbazing belanden drie van zijn reddende engelen in zijn bed. Een weddenschap, zo blijkt, met als toemaatje overweldigende anale seks, die zorgt voor “een ontploffing in de kathedraal”. Tot de ontgoocheling wenkt.

Statiger en verhevener, rijkelijker én exuberanter van taal, ging het er aan toe bij het slotakkoord van Erwin Mortier en Marieke Lucas Rijneveld. Mortier sleurde ons mee in een vreemde, woordroezige extase: doem en vernedering, parend aan lust, in een brief van Edgard aan Matt uit Boeken van de troost (2018). Rijneveld kreeg de zaal muisstil met vier gedichten uit de recente bundel Komijnsplitsers: “Niemand zit te wachten op een hond als jij, lieve schobbejak, niemand zit te wachten op iemand als wij, nee bijten doen we niet, hooguit grommen.”

Saint Amour, op tournee vanaf 16 februari, www.begeerte.be.