Na 29 jaar: eindelijk een vrouw grote winnaar op Europese Filmprijzen

De Belgen, Veerle Baetens en Cécile De France, mochten de mooiste prijzen uitdelen tijdens de uitreiking van de 29ste Europese Filmprijzen, die dit jaar plaatsvond in de Europese cultuurhoofdstad 2016, het Poolse Wroclaw, maar de enige genomineerde Belg Pieter-Jan De Pue werd niet beloond. Hij moest het in de categorie ‘beste documentaire’ afleggen tegen de grote klepper: Fuocoammare van Gianfranco Rosi, een documentaire over het leven op Lampedusa en de vluchtelingen die er aanspoelen. Eerder goed voor de Gouden Beer op het Festival van Berlijn.

Maar de grote winnaar van de avond werd Toni Erdmann van Maren Ade. Een primeur, want voor het eerst in de 29-jarige geschiedenis van de European Film Awards mocht een vrouw de prijs voor de beste Europese film in ontvangst nemen.

Ade kreeg de prijs na een langdradige, rommelige en stuntelige show die een heel politiek gekleurd verloop kende. Zo werd enkele van de grote pijnpunten van de Europese film nog maar eens blootgelegd: de Europese film weet zich niet te verkopen en is zoals Europa hopeloos verdeeld.

Voorspelbaar

Toch waren de winnaars voorspelbaar. Gelukkig maar. Dat was nog het goeie eraan. Dat het onrecht eindelijk werd rechtgezet: Maren Ade sleepte met haar Toni Erdmann alle prijzen in de wacht die haar eerder dit jaar op het Festival van Cannes waren onthouden. Toen moest ze tot grote ontzetting van pers en publiek met lege handen naar huis. Nu mocht ze haast meteen het podium op om de prijs voor het beste scenario in ontvangst te nemen.

Het werd pas helemaal feest voor Toni Erdmann toen ‘Virle Bietens’ aangekondigd werd. Ja, wanneer je het Engels hoorde dat gesproken werd, had je vaak de indruk dat je op de Thalys zat. Of dat Babel niet veraf was.

Baetens, zelf zware fan van van de film, straalde toen ze samen met Liam Cunningham (Game of Thrones) hoofdacteur Peter Simonischek mocht bekronen. Cunningham stopte haar de enveloppe in handen en zei : ‘Doe jij dat maar, je weet hoe dat gaat, je hebt zelf nog gewonnen.’

En zo is het. Baetens werd drie jaar geleden verkozen tot beste Europese actrice. Haar naam pronkt op een lijst vol klinkende namen. Ook Sandra Hüller past in dat rijtje. Nadat Hüller onze landgenote de hand had geschud, zei ze blij te zijn dat ze niet het kleedje uit de film had aangetrokken. En ze bedankte haar ouders om zo vaak op haar kind te passen, waardoor ze kon gaan werken.

Het feestje werd compleet toen Maren Ade met haar hele ploeg het podium op mocht nadat die andere Belgische actrice, Cécile de France, had aangekondigd dat Toni Erdmann ook de prijs voor de beste film won. De show was toen al ruim drie uur bezig en Maren Ade vond het tijd voor wat statistiek: het is de eerste keer dat een film van een vrouwelijke regisseur de prijs voor de beste film wint en we zijn 2016. De laatste van eindeloos veel politieke statements, maar de eerste die tenminste bondig en krachtig werd uitgedrukt.

Politieke meeting

De avond leek bij momenten meer op een politieke meeting. De burgemeester van Wroclaw mocht openen. Zijn stad was tot 1945 nog Duits, heette Breslau en was bevolkt met Duitsers die plaats moesten maken voor gevluchte Polen: nationalisme is als stinkend zweet. Europa heeft dringend een douche nodig, zei hij onder luid applaus.

De hele avond werd overheerst door de vele oproepen voor een sterk en eendrachtig Europa. Terwijl ze als filmmakers nog niet overeen kunnen komen. De Fransen zijn traditioneel verdacht afwezig tijdens de European Film Awards, terwijl het de belangrijkste filmmakers van Europa blijven. De Film Academy die de European Awards organiseren zijn gebaseerd in Berlijn onder het voorzitterschap van Wim Wenders, die het helaas ook altijd nodig vindt om te speechen. Hij reikte een ereprijs uit aan de overleden Poolse grootmeester Andrzej Wajda.

Bij de Oscars is tenminste alles netjes getimed. Een speech moet er zo bondig zijn dat er niets zinnig gezegd kan worden. En wie al te expliciet over politiek begint, dreigt voorgoed uit de buurt van The Kodak Building verbannen te worden. Bij de Europeanen is het anders. Daar zijn ze al blij als de genomineerden de moeite willen doen om af te komen.

Ken Loach was er met Dave Johns, zijn hoofdacteur uit I Daniel Blake, en ook Pedro Almodovar had wel met volk uit Julietta meegebracht. Maar ze mochten allemaal met lege handen naar huis. Net als Paul Verhoeven en Isabelle Huppert, die dan maar meteen niet naar Wroclaw afzakten. ‘Apparaitre, c’est disparaitre’ is niet toevallig een van Hupperts motto’s als actrice. Ook Hugh Grant stuurde zijn kat. En kreeg geen prijs. Britten schuiven liever aan voor prijsuitreikingen in Amerika.

Ex-Bond

Dat de Britten uit Europa zijn gestapt, dat merk je ook tijdens de European Film Awards. Waar enkele jaren geleden nog Michael Caine en Charlotte Rampling op de ceremonie aanwezig waren, moesten de Europese Oscars het nu met Pierce Brosnan stellen. Een man die net zoals de brexit niet kan genoemd worden zonder dat er een ‘ex’ weerklinkt. Geen kat die zou kunnen zeggen wat de laatste film van de ex-Bond is. Maar de mensen in de zaal wisten tenminste wie hij is. Hij heeft starpower.

Het gros van de winnaars zijn complete onbekenden. Maar doorgaans zijn het mensen die voor iets staan. Brosnans laatste goeie film, en een van zijn allerbeste, was The Ghost Writer (2010) van Roman Polanski, de beroemdste Poolse filmmaker. Die was er niet bij. Nochtans maakte Polen hem onlangs de plechtige belofte dat ze hem niet aan Amerika zullen uitleveren als hij zich nog in zijn geboorteland waagt.

Er werden anders beste wel veel oude en dode mensen geëerd. Jonge, hippe vogels vielen er nauwelijks te bespeuren. Hoezeer in de speeches ook werd gepleit voor eendracht en diversiteit. Maar goed, er was tenminste een vrouw die mocht vieren. En de Belgen zijn in beeld geweest. Meer zelfs : was er een prijs geweest voor de beste presentatie, dan was die ongetwijfeld voor Veerle Baetens.

Andere winnaars waren onder meer de Zweedse film A Man Called Over (beste komedie), het Zwitserse Ma Vie de Courgette van Claude Barras (beste animatiefilm) en The Happiest Day in the Life of Olli Maki van de Finse regisseuse Juho Kuosmanen (beste debuut). Elk van die films is de inzending voor de Oscars voor hun land. Ook Fuocoammare (beste documentaire) hoopt op een selectie voor de Oscars, als inzending voor Italië. De Oscarnominatie voor de Duitse inzending lijkt inmiddels een zekerheid.