‘Move On Up’ van Curtis Mayfield: de opgestoken vuist van een goeroe

De soulklassieker ‘Move On Up’ van Curtis Mayfield blaakt van het optimisme, maar zit diepgeworteld in het racistische Amerika van de sixties.

Aan het einde van de jaren zestig verliet Curtis Mayfield de band The Impressions, waarvan hij de drijvende kracht was geworden. Hij liet een baard groeien en begon marihuana te roken. Weg was de schattige, chubby doowop-zanger die op jongemeisjesharten mikte. Op zijn briljante solodebuut Curtis herintroduceerde hij zich met de uitroep “Sisters! Niggas! Whiteys! Jews! Crackers! / Don’t worry / If there’s a hell below / We’re all gonna go!” In dat openingsnummer, ‘(Don’t Worry) If There’s a Hell Below, We’re All Going to Go’, schetst Mayfield een apocalyptisch beeld van de Amerikaanse maatschappij in 1970, vol corrupte politici, gewelddadige politie, milieuvervuiling, onrechtvaardigheid en apathie.

Nu viel Mayfields hang naar activisme niet zomaar uit de lucht. Voor The Impressions had hij liedjes geschreven zoals ‘People Get Ready’, ‘We’re a Winner’ en behoorlijk militant spul zoals ‘Mighty Mighty (Spade & Whitey)’ en ‘Choice of Colors’. De witte Amerikaanse radioluisteraars waren ­gechoqueerd, ook al predikten The Impressions in al die songs samenhorigheid en inclusiviteit. Geïnspireerd door de preken van Martin Luther King – zelf een fan van The Impressions – turnde Mayfield zich om tot een verbeten soulchroniqueur: geen doempredikant, maar een bruggenbouwer die naar zelfvervolmaking streeft ondanks het verschroeiende racisme dat in het Amerika van de sixties gewelddadige studentenprotesten en rassenrellen baarde.

Mayfield had een liedje nodig dat een vuist maakte en tegelijk mededogen predikte. Het zou een tegengewicht moeten bieden voor de paranoia van ‘If There’s a Hell Below’. Yin en yang. De inspiratie vond hij bij zijn bevriende muzikale buren, The Staples Singers, die bij hem in Chicago om de hoek woonden. In de zielverheffende gospel van Pops Staples en zijn dochters huisde de zalvende wereldwijsheid waarnaar Mayfield op zoek was. “Hij kwam vaak bij ons over de vloer om met mijn vader over politiek te praten”, zo vertelde Mavis Staples aan Mojo. “Pops moedigde hem aan: ‘Curtis man, je bent een schrijver, een poëet! Ga je gang!’ Het eerste nummer dat Curtis toen schreef en aan ons liet horen was ‘Move On Up’.”

In ‘Move On Up’ profileert Mayfield zich als een goeroe die jonge mensen het juiste pad wijst. Toon terughoudendheid, zingt hij (‘Bite your lip’). Wees nooit tevreden met de middelmaat (‘Take nothing less, than the supreme best’). Vertrouw alleen de harde waarheid (‘Do not obey rumors people say’). ‘Do not obey’ zou eveneens verwijzen naar een dreigement van de zwarte gangsterbende The Blackstone Rangers die op een dag in het kantoor van Mayfields platenlabel Curtom opdaagde en geld wilde aftroggelen. “Even overwoog hij om de zilveren revolver met de witte handgreep uit de lade van zijn bureau te pakken,” zo vertelt zoonlief Todd Mayfield in de biografie Traveling Soul, “maar mijn vader besloot een deal te maken: ik zal een concert spelen in Chicago en met de opbrengst kunnen jullie de buurt vooruithelpen.” Dat werkte.

Wie ten volle van ‘Move On Up’ wil genieten, laat de kortgeknipte radioversie die voor de Britse markt werd gemaakt links liggen en kiest voor de albumversie: negen minuten broeierige funky uptempo soul vol kekke blazers en een succulente latin break waarin het conga-genie Henry Gibson samen met Rotary Connection-drummer Donald Simmons de goddelijkste der grooves beteugelt. Het liedje zou later dienen als basis voor de hit ‘Touch the Sky’ van Kanye West, en soundtrackte een van de campagnespeeches van Joe Biden.