Met open mond op bedevaart in Tibet

Zou Tibet, met zijn Mount Everest en ontzagwekkende prairies, de meest oogverblindende plek ter wereld kunnen zijn? Eindredacteur Jeroen Duvillier trok er met open mond op bedevaart, beging slechts één blunder en kwam met een rugzak vol stilte terug.

Zag ik nu net een rat zijn knapzak strikken en gedegouteerd het pand verlaten? Ik wrijf verward in mijn ogen, kruip rechtop in bed, laat mijn blik langzaam rondgaan in het duister. Ik zie mijn vriendin en drie reisgenoten in krakkemikkige bedden, en het begint me te dagen. We bevinden ons in een buitenaards berglandschap op een paar ­duizend meter hoogte, maar ­slapen in een metalen bouwkeet zonder ramen. De hele reis al logeren we in dit soort barakken, en ik deel mijn dromen alsmaar vaker met ongedierte. Ik zou durven zweren dat gisterennacht een ­koppel kakkerlakken mijn brits voor een springkasteel hield.

Maar het deert me niet: ik beleef bedwelmende dagen op de Tibetaanse hoogvlakte, en vlij me avond na avond als verdoofd neer in de armen van Morpheus, hoe smerig die ook zijn.

Een week eerder zijn we vanuit Chengdu, de Chinese stad van sichuanpepers en pandaberen, naar Lhasa gevlogen. In tegenstelling tot veel andere Chinese steden, waar de architectuur zowel aan de Sovjet-Unie als aan Plopsaland doet denken, straalt de traditionele hoofdstad van Tibet sereniteit en eenvormigheid uit. Lhasa, ‘land van de goden’ op 3.650 meter hoogte, wordt het begin- en eindpunt van onze zestiendaagse rondreis door het westen van Tibet. Alleen de eerste passage is pittig tot misselijkmakend: die begint met knallende hoofdpijn wegens het plotse hoogteverschil en het ­drinken van een lokaal bier.

De gids, die ons de hele trip lang zal charmeren met zijn guitige lach, verwelkomt ons met een khata, een ceremoniële sjaal die onder andere een puur hart symboliseert. Met het witte sjaaltje om mijn hals waan ik me van de ­weeromstuit Suske in het album Sagarmatha, waarin de vijf welbekende stripfiguren op de Nepalese zijde van de Mount Everest de wereld nog maar eens van de ondergang moeten redden. Mijn vriendin noem ik vanaf hier dan ook lieflijk Wiske, met wie ze een onstuitbare nieuwsgierigheid en avonturendrang deelt. Wij zijn hier niet om de wereld van de ondergang te redden. Wel zullen we zonsondergangen zien die van de wereld zijn gered.

We laten Lhasa, met zijn vele witgekalkte kloostermuren waarachter men deemoedig voor Boeddha buigt, al na een paar dagen achter ons. En zijn nog maar een uur uit de stad als de stilte in de wagen in mijn oren suist. Het klikt met de reisgezellen – een Amerikaans koppel dat in China woont en een Australische dertiger op wereldreis – maar na de obligate kennismakingspraatjes ontvouwt zich een landschap dat ons de hele reis lang de adem zal afsnijden. In het comfortabele busje dat ons naar de verschillende bestemmingen brengt, is vaak alleen de fluistertoon te horen waarop de gids en de chauffeur hun mantra’s prevelen. Telkens als we onderweg even halt houden, zoekt iedereen zwijgzaam een eigen plekje om zich aan de glinstering van glasheldere meren te vergapen of om opgedane indrukken een plaats te geven.

Introspectie en nederigheid voor mens en natuur zullen voor mij de soundtrack vormen van deze reis naar Tibet in 2017. En ­blijven tot op de dag van vandaag nazinderen. Mijn maag zal er aanhoudend knorren door de karige lokale keuken en comfort is er in geen jachtvelden te bespeuren, maar ik word stil bij de gedachte dat dit voor velen dagelijkse realiteit is. Ik zal er duizenden kilometers in de wagen doorbrengen, maar ik verveel me geen moment met oppermachtige sneeuwbergen als compagnons de route.

Onderweg naar Mount Everest Base Camp, op 5.150 meter hoogte, tanken de Amerikanen, die niet aan pillen tegen hoogteziekte hadden gedacht, zuurstof bij uit een fles. Ik geef Wiske uit intussen ­vergevorderde verstrooidheid een verkeerd medicijn en dat zal me diezelfde avond nog zuur opbreken. We laveren tussen prairies waar de jak, een sierlijk rund met haren van zijde, keizer is en waar nomaden op het ritme van het groeiend gras hun tenten opslaan. Op een punt waar een meer de horizon lijkt te kussen, vraag ik de chauffeur, een vaak giechelende vijftiger, of we even de benen mogen strekken.

Het is op die plek van de Himalaya, waar de allesoverheersende stilte me omverblaast, dat ik selectief doof word: ik hoor niets meer, tenzij ik wil luisteren. De stilte is de grondtoon van mijn leven geworden; de vele valse noten waarmee we dagelijks om de oren worden geslagen, komen nog amper binnen. Een zegen in tijden van Lil Nas X en andere rappers die niet Locksmith heten.

Eén pitstop verder koop ik bij de minst opdringerige uitbater van kraampjes vol handgemaakte kralen en knopen in zeven haasten een hangertje.

Op een boogscheut van de berg der bergen dendert een colonne Chinese legervoertuigen voorbij en steekt bij een controlepost nog maar eens een douanier zijn hoofd in onze wagen. Dat is natuurlijk ook een werkelijkheid van Tibet: die van de staat. Maar die realiteit wordt angstvallig voor ons verborgen gehouden. Hoogstens zien we bij kleine dorpjes spandoeken wapperen waarop in het Mandarijn het moederland wordt bezongen. Vrij backpacken is voor buitenlandse toeristen in de Tibetaanse Autonome Regio niet aan de orde: het pad wordt zorgvuldig uitgestippeld, afwijken van de vastgelegde route is niet toegestaan.

Net voor het invallen van de duisternis staan we op North Base Camp neus aan neus met de intussen in nevelen gehulde Mount Everest. Bij dag en dauw, dan zullen we de reus zien ontwaken. Maar eerst is het tijd voor alweer een avondmaal bestaande uit rijst en jakvlees op een bedje van groene kool. Een weeë lucht maakt zich meester van de al bedompte tent. Ik heb zin om die kelk voor één keer aan me te laten voorbijgaan en troon Wiske mee naar een plaats waar de nok van het dak van de wereld nog heel even in oranje zonlicht baadt. Daar vis ik het snel op de kop getikte hangertje uit mijn broekzak en vraag haar ten huwelijk. Ze smelt – de naweeën van het verkeerde pilletje lijken te zijn vergeten en vergeven. De ­eeuwige sneeuw blijft er naar mijn gevoel wel héél onbewogen bij.

Het nadeel van ambitie is dat je krijgt wat je wilt, filosofeer ik een dag later, verdwaasd door de muur van wierook die rond een zoveelste tempel hangt. Want wat doe je daarná, zodra je je streefdoel hebt bereikt? Tevreden achteroverleunen of loert toch snel weer het volgende trapje hoger om de hoek?

We zijn op weg naar Mount Kailash, waaromheen we samen met honderden boeddhisten uit alle windstreken een bedevaarts­tocht zullen maken. Ook nu bezoeken we af en toe een met beelden van diverse en gevarieerde godheden en demonen volgestouwde tempel. Telkens opnieuw probeert Pema, onze jonge gids, dolenthousiast uit de doeken te doen hoe je binnen het Tibetaans boeddhisme je eigen wedergeboorte kunt beïnvloeden en hoe je het pad naar verlichting kunt versnellen.

Om bijvoorbeeld niet in een altijd hongerige geest te reïncarneren, zal hij de hele reis benadrukken, streef je maar beter niet te veel na in dit leven. De kracht van aanvaarding als grondstroom van je gemoed? In het Westen zou Pema – Tibetaans voor lotusbloem – nog geen mal figuur slaan als mental coach, bedenk ik zodra we weer in de wagen zitten, maar is er in omstandigheden waar er sowieso weinig tot niets te am­biëren valt wel een alternatief? Ik draai een raampje open en gooi mijn misplaatst gevoel van medelijden op de snelweg.

Of ik hem geen fles water uit zijn buideltas wil aanreiken, vraagt een pafferige Indiër te paard. Meneer heeft dorst en de voor een appel en ei ingehuurde Tibetaanse werkkracht die onder een verschroeiende zon zijn bagage naar boven moeten dragen, loopt naar zijn gevoel te ver uit zijn buurt. Het is dat ik zelf geen pap meer kan zeggen, of ik had hem enkele krachttermen naar het hoofd geslingerd waaraan zelfs Lambik een puntje zou kunnen zuigen.

Na een korte nacht en een schamel ontbijt van brood dat naar watten smaakt en jakmelk die smaakt zoals het klinkt, zijn we bezig aan een trektocht rónd Mount Kailash. Omdat de berg heilig is, is het ten strengste verboden om hem te beklimmen. De jaarlijks duizenden pelgrims lopen in een cirkel van

52 kilometer om hem heen en afhankelijk van welke vorm van boeddhisme ze aanhangen, doen ze dat of in wijzerzin of in tegenwijzerzin. Sommigen onder hen doen dat tot aan de rand van lichamelijke en geestelijke uitputting, door bij elke stap te buigen en knielen, languit te gaan liggen en weer verder te gaan waar de handen de grond hebben geraakt.

Onze-Lieve-Heer heeft vreemde kostgangers. Toch laat de devotie van de pelgrims zelf me eerder koud. Ieder vogeltje bidt zoals het gebekt is. Maar de onverstoorbaarheid waarmee ze iedere stap opnieuw gaan liggen, schokt me. Ik denk vaak aan hen terug als er zich hier weer eens iemand beledigd voelt of zich beledigd zou móéten voelen. Onze tenen zijn zo lang geworden dat social distancing misschien wel noodgedwongen een blijvertje wordt. Heeft iemand het vaste of mobiele nummer van professor Barabas? In het geval Krimson en zijn trawanten ze niet met een voorhamer hebben bewerkt, zou ik graag even van zijn teletijdmachine gebruikmaken. Wat incasseringsvermogen gaan scoren.

De karavaan trekt verder. Ik voel me nietig tussen het tweede hoogste zoetwatermeer ter wereld en een berglandschap dat de Amerikaanse Grand Canyon in verlegenheid brengt. De heilige berg met zijn top als een witte kegel torent de hele dag boven ons uit. Ik zwijg nog meer dan anders, mijn mond open van ontzag. En voel me heerlijk in het hier en nu, een voldoening die ik ook bij mijn reisgenoten zie. De Amerikaanse vrouw, een brunette met esoterische inborst, wenst een dalende jak alle goeds; haar meer aardse echtgenoot staat kamerbreed glimlachend te mijmeren. De Australische globetrotter laat zijn fototoestel voor het eerst deze reis doelloos aan zijn hals bungelen.

En Wiske? Zij knipoogt, klaar voor een nieuw avontuur.