Melancholie in Kodachrome: fotograaf Harry Gruyaert ziet het licht in Moskou en Las Vegas

Hotel Oekraïne, Rusland, 1989: in de lobby staat een tafeltje, de poets­vrouw slaat een praatje met de receptioniste, de tapijten en het licht zijn warm. Dat valt op, want over het Rusland van toen (de Sovjet-Unie eigenlijk) hing een waas van kilte, afstand en in onze hoofden was die wereld grijs. Zeker zonder kleur en zelfs zonder licht.

Harry Gruyaert was in die dagen in Moskou en hij vond de kleuren wel en ook het licht. De fotograaf, sinds 1981 lid van Magnum, vertelde tijdens de zomer nog in deze krant hoe iemand hem jaren terug al ‘le petit Saul Leiter’ noemde. Leiter schilderde foto’s, kleur was belangrijk en bij Gruyaert zie je dat ook. Hij gebruikt zelf graag het woord ‘chromie’. Zijn oog wordt aangetrokken door sterke kleuren en als je vandaag zou denken dat dat met Photoshop gebeurt, dan moet je eens kijken naar zijn foto’s uit de jaren 70. Of deze, uit 1981 in Las Vegas en Los Angeles en 1989 in Moskou. Hij verzamelde beelden van die twee reizen in East/West, twee boeken, in één cassette. Foto’s uit zijn archieven, sommige wel al eens gepubliceerd, andere niet. Hij (her)ontdekte zelf. Kodachrome was zijn film, zijn middel tot zijn kleurenkaart.

Wat je ook ziet: ‘West’ zag er in 1981 moderner uit dan ‘East’ acht jaar later. We kenden die wereld natuurlijk beter, het is een spiegel naar onze tijd van toen, met gele plastic zonne­stoelen waartussen onze billen plakten. De auto’s waren geen auto’s, maar ‘Amerikaanse sleeën’. Gruyaert fotografeerde ze nooit omdat het auto’s waren. Ze maakten deel uit van de wereld daar en als het zo uitkwam, belandden ze in zijn compositie.

In de tekst bij East/West schrijft curator David Campany over Gruyaerts inspiratiebronnen in de schilderkunst – Bruegel, Goya, Matisse en Bonnard –, hij noemt hem een meester van de kleur zoals William Eggleston, maar het is meer: “Achter de visuele aantrekkelijkheid zit hier onmiskenbaar een gevoel van melancholie verborgen, zoals dat in veel van Gruyaerts foto’s het geval is. En ook een gevoel van teleurstelling.”

Harry Gruyaert, East/West, Hannibal, foedraal met twee hardcovers, 2x80 p., 59,50 euro, uitgeverijkannibaal.be