Meesterlijke biopic over fotografe Nan Goldin en haar strijd tegen de pillenindustrie ★★★★★

In de documentaire All the Beauty and the Bloodshed portretteert Laura Poitras het werk en activisme van fotograaf Nan Goldin. De documentaire toont hoe Goldin, die zelf jarenlang verslaafd was aan pijnstiller OxyContin, de strijd aanging met de Sacklers, de familie die de pilletjes maakte.

‘Sacklers lie, people die!’, zo klinkt het in de grote, drukke hal van het Metropolitan Museum of Art in New York. Een groepje demonstranten onder leiding van de Amerikaanse fotograaf en activist Nan Goldin (69) heeft een actie georganiseerd met feloranje pillendoosjes. Het medicijn waar ze tegen ageren is OxyContin, een verslavende pijnstiller die dan al 100.000 mensen het leven heeft gekost. Het is 2018 als het protest in het Metropolitan plaatsvindt. Een paar jaar later, als de film eindigt, is sprake van bijna een half miljoen doden.

De film, dat is All the Beauty and the Bloodshed. Het gaat om de nieuwe documentaire van Laura Poitras (58) die eerder een Oscar won voor haar voortreffelijke Edward Snowden-documentaire Citizenfour. All the Beauty and the Bloodshed is inmiddels ook bezig aan een zegetocht, de film won afgelopen jaar de Gouden Leeuw, de hoofdprijs van het filmfestival van Venetië. Ook staat het Nan Goldin-portret op de shortlist voor de Oscars, de nominaties worden deze week bekendgemaakt.

Blowjob

De reden dat de documentaire zoveel indruk maakt, is dat Poitras er op meesterlijke wijze in slaagt de verhalen van Goldins traumatische jeugd, kunstenaarschap en activisme te verenigen, en haar fotografische werk daarbij leidend te laten zijn. De titel All the Beauty and the Bloodshed is een verwijzing naar Goldins geliefde zus Barbara die op jonge leeftijd een eind aan haar leven maakte, iets wat haar ouders verborgen hielden. Goldin moest geloven dat het een ongeluk was. In de documentaire vertelt ze dat ze daarom ging fotograferen, om de werkelijkheid vast te leggen, om de waarheid te laten zien. In de film is ze beslist openhartig.

Goldin vertelt in de documentaire voor het eerst dat ze in een bordeel werkte om fotorolletjes te kunnen kopen. Ze had allerlei baantjes. Ze werkte in een hotdogtent en als barkeeper. Ze verkocht zelfgemaakte buttons op straat, en ja, ze was een tijdje sekswerker. Een taxichauffeur betaalde ze met een blowjob.

Foto’s met knallende kleuren

Nan Goldin is inmiddels een gevierd fotograaf met tentoonstellingen overal ter wereld. Maar de hoge heren van de kunst moesten haar foto’s aanvankelijk niet. Foto’s moesten zwart-wit zijn, en elegant gecomponeerd, vertelt ze. Goldins foto’s hadden juist knallende kleuren en zagen eruit als een soort snapshots, met seksende mensen in rommelige appartementen. Ze legde de New Yorkse lgbtq+-gemeenschap vast, lang voordat die term bestond. Een van haar sleutelwerken is The Ballad of Sexual Dependency waarin ze onder meer zichzelf toont als slachtoffer van huiselijk geweld. Goldin dook in het taboe, het verborgene, de verdraaide waarheid.

Goldins drang om het echte leven te laten zien, ongepolijst, loopt als een rode draad door de film. Je begrijpt waarom ze zich vastbijt in de Amerikaanse miljardairsfamilie Sackler, die via het bedrijf Purdue Pharma verantwoordelijk is voor de verslavende pijnstiller OxyContin. Goldin die zelf jarenlang verslaafd was aan de drug, verdiepte zich in de achtergrond en kwam uit bij de steenrijke Sacklers, die hun naam stelselmatig bleken op te poetsen door zich met miljoeneninjecties te verbinden aan prestigieuze musea.

Familie Sackler en de opiatencrisis

Met haar actiegroep P.A.I.N. stelt Goldin de Sacklers medeverantwoordelijk voor de opiatencrisis in Amerika. Tegelijkertijd roept ze musea op om geen geld meer van de familie aan te nemen. Heerlijk is het succes, het domino-effect. Het Louvre in Parijs verwijdert de naam Sackler van de museummuur. Ook verschillende musea in Londen verbreken de banden met de Sacklers, zoals de National Portrait Gallery, het Tate Modern, het British Museum en het Victoria and Albert Museum. In New York volgen het Metropolitan en het Guggenheim.

Het is een klein wonder dat Poitras in haar film alle ballen in de lucht weet te houden, want tegelijkertijd vindt er een rechtszaak plaats tegen de Sacklers, waarbij Goldin en kompanen over welgeteld één pro-Deoadvocaat beschikken en de Sacklers over zo’n tachtig duurbetaalde juristen. Via een video- en een telefoonverbinding van de rechtbank vindt er een confrontatie plaats met enkele Sacklers, en die hakt er flink in. Eindelijk zie je de tronies achter alle schandalen. Neem deze ontsnappingsroute: de Sacklers, inmiddels verwikkeld in duizenden rechtszaken, vroegen bankroet aan van het bedrijf, maar pas nadat ze ruim 10 miljard dollar uit de organisatie hadden gehaald.

Goldin-de-fotograaf en Poitras-de-filmmaker vormen een prachtig verbond in het ontsluieren van dit verhaal, dat de Sacklers zo graag verborgen zagen achter de kunsttempels van deze wereld. Dit is meer dan een biopic, het is een kunstenaarsportret uit duizenden.

All the beauty and the bloodshed is op 28 en 30 januari en op 1 februari te zien op Filmfestival Oostende.