Maakt buitenlands succes Belgische filmlocaties onbetaalbaar?

De Gentse Graslei wordt ingepalmd door een filmcrew. Alweer. In de lente van 2016 streek de ploeg van de Nederlandse avonturenfilm Storm: Letters van vuur in de Gentse middeleeuwen neer, een jaar eerder was Hollywood-ster Adrien Brody er te zien voor de opnames van de internationale coproductie Emperor (door het dubieuze faillissement van productiehuis Corsan is die film begraven op het Amerikaanse betaalplatform Hulu). Vandaag is het de BBC die de Arteveldestad tot filmdecor uitroept. Les Misérables krijgt een update, met The Wire-acteur Dominic West en Selma-ster David Oyelowo in de hoofdrollen.

Dat onze steden zo populair zijn bij buitenlandse film- en tv-makers – zie ook: Lars von Triers Nymphomaniac, alweer in Gent, en Oscarwinnaar The Danish Girl, waarin verschillende Brusselse locaties te zien zijn – is grotendeels te danken aan Screen Flanders, het economisch filmfonds van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO), en de federale georganiseerde tax shelter, dat investeerders in film en tv een belastingvoordeel biedt.

Addertje onder het gras

Al zit er ook een addertje onder het gras, merken lokale filmmakers. Hollywood-producenten kunnen stevige budgetten op tafel leggen om een locatie af te huren, maar voor jong filmtalent van eigen bodem is dat veel moeilijker. Dat heeft ook Eva Cools gemerkt, bij de opnames van haar filmdebuut Cleo. Een scène opnemen in A La Mort Subite, het art-nouveaucafé aan de Brusselse Warmoesberg, bleek te duur. “Een heel mooie locatie”, vertelt Cools. “Maar ze werd ook gebruikt in The Danish Girl, en nu is ze compleet onbetaalbaar voor Vlaamse budgetten.”

Maarten D'Hollander, productieleider voor Cleo, nuanceert dat, maar ziet het probleem wel. “Een film als The Danish Girl kan een fortuin op tafel leggen. Voor Vlaamse producties vraagt de eigenaar niet exact hetzelfde bedrag, maar reken toch maar op een factuur van 5.000 euro voor een dag.” Te duur voor Cleo, een film met 31 draaidagen op dertig Brusselse locaties.

Binnen de sector leeft het idee dat de tijd dat je er met een 'met dank aan' op de aftiteling vanaf kwam, voorbij is, horen we bij producenten. Al nuanceren ze ook. “Locaties werden hier sowieso een beetje ondergewaardeerd”, vertelt een producent. “Soms werden locaties wel héél weinig betaald. Een correctie op dat vlak is niet meer dan logisch.”

Bovendien worden de prijzen al langer de hoogte in gedreven door de reclamesector. Achter commercials gaan ook budgetten schuil waarop 'kleine' filmmakers alleen maar jaloers kunnen zijn. “Dat spanningsveld is er dus al langer”, klinkt het.

Vraag en aanbod

Bij het VAF is het probleem nog nooit aangekaart, zegt Flanders Image-manager Christian De Schutter. “We hebben regelmatig overleg met de Unie van Regisseurs en de producentenbond. Tot nog toe is dat probleem nog nooit gesignaleerd. Waarmee ik niet wel zeggen dat het daarom niet bestaat. Er is natuurlijk de wet van vraag en aanbod. Er is ons ook al ter ore gekomen dat crewleden duurder worden, door de toename van de vraag voor buitenlandse producties. Maar wij kunnen aan eigenaars van bepaalde locaties geen speciale tarieven voor Vlaamse films opleggen.”

Daarbij komt dat iconische locaties, zoals A La Mort Subite, altijd bovengemiddeld duur zijn geweest. “Opnames doen houdt ook in dat boven op de naakte huur ook de gederfde café-inkomsten gecompenseerd moeten worden”, klinkt het. Voor een goed draaiend etablissement dikt dat al heel snel aan, zeker in Brussel, waar de prijzen sowieso hoger liggen dan kleinere steden als Antwerpen of Gent door het hoge aantal filmproducties – 239 in 2017, blijkt uit cijfers van het VAF.

Cools kon wel opnemen in het Muziekinstrumentenmuseum (MIM) – “voor hen hebben we, als deel van de regeling, ook een filmpje gedraaid, maar dan nog gaat het om enkele duizenden euro's” – en het Brusselse restaurant De Ultieme Hallucinatie, dat momenteel gesloten is – geen dagelijkse inkomsten die moeten worden gecompenseerd, dus. Kostprijs: zo'n 1.500 euro.

“Elke keer moet je meer en langer onderhandelen”, zegt D'Hollander. “Ik vind het heel positief dat er meer buitenlandse producties naar hier komen. Ik werk ook vaak op die sets. Maar het heeft wel gevolgen voor kleinere, Belgische producties. Want alles wordt duurder, maar de subsidies en de budgetten blijven dezelfde.”