Maak kennis met Bianca Del Rio, de Amerikaan die het label dragqueen overstijgt

De Amerikaanse 'insult comedian', die onder meer in Amsterdam op de planken stond, spaart niemand en maakt iedereen voor rotte vis uit, vooral lesbiennes. Hij deelt ook oorlogsverhalen over zijn eerste jaren als dragqueen, toen hij 's ochtends de club verliet en de kinderen op het schoolplein afschrikte met zijn doorgelopen make-up, roepend: 'Maak je school af, anders eindig je zoals ik.' Het is een beeld dat hij graag neerzet: de gevallen ster, zwalkend met een fles drank.

Del Rio (echte naam Roy Haylock) overstijgt het label dragqueen, of travestiet. Hij draagt een paillettenjurk en een suikerspinpruik. De make-up is cartoonesk: absurd veel wimpers ('Het worden er steeds meer') en grote cirkels oogschaduw ('Als een wasbeer'). Zijn look omschrijft hij als 'een kruising tussen Joan Crawford en Bozo the Clown'. Als je je ogen sluit, hoor je een shagrokende bootwerker met een lage, schrapende stem. Zijn voorbeelden zijn Joan Rivers en Don Rickles ('Allebei dood'). Net als die twee iconen is Del Rio luid, gemeen en onvoorspelbaar. Alsof je naar je excentrieke oma luistert die non-stop zeikt over de buren, maar je dan ineens raakt met verhalen over gemiste kansen en vervlogen dromen. Ze is genadeloos - vooral voor zichzelf. Daardoor vergeef je haar aanvallen op anderen.

RuPaul's Drag Race

Del Rio's Rolodex of Hate-show trekt overal ter wereld volle zalen. Dat succes heeft hij te danken aan de tv-talentenjacht (en culthit) RuPaul's Drag Race, een campy kruising tussen America's Next Top Model en Project Runway, waarbij veertien queens niet alleen over de catwalk denderen, maar ook de meest uitbundige outfits moeten maken. Dit onder streng toezicht van drag-veteraan RuPaul Charles (56), die de diva's bemoedigt, maar ook stevig toespreekt en daarbij een parodie is op Top Model-presentator Tyra Banks. In het zesde seizoen werd Del Rio al snel favoriet, door zijn scherpe oneliners en uitmuntende timing. Hij won in 2014 met gemak.

De kunst van drag werd doodverklaard na de hoogtijdagen van de jaren tachtig en negentig. 'Toen ik halverwege de jaren negentig begon, was drag weer taboe, weggestopt in obscure clubs', zegt Del Rio voor de show - al opgemaakt, maar in een wijdvallend shirt, het korset eronder nog los. 'Zelfs veel homo's vonden drag te gay.' Dankzij RuPaul's Drag Race zijn de dames weer sterren. Del Rio heeft een miljoen volgers op Instagram.

'Ik heb de kracht van tv en sociale media onderschat. Het mooie aan Drag Race is dat je ons grotendeels out of drag ziet. Het publiek kan daardoor echt een band met ons opbouwen. Ze zien dat niet iedere dragqueen liever een meisje wil zijn. Niet iedereen is als kind misbruikt. Voor mensen als ik is het ook gewoon werk: acteren en performen.'

Hij groeide op in New Orleans, in een gezin van vijf kinderen. Zijn ouders komen uit Cuba en Honduras. Een latino uit the South, is dat waar die bravoure vandaan komt? 'Ik ben een bitch, maar dat ligt niet aan mijn afkomst. Ik heb ook geen zielig verhaal over gepest worden of zo. Iedereen wordt gepest op school, zo is het leven nu eenmaal.' Die grote mond had hij dus al.

Ervaring in bars

'Mijn komische vaardigheden heb ik vooral in de bars opgedaan. In eerste instantie vooral om dronken mensen bij de les te houden, maar in de loop der tijd ontwikkelde ik mijn eigen stijl. Nu ik vaak in vliegtuigen zit, schrijf ik mijn materiaal uit, denk ik na over waar ik ga optreden en bedenk een structuur.'

Het grote succes kwam laat en onverwacht. 'Ik had al ruim twintig jaar als dragqueen gewerkt, met drie tot vijf optredens per week, soms voor een volle zaal, soms voor vier mensen. Ik woonde met plezier in New York en verdiende mijn geld door kostuums te maken voor Broadway. Ik naderde de 40, dus ik dacht: het is mooi geweest, ik hang mijn pruik aan de wilgen.' Hij twijfelde of hij auditie moest doen voor Drag Race. 'Ik voelde me te oud voor al die jonge queens die willen playbacken op Beyoncé. Maar ik wilde het toch proberen en werd direct teruggebeld. Dus ik dacht: let's go.' Hoe verhoudt het uitputtende nachtleven zich tot de opnamen van een realityshow? 'Het is niet alleen een wedstrijd, het is ook tv, dus er is nergens tijd voor. Mijn seizoen werd in vijf weken opgenomen. Als je lui bent of gaat zitten klagen, zijn er genoeg andere queens om je plek in te nemen. Ik denk dat het in mijn voordeel heeft gewerkt dat ik ouder en ervarener was; ik werd 38 tijdens het filmen. Ik zag het als een klus die moest worden geklaard, ook al sliep ik maar vier uur per nacht. Ik nam alle feedback met een korrel zout en trok het me niet persoonlijk aan. Ik wist: dit is mijn kans op een ander leven, verpest dit niet.'

De roem van Drag Race heeft ook een prijs. Er ontstaan vetes tussen de diva's, die op sociale media worden uitgevochten. Fans doen daar graag aan mee en vallen concurrerende queens lastig met nare verwensingen, meestal over hun uiterlijk. Del Rio, een comedy queen, neemt graag de 'pageant queens' op de hak, die er prachtig en vrouwelijk uitzien, maar vaak weinig andere talenten hebben. Valentina, een diva uit het laatste seizoen, viel door de mand toen ze haar glittermasker niet wilde afdoen om te playbacken - ze had de tekst niet geoefend. In haar show vertelt Del Rio hoe Valentina 'wel champagne en rode M&M's eist in haar kleedkamer', maar niet eens met fans op de foto wil. 'Ik ben misschien een kutwijf op het podium, maar daarbuiten doe ik altijd aardig.' Gejuich alom.

Del Rio is vooral dankbaar, blijft hij herhalen. 'Mensen vragen vaak: word je niet moe van al dat reizen? Maar ik hoef het vliegtuig niet te besturen. Bovendien sta ik liever vroeg op dan dat ik werkloos op de bank zit. Drag Race heeft me zo'n groot platform gegeven. Dit is mijn derde comedytour, ik mag in steeds grotere zalen optreden. We maken een vervolg op mijn film Hurricane Bianca (over een vermomde lerares op een school in Texas, te zien op Netflix, red.) en er komt binnenkort een boek uit waarin ik vragen beantwoord - met natuurlijk het slechtst denkbare advies. Ik hoop dat niemand na het lezen zelfmoord pleegt.'

Hoe houdt Del Rio het hoofd koel? Lachend: 'Ik drink: witte wijn tijdens de show en wodka erna.' Hoewel hij tijdens de show inderdaad aan een glas wijn nipt, lijkt dat vooral deel van de act. Hij gaat juist uiterst professioneel te werk. Het opmaken duurt een uur, wat snel is voor een dragqueen, afgestemd op een life on the road. 'Ik zet wel van die Chinese meditatiemuziek op, als een massage voor mijn brein.'

Del Rio maakt nog steeds zijn eigen kostuums. 'Het blijft mijn passie en dankzij mijn ervaring op Broadway weet ik hoe je kleding maakt die lang meegaat.' Hij roemt ook zijn assistent, die hem met beide benen op de grond houdt. 'Hij vindt me niet grappig, dus we werken goed samen.'

Gestuurde spontaniteit

Ook slim: Del Rio ontmoet voor elke show een aantal fans. Dat lijkt een mooi gebaar, maar hij gebruikt alles wat hij hoort in zijn show. 'Die fans zitten meestal op de eerste rijen, tevens de enige rijen die ik kan zien met al die lichten. Maar ik weet dan wel wie bij wie hoort, wie verlegen is, wie tegen zijn wil is meegesleurd. Het is fijn om bekenden in het publiek te hebben, al zijn deze mensen een beetje bang - perfecte doelwitten dus.'

De vragen die Del Rio tijdens de show op een stapeltje krijgt aangereikt, blijken vooral van de eerder genoemde fans te komen, waardoor hij al een antwoord klaar heeft. Ook spontaniteit kun je sturen. Toch schrikt hij soms van extreme fans, zoals de verpleegster die een katheter opstuurde - 'voor de lange vluchten'.

In Drag Race zegt RuPaul geregeld: 'With great power comes great responsibility.' (Een citaat uit Spider-Man.) Voelt Del Rio dat ook? 'Ik zou moeten zeggen dat ik daar goed over nadenk, maar dat doe ik niet. Ik neem volledige verantwoordelijkheid voor mijn grappen, maar ik val niet bij iedereen in de smaak. De slimme mensen snappen het, de rest zeikt maar.'

Het personage Bianca del Rio werkt voorlopig goed. 'Zonder een pruik en kostuum ben ik gewoon een valse flikker. Maar dankzij deze verpakking vinden ze me hilarisch en kan ik een potje breken. De fans willen deze fanfare, maar ik houd dit niet eeuwig vol. Of ik moet gaan optreden met een sluier over mijn gezicht.'