Lars von Trier over zijn parkinson-diagnose: ‘Ik probeer om te blijven werken, wat moet ik anders?’

In de lente van 2022 ontdekte Lars von Trier eindelijk waarom hij al een hele tijd zo beefde: de ziekte van Parkinson, luidde de diagnose. Toch laat hij het hoofd niet hangen. Op Film Fest Gent wordt zaterdag The Kingdom Exodus vertoond, een nieuw vervolgseizoen op Von Triers hoogst eigenaardige cultserie uit de jaren 90.

In augustus joeg Lars von Trier een schokgolf door de filmwereld. Dat deed het Deense enfant terrible natuurlijk al vaker, met hypergewelddadige films als Antichrist en The House that Jack Built, of met provocerende grappen. Maar deze keer was het een medische update die voor ongeloof zorgde: “Regisseur Lars von Trier heeft ziekte van Parkinson”, kopten de kranten.

Het nieuws is nog erg vers, ook voor Von Trier zelf, wanneer hij ons begin september vanop een computerscherm te woord staat. Hij bevindt zich in Denemarken, wij op het filmfestival van Venetië, waar zijn nieuwe tv-serie The Kingdom Exodus in première gaat. Dit laattijdige derde seizoen van zijn cultreeks The Kingdom opent met een flashback naar de eindbeelden van seizoen twee, uit 1997. Von Trier sloot toen elke aflevering eigenhandig af met een geinige boodschap aan de kijker. De beelden van een jonge, energieke Von Trier staan in schril contrast met de 66-jarige versie die we via videochat zien opduiken: de regisseur beeft zichtbaar, en raakt soms moeilijk uit zijn woorden.

“Ik kreeg de diagnose drie of vier maanden geleden, toen ik aan de montage van The Kingdom Exodus bezig was”, vertelt hij. “Maar de symptomen waren er al langer. Dat betekent dat ik de laatste tijd niet de regisseur kon zijn die ik wilde zijn, doordat ik ziek was. Dat is vooral jammer voor de acteurs. Maar ik vind dat ze zich nog goed uit de slag hebben getrokken.”

Wanneer we polsen naar zijn verwachtingen voor de toekomst, lijkt hij de vraag even te ontwijken met een algemeen antwoord: “De toekomst... Ik vind dat we in een verschrikkelijke wereld leven. Ik heb nu twee kleinkinderen, en als ik kijk naar wat zij allemaal zullen moeten zien op te lossen, omdat wij daar niet in geslaagd zijn... Dat stemt me niet erg optimistisch. We hebben er een boeltje van gemaakt. De democratie is er slecht aan toe, en het klimaat nog slechter.”

Maar dan schetst hij toch ook de toekomst die hij voor zichzelf ziet. En die klinkt, ondanks de omstandigheden, toch iets minder pessimistisch. “Ik ga nu een kleine pauze inlassen om uit te zoeken wat ik ga doen. Maar ik hoop zeker wel dat mijn toestand zal verbeteren. Weet je, parkinson is een ziekte die je niet kan doen verdwijnen, maar je kan wel om de symptomen heen werken. Als je kijkt naar iemand als Manoel de Oliveira, die zelfs nog films maakte toen hij de honderd voorbij was... Ik weet het niet. Ik moet er gewoon aan gewend raken dat ik beef, en me daar niet voor schamen in het openbaar. En dan verder werken, want wat moet ik anders?”

Waaraan hij na zijn pauze gaat werken, weet Von Trier nog niet. Maar eerst heeft hij nog The Kingdom Exodus te promoten, een derde seizoen van een tv-serie die meer dan een kwarteeuw geleden een megahit werd in Denemarken, en ook daarbuiten een cultstatus vergaarde. De reeks speelt zich af op de afdeling neurochirurgie van een enorm ziekenhuis in Kopenhagen, dat bevolkt wordt door bizarre dokters, onfortuinlijke patiënten, en geesten – in de kelder staat de poort naar de onderwereld open.

De eerste twee seizoenen werden uitgezonden in 1994 en 1997. Waarom wilde Von Trier na al die tijd terug naar zijn zotte ziekenhuis? “Wel, The Kingdom wordt wel eens vergeleken met Twin Peaks van David Lynch. Maar ik denk dat Lynch destijds geen einde in gedachten had voor zijn verhaal. Ik wel, altijd al. Maar dat heb ik nooit kunnen filmen, omdat een paar hoofdacteurs (Ernst-Hugo Järegård en Kirsten Rolffes, LTR) eind jaren 90 overleden. Toch voelde ik me verplicht om deze reeks een ontknoping te geven. Al wilde ik ook niet per se dicht bij de eerste twee seizoenen blijven – die heb ik zelfs niet meer herbekeken. Ik heb mezelf gewoon een plezier gedaan door Exodus te schrijven.”

Lachen met woke

The Kingdom vermengde altijd al paranormale horror met absurde werkvloerhumor, maar in Exodus komt het accent nog meer op dat laatste aspect te liggen. Het cultuurverschil tussen Denen en Zweden – het hoofdpersonage is nu de zoon van de Zweedse dokter Helmer uit de eerste twee seizoenen – blijft een bron van amusement, maar nieuw is dat Von Trier nu ook spot met de woke tijdsgeest. Zo wordt in het ziekenhuis de regel ingevoerd dat in patiëntendossiers geen gender meer mag worden aangeduid – met catastrofale gevolgen –, en vraagt dr. Helmer jr. schriftelijk toestemming aan zijn vrouwelijke collega om zijn hand op haar bil te leggen.

Dat Von Trier niet de grootste wokefanaat zou zijn, is geen verrassing. De Deen werd al gecanceld nog voor het woord ‘cancelcultuur’ werd uitgevonden: in mei 2011 ginnegapte hij op een persconferentie in Cannes dat hij recentelijk ontdekt had dat hij een nazi was, en wel enige sympathie kon opbrengen voor Hitler. Zeven jaar lang was hij niet meer welkom op het festival. “Ik ben zelf heel erg bang voor alles wat de vrijheid van meningsuiting beknot”, zegt Von Trier. “Maar die Hitler-uitspraak destijds was ongelukkig. Mijn humor is soms moeilijk te begrijpen. Ik vind dat de moderator op die persconferentie me had kunnen helpen door me om wat meer uitleg te vragen.”

The Kingdom Exodus is op 22/10 te zien op Film Fest Gent.