Koenraad Tinel (88) is nog niet aan stoppen toe: ‘Ik ontdoe me van angsten en trauma’s via beelden of tekeningen’

Metershoge beelden op een oppervlakte van 12.000 vierkante meter, en een boek waarin hij kortverhalen van de Joodse schrijvers Isaak Babel en Isaac Bashevis Singer opsmukt met tekeningen. 88 is Koen Tinel, maar ‘nog elke dag zit ik in mijn atelier’.

Het is een indrukwekkende maar dreigende stoet, daar in het midden van de Rijmenamse hangar. Een meer dan twee meter hoge vervaarlijk uitziende hond, romp en nek gescheiden door een verroeste plaat, voert de meute aan. “Hij bezegelt het gevaar, het onafwendbare noodlot”, verduidelijkt Koenraad Tinel. Vlak achter de viervoeter doemen een rist even grote, even bizarre creaturen op. “Generaal Kiekepoot heb ik hem genoemd”, grijnst de kunstenaar, zijn kin de richting op sturend van een hanenlijf op enorme poten, een militaire pet als hoofd. “Een soldaat in al zijn onnozelheid. Hij staat voor de dood.”

Wat volgt zijn onder meer een op een fluit spelende haas, een soort libelle, een reuzekip met een uier of een vogelachtige die een op een stok gespietst kind over de schouder draagt. “De Maya’s vermoordden hun kinderen om geluk af te dwingen van de Goden. (Zuchtend) Wat een mens allemaal doet… Ik symboliseer dat met een gespietst kind.”

Twaalfduizend vierkante meter telt de hangar waarin ’s mans illustere beelden – een veertigtal, vervaardigd uit jute, plaaster en metaal – staan opgesteld onder de exponaam Tides. De ruimte, het geraamte van een oude fabriek, is netjes ontdaan van stof, roest en slijk, al herinneren houten grondpanelen eraan dat de bodem op bepaalde plekken nat is en blijft.

Tinel is niettemin in zijn nopjes. Wat maken die groene beschimmelde muren en dakgolfplaten hem uit? “Het is prachtig hier. Een chic museum interesseert me niet, ik wil een goede expo maken.”

Bezweringsdans

Een verdieping hoger, waar zijn tekenwerk geëtaleerd staat, antwoordt hij op de vraag waarom zijn creaturen vaak zo dreigend zijn. “De bedoeling is om iets over de mensen en de mensheid te vertellen. Ik maak dat niet voor mezelf. Nu ja, ook voor mezelf, want ik ontdoe me van zekere angsten en trauma’s via beelden of tekeningen. Ik verwerk. Een kunstenaar verwerkt altijd. Het is een bezweringsdans. En als het binnenkomt bij iemand, ben ik gelukkig. Daar doe ik het voor.”

Dat Tides een eerder mistroostig beeld geeft van de mensheid, beseft hij wel. “Maar ik ben eigenlijk een blijmoedige mens. Ze kennen mij als vriendelijk, maar in het diepste van mijn wezen heerst een grote droefheid waar ik niet graag mee uitpak. Ik kan dat niet goed duiden. Pas op, ik wil ook blijmoedig zijn, ik wil ook gelukkig zijn, me goed voelen en vriendelijk zijn voor de anderen.”

Naast Tides bracht de kunstenaar zopas ook het boek Tinel tekent Babel en Singer uit. Daarin voorziet hij kortverhalen van de Joodse schrijvers Isaak Babel (1894-1940) en Isaac Bashevis Singer (1903-1991) van eigen tekeningen.

Hoewel Singer ooit schreef dat “de geesten van kinderen het best door middel van de macht van het woord lering en vermaak kunnen bieden”, deed Tinel het omgekeerde: hij maakte tekeningen bij diens werk. “Nu ja, ik illustreer niet echt. Ik hervertel. Ik vind de verhalen van Babel en Singer zo krachtig dat ik ze wil hervertellen op mijn manier. Iedereen vertelt verhalen altijd anders. De ene ziet vooral het door Babel beschreven landschap voorbijglijden, de andere focust op de soldaat op het paard die er voorbijschiet. Singer en Babel kunnen zo mooi schrijven dat ik mijn eigen beelden zie en ze wil tekenen.”

Vertrouwd met gruwel en haat

De oorlog in Oekraïne en zijn eigen oorlogsverleden leken ver weg toen hij aan het boek begon, maar hijgen hem nu toch in de nek. “Die oorlog maakt vreselijk veel indruk op me. Ik huilde toen dat conflict me ter ore kwam. Ik heb er geen woorden voor.

“Wist je dat Babel geboren was in Odessa ongeveer toen mijn papa geboren werd? Babel was een overtuigd communist en schreef als oorlogscorrespondent prachtige verhalen. Maar toen hij later het communisme bekritiseerde, werd hij op 45-jarige leeftijd door Stalin geliquideerd.”

Hij is vertrouwd met gruwel en haat, zegt hij. “Mijn oudste broer zat al in Rusland toen hij 17 was, mijn andere broer was 15 en bewaker. (Schudt het hoofd) Dat zijn allemaal slachtoffers, eigenlijk. Ze wisten met moeite wat ze deden. Ik ben opgevoed met Jodenhaat, met antisemitische liedjes aan tafel en ‘Juden Raus’-affiches op de ramen. Belachelijk en triest dat mensen hun hoofd op hol kunnen laten brengen door absurde racistische praat.”

Later werd hij een oorlogskind. “Ik heb het eind van de Tweede Wereldoorlog in Duitsland ervaren. Als tienjarige onderging ik de bombardementen op de Duitse steden en zag ik voor mijn ogen een parachutist neervallen. Terwijl hij opbrandde, staarde hij me aan. Al die wreedheden…”

Dat hij er nog lang niet klaar mee is, klinkt het strijdlustig. “Ik heb onlangs twee beelden rond de oorlog in Oekraïne afgewerkt. Het eerste is een soort apocalyptische ruiter. Het andere een sculptuur van vier meter hoog; een soort ruïne waaronder een gekwetst wezen ligt en daarop een monster – de overwinnaar.” Aan stoppen met werken denkt hij niet. “Ik sta nog elke dag in mijn atelier, ik kan niet anders.”

Koenraad Tinel, Tinel tekent Babel en Singer, Oogachtend, 182 p., 35 euro
De expo Tides loopt nog tot eind augustus en is ’s weekends te bezichtigen. www. imaginair.be