Kleding geïnspireerd op kunst, nu zelf in zes Parijse musea: Yves Saint Laurent maakte zijn eigen kunstwerk

Yves Saint Laurent kreeg begin jaren 60 een kerstcadeau van zijn moeder. Een kunstboek, met het werk van de Nederlandse schilder Piet Mondriaan. Het was een openbaring. Hij was er ondersteboven van. “Yves Saint Laurent besloot meteen om de kledingcollectie waar hij mee bezig was compleet om te gooien”, vertelt Mouna Mekouar, kunsthistorica en hoofdconservator van de zes tentoonstellingen. “Dat was in 1965. Hij ontwierp een serie jurken met de patronen van Mondriaan. Het was een revolutie.”

Saint Laurent was z’n tijd vooruit. “Die jurk heeft bijgedragen aan de wereldwijde bekendheid van de schilder. Mondriaan was in die tijd nog helemaal niet zo bekend”, legt Mekouar uit. Wie de twee wil zien, kan nu terecht in het Centre Pompidou in Parijs. Daar hangen het schilderij Compositie met rood, blauw en wit 2 van Mondriaan en de ‘revolutionaire’ Mondriaan-jurk van Saint Laurent naast elkaar.

Uitgangspunt

Wat meteen opvalt: de jurk is geen simpele kopie van het doek. Saint Laurent maakte zijn eigen kunstwerk. Hij kortte de jurk in, tot boven de knie. De destijds gebruikelijke mouwen en boord of col verdwenen. De jurk is daarmee bijna net zo rechthoekig als het doek, maar accentueert óók het vrouwelijk lichaam. Tussen de zwarte balken en de vlakken zijn geen naden te zien: de kleuren botsen, net als op het schilderij, maar dan driedimensionaal. “Mondriaan leerde me de betekenis van puurheid en evenwicht”, zei de Franse ontwerper zelf ooit. “De Mondriaan-jurk werd de metamorfose van het Mondriaan-schilderij”, zegt Mekouar.

Het Centre Pompidou is een van de instellingen die meedoen aan een bijzonder kunstproject in Parijs. Vier maanden lang laten zes musea het werk van Yves Saint Laurent zien en de manier waarop hij werd beïnvloed door kunstenaars. Het Louvre doet mee, maar ook het Picasso Museum en Musée d’Orsay. De kleding van Saint Laurent hangt er, naast de kunst waardoor de ontwerper werd geïnspireerd. En dat zijn niet alléén schilderijen.

In het Louvre hangen onder meer jasjes van de kledingontwerper in de prachtige en eeuwenoude Galerie d’Apollon, die weelderig is met haar plafondschilderingen, decoraties en ornamenten. De jasjes zijn net zo: weelderig geborduurd, vol parels en paillettes, goud en bergkristal.

Saint Laurent was ook een bewonderaar van schrijver Marcel Proust. In het Musée d’Orsay zijn jurken te zien die hij speciaal ontwierp voor een ‘Proust-bal’ in 1971 en ook de wereldberoemde ‘smokings voor vrouwen’ die hij maakte, geïnspireerd op het werk van Proust. In het Parijse Museum voor Moderne Kunst hangt Le jardin, dat Pierre Bonnard rond 1937 schilderde: een kleurrijke tuin vol bloemen. Ernaast hangt de jurk die Saint Laurent in 2001 maakte, geïnspireerd door dat schilderij. Met bloemenmotief, vanzelfsprekend, maar ook lang en luchtig, met een losse strik, om de idyllische en romantische sfeer van de tuin van Bonnard te vangen.

De aanleiding voor de exposities is een ‘YSL-jubileum’. In december was het zestig jaar geleden dat Saint Laurent zijn eigen modehuis oprichtte. En deze maand is het zestig jaar geleden dat hij zijn eerste modeshow organiseerde. De pers was laaiend enthousiast over de toen 25-jarige ontwerper. “We dachten de collectie van een jongeman te zien, maar het werd de collectie van een grootmeester”, schreef Elle.

“Saint Laurent is altijd geïnspireerd geweest door kunst”, vertelt Mouna Mekouar. “Dat begon al in zijn jeugd in Algerije. Hij ging er als kind naar het theater en las er Franse modebladen. Hij begon zelf te tekenen en eenmaal terug in Frankrijk stortte hij zich op kunstboeken en musea.”

Dat was ook te zien in zijn kantoor. “Ik zit achter een bureau, en verder zijn er alleen een spiegel, een zitbank en twee boekenkasten en daarin staat alles wat ik nodig heb: boeken van Braque, Picasso, Juan Gris...”, legde Saint Laurent zelf eens uit. Ook Van Gogh en Rembrandt oefenden invloed uit op de Franse ontwerper, is te zien in de Parijse musea. De zonnebloemen van Van Gogh zijn te zien op een getailleerd jasje uit 1988.

Interactie

“Wat deze tentoonstellingen zo bijzonder maakt, is de interactie tussen mode en kunst”, zegt Mekouar. “Voor het eerst zetten zes musea kleding en kunst letterlijk naast elkaar, om te onderstrepen hoe die twee elkaar kunnen beïnvloeden. Ik denk zelfs dat je de schilderijen anders gaat bekijken door ze naast de werken van Saint Laurent te zien.’’

De ontwerper deed niets liever dan zich omringen met schoonheid en kunst. Hij absorbeerde het en transformeerde het. Ook in slechte tijden. “Er is wel eens een jaar geweest dat er niets uit mijn vingers kwam”, vertelde hij zelf ooit. “Dat was een drama. Ik ben toen op een zondag naar een tentoonstelling van Picasso geweest. De dag erna heb ik een stuk zwart velours gepakt, een rok van blauw velours en heb die twee aan elkaar gemaakt. De rest kwam toen helemaal vanzelf.”

Saint Laurent was gefascineerd door Picasso. Hij maakte in 1979 een collectie die naar eigen zeggen een eerbetoon was aan de Spaanse schilder. Daarvoor bestudeerde hij diens schilderijen en maakte er tekeningen van. Hij wilde de werken met zijn eigen handen op papier kopiëren om ze beter te begrijpen.

Een blauw-zwart jasje met puntige kraag van Saint Laurent is nu in het Musée Picasso te zien, naast een schilderij van Picasso met daarop een blauw-zwart jasje met puntige kraag. Twee kunstwerken.

Yves Saint Laurent aux musées, tot 15 mei.