Kabouterdans en Samsonrock lokken steeds meer volwassenen: ‘Heimwee naar een tijd dat alles simpeler was’

Eerst naar 8eraf, een film gebaseerd op een twintig jaar oude kinderreeks, om daarna in het Sportpaleis te feesten op muziek van K3, Plop en Spring. Twintigers en dertigers outen zich tegenwoordig zonder gêne als fan van tv-reeksen en muziekgroepen waar ze eigenlijk veel te oud voor zijn. ‘Mensen grijpen vanuit een zeker escapisme terug naar een tijd waarin de dingen minder complex waren.’

Dit verhaal begint met een oude Ketnet-bandana. Een gedateerd stuk textiel dat bij Maarten Janssen – tegenwoordig zenderbaas bij VTM, toen nog netmanager van Ketnet – ergens achterin de kleerkast lag. Het ding komt boven water wanneer Janssen zijn outfit samenstelt voor een Back to the 90’s-party in het Sportpaleis. Het stuk retrostof past perfect bij de rest van Janssens nostalgische outfit en gaat dus mee naar Antwerpen. Daar ontpopt de bandana zich tot de eyecatcher van de avond. Janssen wordt constant aan de mouw getrokken door mensen die zijn Ketnet-bandana even willen lenen als attribuut voor een nostalgische selfie.

Daar en dan ontstaat het idee voor Throwback Thursday, een feestje dat de twintigste verjaardag van Ketnet de nodige luister bij moet zetten. Specifiek georganiseerd voor de kijkers van het eerste uur die de zender al lang ontgroeid zouden moeten zijn. Het wordt een gigantisch succes. Meer dan 70.000 feestvierders gaan in het Sportpaleis uit de bol op de muziek van Samson & Gert, Spring en een aantal Junior Eurosong-kandidaten.

Reden genoeg voor Studio 100 om dat trucje dit weekend nog eens over te doen. Om hun vijfentwintigste verjaardag te vieren organiseren Plop en co. drie avonden na elkaar een Studio 100 Rewind Party in – alweer – het Sportpaleis. Als het Overlegcomité daarvoor het licht op groen zet, tenminste. Met onder meer Spring, Kabouter Plop, Samson én de nieuwe K3 op het podium. En jawel, ook deze keer waren alle kaartjes – exclusief voorbehouden voor wie ouder dan zestien is – in een mum van tijd de deur uit.

Op zoek naar houvast

Het Sportpaleis is niet de enige plaats waar volwassen fans terechtkunnen voor een nostalgische trip naar hun kindertijd. In de bioscoop loopt momenteel 8eraf, een langspeelfilm gebaseerd op W817, een sitcom voor kinderen die in 1999 voor het eerst op Ketnet te zien was en nog steeds een fanatieke fanbase heeft. Die fans hoesten namelijk een fors deel van het productiebudget van ‘hun’ film op door – nog voor er ook maar één minuut van de film gedraaid was – al 50.000 toegangstickets te kopen. Zij kregen de voorbije weken de film als eersten te zien, vanaf 8 december kan het grote publiek komen kijken.

Voor een verklaring van dat succes komen we bij Peter Bouckaert terecht. Hij zette als filmproducent bij Eyeworks zijn schouders onder 8eraf. “Het is nostalgie in haar meest pure vorm”, denkt hij. “Heel wat mensen verlangen terug naar de dingen waar ze als kind heel hard van genoten hebben. Als ze dan in de cinemazaal of het Sportpaleis de kans krijgen om hun jeugd te herbeleven in het gezelschap van gelijkgestemden, maakt dat de aantrekkingskracht blijkbaar nog net iets groter.” Ook Hans Bourlon, een van de oprichters van Studio 100, heeft het over het verlangen naar een wereld waarin alles nog overzichtelijk was. “Ik zie het succes van zaken als een Studio 100 Rewind Party of de W817-film als een soort zoeken naar houvast.”

Dat romantiseren van het verleden is niet nieuw, zegt Florian Vanlee, mediaonderzoeker aan de VUB. “Het is iets van alle tijden. Al zien we het laatste decennium wel een opmerkelijke opstoot van het fenomeen. Denk maar aan de stroom aan remakes van films en series uit lang vervlogen tijden waar we de laatste jaren onder bedolven werden.” De schuld van de zowat permanente staat van crisis waar we ons sinds een aantal jaar in bevinden, denkt Vanlee. “Een economische crisis, een klimaatcrisis, een wereldwijde pandemie... Logisch dat mensen vanuit een zeker escapisme teruggrijpen naar een tijd waarin de dingen minder complex waren.”

Koude rillingen

Dat het net kinderreeksen zijn (en alles wat daaromheen hangt) die het meest profiteren van dat escapisme, is dan weer een eerder recent fenomeen. Ook voor Spring of W817 waren er kinderprogramma’s op tv waar hele generaties mee opgroeiden. Denk maar aan Merlina, Het Liegebeest, Kulderzipken of Mik, Mak en Mon. Maar die zijn er nooit in geslaagd om Sportpaleizen te vullen of een rol in een langspeelfilm te versieren.

“Geen slecht woord over Merlina”, zegt Janssen. “Ik ben met die reeks groot geworden. Maar je kan het niveau van Merlina niet vergelijken met iets als pakweg Spring of W817. De recente series zijn veel meer dan enkel een televisiereeks. Er horen liedjes bij, strips, en nog wel een aantal zaken die voor een leven naast het scherm zorgen. Dat maakt dat zulke reeksen een veel langere levensduur krijgen.”

Ook Bourlon haalt dat aspect aan. “Je mag niet vergeten dat de voorbije jaren meer dan drie miljoen mensen kwamen kijken naar de Samson & Gert Kerstshow. Heb je ooit al eens zo’n show meegemaakt? De eerste keer dat ik in de zaal zat, liepen de rillingen me over de rug. Alle liedjes worden van begin tot einde meegebruld. Dat zijn cantussen avant la lettre. Het is niet vreemd dat wie zo’n show als kind heeft meegemaakt, dat gevoel als twintiger of dertiger nog eens wil herbeleven.”

Bij het succes van die kinderreeksen bij een ouder publiek speelt nog een ander fenomeen. Een verschijnsel dat Vanlee ‘ironische consumptie’ noemt. “Concreet betekent het dat mensen grijpen naar cultuurproducten waarvan ze eigenlijk geen fan zouden mogen zijn. Zaken met een hoek af of dingen die eigenlijk niet voor hen bedoeld zijn. Zoals kinderreeksen. Maar net dat, het zich toe-eigenen van iets wat volgens de regels niet hoort, maakt het extra aantrekkelijk.”

Dat brengt ons bij het verhaal van een niet nader genoemde De Morgen-medewerker die in precovidtijden met een aantal van zijn studenten op cursus trok. ’s Avonds speelden eerst de wat oudere deelnemers ten dans. Met de voorspelbare – eerder alternatieve – soundtrack tot gevolg, schipperend tussen The Beatles aan de ene kant en alt-J aan de andere kant van het spectrum. Groot was de verbazing toen rond middernacht de studenten aan de beurt waren en plots K3, Spring en Plop door de boxen knalden. Waarop iedereen onder de dertig zich spoorslags richting dansvloer begaf.

Tijdelijk fenomeen?

Ook Janssen stelde het al vast. “De twintigers en dertigers denken niet meer in hokjes”, vertelt hij. “Niemand die er zich nog voor schaamt op een nummer van Junior Eurosong op de dansvloer het beste van zichzelf te geven. Dat hebben we trouwens de voorbije weken ook tijdens een programma als K2 zoekt K3 gezien. Hoewel ze strikt genomen niet meteen tot de doelgroep van het programma behoren, leefden heel wat jongvolwassenen enorm mee met die zoektocht naar het nieuwe K3-lid.”

Blijft nog één vraag over: is de revival van kinderreeksen bij een oud(er) publiek een tijdelijk fenomeen? Of staan de kleuters van vandaag binnen twintig jaar ook in het Sportpaleis te hossen op liedjes uit hun jeugd? Hans Bourlon twijfelt. “De reeksen die het nu zo goed doen, kwamen op tv in een periode dat er naast Ketnet weinig alternatieven waren. Hun impact was dan ook enorm. Elk kind had die programma’s gezien. Dat is nu helemaal anders. Er zijn een hele reeks zenders die Nederlandstalige kinderprogramma’s aanbieden. En dan heb ik het nog niet over zaken als YouTube en Netflix.”

Believers

Bovendien ziet Bourlon ook een demografisch obstakel. “Stap maar eens een willekeurige kleuterklas in Antwerpen binnen. De meerderheid van de kleuters die je daar aantreft, hebben een niet-Belgische achtergrond. Die zappen ’s avonds niet per se naar Ketnet.”

Er zijn ook believers. Annemie Gulickx, bijvoorbeeld. Zij is tegenwoordig netmanager van Ketnet en ziet in het zendschema van de kinderzender nog steeds programma’s die hele generaties in de ban houden. “Ondanks alle concurrentie zie je toch nog steeds fenomenen als #LikeMe opduiken”, vertelt ze. “Ik kan me perfect inbeelden dat we binnen twintig jaar Sportpaleizen vullen met ondertussen volwassen fans van dat programma.”

Ook Peter Bouckaert is ervan overtuigd dat er in de toekomst nog kinderprogramma’s hun voordeel zullen doen met de hang naar nostalgie van hun ondertussen volwassen fans. Meteen de reden waarom bij Eyeworks momenteel een avonturenfilm in de maak is gebaseerd op de legendarische jaren 60-jeugdreeks Kapitein Zeppos. Een film die volgens Bouckaert ideaal kijkvoer zal zijn voor nostalgische grootouders en hun kleinkinderen. Het geloof in deze aanpak is zo groot dat Bouckaert ondertussen ook de rechten kocht op De Kat, nog zo’n legendarische reeks die tien jaar na Kapitein Zeppos de Vlaamse jeugd in de ban hield. Waar dat precies toe zal leiden, is op dit moment nog niet duidelijk. Een concert in het Sportpaleis – gericht op de vijftigers die met De Kat opgroeiden – staat nog niet meteen op de planning. Al weet je natuurlijk nooit.