Jongeren uit ‘De jaren 80 voor tieners’ doen hun mond open over het nu: ‘Jammer dat de protestgeneratie ons wil binnenhouden’

Steven Van Herreweghe scoort in De jaren 80 voor tieners opnieuw met een schat aan archiefbeelden, maar ook met de pubers die er met grote ogen op staan te kijken. Césaire, Lotus en Luca hebben een even scherpe mening over vandaag als over veertig jaar geleden. ‘Moet ik er nog iets van zeggen als mijn tachtigjarige oma een foute uitspraak doet?’

Wat hebben VTM, ‘Pump Up the Jam’ en Dead Poets Society gemeen? Dat ze het levenslicht zagen in 1989 en dus kans maken op een vermelding in de laatste aflevering van De jaren 80 voor tieners, waarin Steven Van Herreweghe de eighties aanschouwelijk maakt voor pubers van nu. Het is intussen bekend dat de bekendste kuif van Aalst aan het kwijlen gaat zodra het stof van het VRT-archief in zijn neusgaten prikt, maar des te verrassender is het panel van tieners aan wie Van Herreweghe zijn geschiedenisles vol nonkelmopjes verkoopt. Stuk voor stuk zijn ze ad rem, staan ze met twee voeten in de wereld en springen ze op hun eigen manier uit de band.

We verzamelden drie opvallende figuren voor een terugblik. Dat moet noodgedwongen via Zoom, want Aimé Césaire Muhirwa zit in het Verenigd Koninkrijk, waar hij het op een college probeert te maken als professioneel rugbyspeler.

Ook de andere twee zijn niet te betrappen op een gebrek aan ambitie. Lotus Li is jongerenadviseur van de Vlaamse Jeugdraad, strijdt onvervaard voor het klimaat, richtte mee het antidiscriminatieplatform Untold Asian Stories op en duikt af en toe op in De Morgen als lid van Het Jongerenparlement. Op zijn Instagram noemde Van Herreweghe haar “zijn enige vriendin die ooit premier van België kan worden”. Onze derde gesprekspartner is Luca Berghmans. Zij combineert haar job als dakwerker met een deelname aan Queen of the Models, een alternatieve modellenwedstrijd waarin niet alleen klassieke schoonheidsidealen belangrijk zijn.

Wie De jaren 80 voor tieners heeft gevolgd, weet dat Luca haar papa tijdens de opnames verloor aan ALS. Daar praat ze vandaag liever niet meer over, maar dan nog is er gespreksstof genoeg.

De opnames van De jaren 80 voor tieners vonden afgelopen zomer plaats. Zeven maanden geleden dus, en voor een snel veranderende puber is dat een eeuwigheid. Met welk gevoel kijken jullie nu naar jezelf op tv?

Lotus Li: “Ik heb mezelf toch al een paar dingen zien zeggen die ik vandaag niet op die manier zou herhalen. Op een bepaald moment steek ik een klaagzang af over Brugge, de stad waar ik opgroeide. Dat ik mij er niet meer thuis voelde, dat de mensen daar bekrompen zijn… Vandaag ben ik daar genuanceerder over. Het is niet omdat ik een slechte ervaring had dat het een slechte stad is.”

Luca Berghmans: “Tijdens de opnames zag ik mezelf als non-binair en gebruikte ik de voornaamwoorden hen/hun, maar sinds een tijdje kies ik opnieuw voor zij/haar. Ik wil aantonen dat je op heel verschillende manieren vrouw kan zijn. Daarom neem ik ook deel aan Queen of the Models. De organisatie is niet bezig met schoonheid of elegantie, maar met wat je kan en waar je voor staat.”

Aimé Césaire Muhirwa: “Best confronterend om jezelf op tv te zien. Op het moment zelf zag ik er geen graten in om vrijuit te praten over mijn familie, mijn geloof en mijn studies, maar ik had heel veel stress naarmate de eerste uitzending naderde. Je weet dat mensen je gaan zien en met een oordeel zullen klaarstaan. Achteraf waren de reacties wel enorm fijn, vooral van de vijftigplussers.”

Welke fragmenten uit het programma zijn jullie na die zeven maanden nog altijd bijgebleven?

Berghmans: “Wij hebben zoveel gezien dat ik de helft niet meer weet. Misschien het fragment van Diana Ross die ‘I’m Coming Out’ uitbrengt? Ze had toen geen idee dat dat nummer eigenlijk gaat over iemand die uit de kast komt. En toen ik de beelden van de dood van John Lennon zag, was ik echt gepakt. Ik wist niet dat hij er al zo lang niet meer was.”

Li: “Het verhaal van David Vetter, het jongetje met de auto-immuunziekte dat in een plastieken bubbel moest leven. Ik herinner me ook nog iets over een schip van Greenpeace. Nog altijd droom ik ervan om eens met hen mee te varen.”

Muhirwa: “Ik heb hard gelachen met het stukje over de eerste generatie bodybuilders die tientallen eieren per dag moesten eten.”

Berghmans: “Nu denk ik plots aan het stukje over Tsjernobyl, met die telefonisten die constant de vraag kregen of je kon doodgaan als je zelfgekweekte tomaten at.”

Steven Van Herreweghe maakte dit programma naar eigen zeggen om de jeugd gerust te stellen. Hij ziet veel angst en pessimisme bij de jonge generatie, zei hij in Plus Magazine. Heeft hij gelijk?

Li: “Het gekke is dat ik heel veel geëngageerde mensen rond me heb, maar dat die de toekomst toch allemaal heel zwart zien. Zij hebben het gevoel dat de wereld elk moment kan vergaan. Als het over seksisme en racisme gaat, zie ik dat we grote stappen hebben vooruitgezet, maar op het vlak van klimaat blijven we achter. Dat verschil valt echt op.”

Muhirwa: “Ik schrok van de racistische uitspraken in De jaren 80 voor tieners. Mensen zeiden zonder schroom voor de camera dat ze geen vreemdelingen konden zien of dat hun dochter niet met een gastarbeider naar huis mocht komen. Dan kan ik alleen maar vaststellen dat we toch al ver geraakt zijn. Er is nog racisme, maar het vermindert. Iets veranderen aan de maatschappij vraagt tijd en geduld.”

Berghmans: “In de jaren tachtig was een gaypride geen optie en kwam aids zogezegd alleen bij homo’s voor. Die tijd is voorbij, maar we moeten ons verhaal wel blijven vertellen aan mensen die niet weten wat het is om panseksueel te zijn.”

Muhirwa: “Je zal altijd tegenstanders hebben, maar het grote verschil is dat we er vandaag tenminste het gesprek over aangaan met elkaar. Daar begint alles mee. Toen er op school een transjongen in mijn klas kwam, wist ik niet goed wat ik van hem moest denken, omdat ik daarvoor zo niemand kende. De enige transgender persoon die ik zag, was Caitlyn Jenner van de Kardashians. Maar dan ben ik met mijn klasgenoot gaan praten en heb ik hem mijn vragen kunnen stellen. Dat is uiteindelijk helemaal goed gekomen.”

Volgen jullie het nieuws eigenlijk?

Li: “Ja, maar niet over Oekraïne.”

Berghmans: “Wat, pro Oekraïne?”

Li: (lacht) “Dat ook, maar ik zei dus: niet over Oekraïne. Ik probeer wel een beetje mee te zijn, maar ik ga echt niet elk stuk lezen. Dat vind ik er te veel aan.”

Berghmans: “Ik laat het belangrijkste binnenkomen via de site van Het Laatste Nieuws.”

Muhirwa: “Ik probeer het te beperken, het is allemaal zo negatief. Slecht nieuws kan mij heel snel raken en ik moet daar voor mezelf een balans in vinden. Ik vind het belangrijk om op de hoogte te blijven, maar elke dag naar het nieuws luisteren lukt me niet.”

Jullie hebben je maanden ondergedompeld in de generatie van je ouders. Begrijp je hen nu beter?

Muhirwa: “Niet altijd, maar wel bijvoorbeeld op het vlak van homoseksualiteit. Vroeger, toen onze ouders opgroeiden, was dat nog echt een taboe.”

Li: “In dat opzicht zijn de jaren tachtig ook nog niet zo lang geleden hé. Ik denk dat onze generatie een flexibiliteit heeft die onze ouders niet hadden. Als iemand zegt dat iets hem pijn doet, ook al snappen we dat niet helemaal, dan zullen we toch sneller geneigd zijn om te luisteren en onszelf in vraag te stellen.

“Eigenlijk vind ik het nog lastiger als ik iemand uit de generatie van mijn oma iets racistisch hoor zeggen. Meestal zeg ik daar niks van, maar achteraf verwijt ik mezelf dat ik niet voor mijn zaak opgekomen ben. Maar moet je je tachtigjarige grootmoeder er nog op wijzen als ze zo’n uitspraak doet? Ik weet het niet.”

Jullie zijn alle drie op jullie eigen manier gedreven. Waar komt dat vandaan?

Li: “Ik ben geadopteerd en het is bekend dat geadopteerde kinderen zich meestal willen bewijzen, omdat ze onbewust vrezen dat het hun eigen schuld is dat ze zijn weggegeven. Als persoon van kleur moet je nog eens extra je best doen. Mijn biologische mama kon niet voor mij zorgen en je kunt mijn adoptie zien als het product van de ongelijkheid in de wereld. Ik wil niet dat dat andere mensen overkomt.”

Muhirwa: “In het buitenland spelen is een kinderdroom en die kon ik alleen maar bereiken doordat mijn broers en mama zoveel tijd en geld in mij hebben gestoken. Nu kan ik iets teruggeven aan hen door te doen wat ik graag doe. Zonder rugby was ik geen gezonde jongen geweest.”

Berghmans: “Ik strijd voor de rechten van lgbtq+’ers omdat ik het ongelijk van mijn haters wil bewijzen. Toen zij me in het middelbaar pestten, ben ik op zoek gegaan naar een plek waar ik mij goed zou kunnen voelen. Zo kwam ik terecht bij Min19, een jeugdbeweging voor queers en transgender mensen. Daar voelde het alsof de hemelpoorten voor mij opengingen: ik kan daar niet alleen zijn wie ik ben, maar ik help er ook anderen mee en zij helpen mij. We gaan naar elke pride en maken ons op sociale media boos over dingen die niet oké zijn. Ik hoop echt dat mijn pesters gekeken hebben naar De jaren 80 voor tieners.”

Stel dat Kenji Van Herreweghe, kleinzoon van, in 2062 De jaren 20 voor tieners maakt, wat denk je dat hij onthouden zal hebben?

(Iedereen tegelijk) “Corona!”

Berghmans: “De oorlog in Oekraïne. En dat Trump ooit verkozen is.”

Muhirwa: “Da’s allemaal zo negatief. Misschien het succes van de Rode Duivels?”

Ik stel de vraag anders: wat hoop je dat hij onthoudt?

Berghmans: “Dat het klimaat erop vooruit is gegaan? Eigenlijk is dat meer Lotus haar côté, want mij interesseert dat niet. Ik heb meegedaan aan de klimaatmarsen en weet dat het slecht gaat met onze planeet, maar vraag me niet hoe slecht.”

Li: “Ik snap dat wel. Iedereen heeft zijn eigen probleem en er is zoveel aan de gang dat mensen geen tijd hebben om ermee bezig te zijn. Om terug te komen op je vraag: ik hoop dat onze generatie de geschiedenis ingaat als een tolerante generatie, die openstaat voor meer dan de witte heteronorm. Dat kan volgens mij niet anders als de samenleving alleen maar diverser wordt.”

Berghmans: “Ik ben dakwerker en elke dag moet ik luisteren naar mensen die niet snappen wat ik als meisje in zo’n mannenwereld kom doen. Misschien zullen wij wel de generatie zijn waarin mensen gewoon kunnen appreciëren dat er een vrouw op hun dak werkt.”

Is er iets uit de eighties dat jullie liever hadden behouden?

Berghmans: (enthousiast) “De Freggelgrot!”

Li: “De muziek! Alle muziek die voor 2000 werd gemaakt, ligt me zoveel beter dan de muziek van nu.”

Berghmans: “Die eightiesmuziek associeer ik met trouwfeesten. John Lennon staat in mijn Spotify-playlist, Queen ook. En dinges (denkt na) … die met zijn plastieken neus… Michael Jackson!”

Muhirwa: “Die kende ik wel, maar dat is zowat de enige van alle artiesten die Steven ons liet horen. Ik luister sowieso weinig Engelse muziek, meer Franse.”

Li: “Ik keek er ook van op hoeveel er in de jaren tachtig geprotesteerd werd. Op straat komen was toen heel gewoon. Nu maken veel mensen er zich van af met een Instagram-story en als er daarnaast niemand in actie komt, is dat een beetje lui. Er zijn nog genoeg jongeren die willen protesteren, maar die worden telkens weer meteen op hun plaats gezet door de generatie die vroeger zélf constant ging betogen. Ik vind dat best jammer.”

De jaren 80 voor tieners, donderdag om 20.40 uur op Eén.