Joke Emmers op zoek naar nieuw begin in voorstelling ‘Monstera’: ‘Ik was op zoek naar iemand aan wie ik mijn liefde kon geven’

Zowel op persoonlijk (een nieuw lief) als professioneel vlak (een nieuwe voorstelling) gaat het ‘eeuwige positivo’ Joke Emmers voor de wind. Alleen de kritiek op ‘linkse subsidie­slurpers’ kan haar humeur verknallen. ‘Subsidies zijn nodig om te experimenteren.’

Na een opgemerkte bijrol in Billie vs Benjamin en een sprankelende passage in De allerslimste mens ter wereld laat actrice Joke Emmers het jaar 2022 op de theaterplanken eindigen. Vanaf volgende week speelt ze in een nieuwe productie van Compagnie Cecilia, samen met onder anderen Tom Ternest (Albatros) en Robrecht Vanden Thoren (Wat als?, Hasta la vista), in regie van Peter Monsaert, die eerder de films Offline en Le Ciel Flamand maakte. En omdat het tegenwoordig vreselijk is om een stageplek te vinden, zegt Emmers, spelen ook Colette Goossens en Arend Peeters mee, twee laatstejaarsstudenten van het Gentse KASK.

Monstera heet dit theaterstuk, naar de kamerplant die ook als ‘gatenplant’ bekendstaat, wegens de grote bladeren die – jawel – gaten vertonen. Het is een plant die je vaak in wachtruimtes tegenkomt, legt Emmers uit, en vanuit dat gegeven vertrekt de voorstelling. “Vijf mensen komen in een wachtruimte terecht. Er is één deur. Achter die deur hopen ze iets te vinden wat hun leven een nieuwe wending zal geven. Ze hopen op verandering, of een nieuw begin. (met een geheimzinnig lachje) Maar ligt het daar wel op hen te wachten?”

Goeie teaser. Maar deze vijf mensen voelen dus wel de noodzaak van een nieuwe wending?

“Voelen veel mensen niet die noodzaak? Van de tien mensen met wie ik in gesprek ga, vertellen er acht dat het niet goed gaat. Dat het te veel is, dat ze vastzitten in een systeem waar ze uit willen en meer in de natuur zouden willen zijn.

“Veel mensen hebben tijdens corona gezegd: zo gaan we het vanaf nu altijd doen. Ze ontdekten dat ze eigenlijk veel gelukkiger waren door minder te werken en meer naar het groen te gaan. Maar toen waren de lockdowns voorbij en verzandde bijna iedereen weer in zijn gewoontes.”

Gold dat voor jou ook?

“Ik heb een heel harde klap gehad na corona, om verschillende redenen. Mijn werk had maandenlang stilgelegen, ik kwam mijn lief tegen en er werd zeer misprijzend naar onze sector gekeken. Er is van alles beginnen te schuiven toen. Nu moet er echt iets gaan gebeuren in het leven van Joke Emmers, dacht ik.”

Wat is er dan gebeurd?

“Ik heb ruimte gemaakt. Om mijn vrienden en mijn lief eindelijk belangrijker te gaan vinden dan mijn werk. Acteren is voor mij altijd de kern van mijn bestaan geweest. Als er vroeger een afspraak met vrienden stond gepland, maar er kwam werk tussen, dan gingen die vrienden aan de kant. Maar als je een lief hebt, kan dat niet meer, want dan zie je dat lief nooit. Je wilt gewoon meer thuis zijn in plaats van voortdurend tussen sets en repetities te hollen. Ik heb dat tien jaar mogen doen, maar nu zijn de dingen dus anders.”

Hoor ik nu vertellen dat Joke Emmers een huismus is geworden?

(schatert) “Nog net niet. Vroeger na de repetities riep ik altijd: ‘Kom, we gaan iets drinken!’, waarop iedereen zei: ’Nee, ik ga thuis eten.’ Toen begreep ik dat niet. Nu wel. Meer zelfs, ik doe krek hetzelfde. Dat evenwicht zoeken tussen werk en thuis heeft wat tijd gevraagd, en ik ben er nog niet helemaal, maar het lukt.”

Je zit ook in een andere positie dan tien jaar geleden: toen was je pas afgestudeerd en moest je nog aan alles beginnen, ondertussen behoor je tot de club van bekende Vlaamse acteurs.

“Misschien, maar ik ben toch constant aan het twijfelen of ik wel moet doorgaan met spelen. Hoe sommige mensen naar ons kijken, als linkse subsidieslurpers, dat raakt me hard.”

Zo hard dat je twijfelt aan je werk?

“Soms wel. Ik vind het echt heel erg dat kunst die perceptie heeft gekregen. Bovendien zien we dat mensen na corona de weg naar het theater moeilijk terugvinden. Ik denk dus veel na over welke functie wij hebben. En over wat kunst voor mij moet betekenen. Wat Reinhilde Decleir bijvoorbeeld deed met Tutti Fratelli (gezelschap uit Antwerpen dat theater maakt met kansarme mensen, red.) of Stefan Perceval doet met Het Gevolg (theatergezelschap uit Turnhout dat werkt met nieuwkomers, kwetsbare mensen of vluchtelingen, red.), dat vind ik zo waardevol. Ik vraag me vaak af of ik niet naar die vorm van theater moet evolueren. Ik word nog altijd heel blij van spelen en als mensen me na een voorstelling komen zeggen dat ze er iets aan gehad hebben. Het geeft me moed om verder te doen.”

Maar misschien zul je dus in de richting van sociaal-artistiek werk evolueren?

“Die kans bestaat. Omdat je daar zo veel kunt betekenen voor mensen. Natuurlijk kun je dat in ‘gewoon’ theater ook. Maar het is vechten om dat theater te kunnen blijven maken in dit landschap. De hele tijd te horen krijgen dat je een subsidieslurper bent, terwijl cultuur maar 1 à 2 procent van de totale Vlaamse begroting inneemt en bijvoorbeeld veel bedrijven óók subsidies krijgen: dat doet pijn. Kijk naar de projectsubsidies die in Antwerpen nu voor drie jaar worden geschrapt. Zijn wij nu echt niets waard in een samenleving, vraag ik me dan af.

“En ja, er zijn acteurs en makers die zonder subsidies werken. Dat is knap, maar dan wordt er op een manier gewerkt die niet te veel geld mag kosten. Met minder repetities, bijvoorbeeld. Terwijl je als acteur tijd nodig hebt om je personage te maken en te kneden. Om een personage neer te zetten dat helemaal anders is dan de vorige personages die je hebt gespeeld. Als je weinig tijd krijgt, grijp je terug naar wat je al kent. Subsidies zijn dus nodig om te kunnen experimenteren en evolueren. Dat is toch belangrijk? Je wilt toch niet vijftig jaar lang een bulderlachende Joke Emmers zien? En er moet toch ruimte blijven bestaan voor nicheproducties, niet alleen voor de mainstreamvoorstellingen?

“Maar gelukkig zijn er nog huizen zoals Compagnie Cecilia waar creatie alle tijd kan krijgen die het nodig heeft.”

Hoe ziet het creatieproces er bij Monstera uit?

“We hebben acht weken de tijd gekregen om iets te maken, wat tegenwoordig veel is. We zijn volledig vanuit improvisatie vertrokken en zijn dus helemaal van nul begonnen. Iets wat ik doodeng vond, omdat ik bij Dora van der Groen toch ben opgeleid vanuit teksttheater. Maar gelukkig was er onmiddellijk een sterke band tussen ons die genoeg vertrouwen gaf om dingen uit te proberen. We konden onszelf dus met een gerust hart compleet belachelijk maken. (lacht) We schaven nog elke dag aan de tekst, maar het is heel mooi om te zien hoe we na acht weken tot een geheel zijn gekomen.

“We hadden wel een vertrekpunt, namelijk die wachtkamer. Er staan vier stoelen in, en er zijn vijf mensen: wat zet dat in gang? We willen laten zien hoe een samenleving werkt. Het zou fijn zijn als je na het bekijken van Monstera een micromaatschappij op het podium hebt gezien, door hoe deze mensen met elkaar omgaan en op elkaar reageren.”

Het stuk gaat over ‘de complexiteit van communicatie’, las ik op de website van Compagnie Cecilia. Hoezo?

“Dat is iets wat iedereen vandaag de dag herkent, denk ik. Hoe de polarisatie toeneemt en mensen elkaar opjutten met woorden. En toch is het een hoopvol stuk geworden. Dat wilden we ook. Hoop is onze motor. En we wilden zeker ook een stuk maken waar het spelplezier vanaf spat.”

Met je eigen gezelschap Woodman, waarin onder anderen ook Evelien Bosmans zit, heb je in 2020 de voorstelling Lubricant for Life gemaakt, zonder subsidies. Je vader heeft toen het decor in elkaar geknutseld.

“Gelukkig is die voorstelling toen een stuk of 35 keer verkocht, wat tegenwoordig goed is. Daar hebben we de inkomsten uitgehaald om onze lonen uit te betalen. Maar een decorbouwer, een kostuumontwerper, een regisseur, kortom alles wat de kwaliteit van zo’n productie optilt, konden we ons niet permitteren. Ik vind het al heel erg dat ik mijn papa moet vragen om een decor te maken. Hij vond het fantastisch om te doen, maar dit kan toch niet de bedoeling zijn? Alsof we een hobbyclubje zijn in plaats van professionele acteurs.

“Voor Woody, het nieuwe stuk van Woodman waarmee we in 2023 gaan toeren, is het hetzelfde verhaal: we hebben bij iedereen 20 procent loon moeten afhouden om het te kunnen maken.

“Ach, het klinkt nu alsof ik alleen maar zeur over geld voor theater. Terwijl voor bijvoorbeeld onderwijs en zorg ook veel meer middelen nodig zijn. Maar zeker voor jonge acteurs die nog aan alles moeten beginnen is het een ramp. Elk jaar studeren er ongeveer dertig acteurs in Vlaanderen af. Moet je dan tegen al die jongeren zeggen dat ze hun passie niet meer mogen volgen en maar iets anders moeten gaan studeren?”

Biedt televisie een oplossing voor jonge acteurs?

“Er wordt veel gedraaid en men cast ook veel bij onbekende gezichten, wat heel fijn is, maar er zijn meer acteurs dan rollen in tv-series. Bovendien willen zenders liefst bekende gezichten voor hun series. Er wordt nu zelfs aan influencers gevraagd om hoofdrollen te spelen, terwijl zij geen acteeropleiding hebben gevolgd. Dat vind ik moeilijk, omdat het de gemakkelijkste manier is om kijkers aan te trekken. Gelukkig worden er ook nog reeksen als Roomies gemaakt, van twee relatief onbekende makers met relatief onbekende acteurs. Het feit dat die reeks zulke positieve recensies krijgt, geeft me toch wat hoop.”

Ze had het daarnet al over haar lief en zelfs via het computerscherm – een livegesprek moest wegens autoproblemen van de interviewer op het laatste moment worden afgeblazen – zie je haar glimmen van geluk. Haar vriend heet Visjal, werkt voor een ngo en is muzikant. Ze noemt hem ‘de wereldverbeteraar’, vertelt ze lachend en ze vindt het interessant om met hem over maatschappelijke thema’s te praten. “Om helder over een probleem te kunnen nadenken, hoor je best zo veel mogelijk verschillende standpunten.”

Toen ze in de televisieserie Billie vs Benjamin het personage Marie moest spelen – een vrouw met linkse opvattingen en een veganistische levensstijl – had Emmers zich ter voorbereiding verdiept in studies en berichtgeving over het klimaat. “Weken ben ik daar niet goed van geweest. Net als van het feit dat onze beleidsmakers vaak niet doortastend genoeg kunnen opkomen voor een toekomst, omdat ze anders niet herverkozen worden. Dat is toch erg? Ik wil blijven geloven in het nut van een beleid. Anders word je een bitter mens. Maar soms is het moeilijk. Op een gegeven moment heb ik tegen mezelf gezegd: nu stop je met lezen en ga je zélf handelen naar wat je belangrijk vindt. En ga je dat ook verdedigen onder vrienden. Ik eet dus veganistisch en ik leg voortdurend uit waarom. Ik wil niemand verplichten om het ook te gaan doen, maar ik hoop wel dat als ik vertel waarom andere mensen ook bewuster zullen omgaan met eten. Ik neem ook elke dag de trein naar Gent om hier te komen repeteren bij Compagnie Cecilia. Ik geloof daar heel hard in. En nee, ik heb niet elke dag vertragingen.” (grinnikt)

Maar hoe vaak wel?

“Tot nu toe drie keer in de vijf weken waarin ik van Antwerpen naar Gent gespoord ben. Dat valt toch heel goed mee? Mensen die zeggen dat er elke dag massaal vertragingen zijn, nemen de trein niet. Of nemen wel de trein en hebben gewoon heel veel pech.

“Je kunt als mensen echt wel dingen doen. Alleen moet je het willen doen. En erover willen nadenken.”

Het is wel moeilijk om leuke dingen op te offeren.

“Het is supermoeilijk. Ik eet voornamelijk veganistisch, maar ik heb nog geregeld zin in melkchocolade. Heel af en toe eet ik dan nog wel eens een stukje. Het moet leefbaar blijven voor jezelf. Waar die grens voor jou ligt, moet je zelf uitmaken.”

Je bent ambassadeur van Try Vegan, een campagne waarin mensen worden aangespoord om in de maand november zo veel mogelijk veganistisch te eten.

“We kunnen de dreiging van de klimaatverandering ondertussen niet meer ontkennen. Veganistisch eten is beter voor het klimaat en daarom kan ik het ook volhouden. Hiervoor at ik in bepaalde periodes al vegetarisch, maar ik begon toch telkens opnieuw met vlees en vis. Nu niet meer. Het is allemaal zo urgent dat ik geen moeite meer heb om door te zetten. Ik ben ook meter van drie kinderen. Het is ook voor hen dat ik het doe.”

Je hoort wel eens dat jonge mensen vandaag de dag twijfelen aan kinderen krijgen wegens die onheilsberichten over het klimaat. Is dat bij jou ook zo?

“Absoluut. Ik weet niet of ik kinderen wil. En dat is om die reden. Aan de andere kant denk ik ook: als alle mensen die nadenken over het klimaat stoppen met kinderen maken, heb je alleen nog maar kinderen van mensen die er niet over nadenken, en dan is het ook om zeep. (lacht)

“De grootmoeder van mijn vriend zei onlangs nog dat het in haar tijd gewoon geen vraag was. Je maakte kinderen, zoals iedereen. Maar mijn generatiegenoten vinden het heel wat minder vanzelfsprekend. Als mensen uit droge landen over enkele decennia massaal naar hier willen immigreren, is de kans groot dat er conflicten of oorlogen ontstaan. Er zal hoogstwaarschijnlijk ook voedselschaarste komen. Wil je dat je kinderen in zo’n wereld opgroeien? Het is een moeilijke kwestie. Maar kom, ik ben nog maar 32, ik heb nog wat tijd.”

Lubricant for Life, een voorstelling over hoe het geluk te bereiken, gaan jullie in 2023-2024 ook als schoolvoorstelling spelen. Weten jullie wel waar jullie aan beginnen?

“We hebben het al eens gedaan, hoor, in Genk. En dat werkte heel goed. Verschillende leerlingen van 16 à 17 jaar zijn achteraf tegen ons komen zeggen dat ze het zo fijn vonden, en dat ze niet wisten dat dit ook theater was. Kijk, ik heb weinig met pubers en ik vind schoolvoorstellingen een serieus karwei, maar als ik per keer tien jongeren kan overtuigen om theater tof te vinden, dan heb ik het er voor over.”

Enkele weken geleden dook je op in de Allerslimste mens ter wereld en opnieuw viel je onuitputtelijke goede humeur op. Sta je echt zo hardnekkig positief in het leven of worden we bedot door je schaterlach?

“Ik denk dat ik met een grote hoeveelheid serotonine ben geboren. En ik heb een heel fijne jeugd en opvoeding gehad. ‘Hier is onze positivo weer’, zeggen mensen soms. Maar ik snap niet waarom je in het negatieve zou gaan hangen. Dat levert je toch geen geluk op? Ik vind het erg moeilijk om onze maatschappij te zien verzuren. Laat mij dus maar mijn positiviteit verspreiden. Het is mijn hoogstpersoonlijke tegengif tegen de verzuring.

“Ik heb ook moeilijke momenten, hoor. Alleen kom ik dan meestal niet op tv. Als ik een paniekaanval heb, zien de mensen dat niet.”

Heeft je vriend je rust gebracht?

“Enorm. Ik zei altijd dat ik een happy single was, en dat alles oké ging. Maar het is zalig om je aangevuld te voelen en steun te vinden in de gedachten die je hebt. Er hoeft nu ook niet meer zoveel. Vroeger kwam ik op een set en begon ik onmiddellijk de mannelijke collega’s te scannen: wie is hier vrijgezel en met wie moet ik hier gezellig gaan doen? (lacht) Nu kan ik tenminste normaal met mensen omgaan.”

Het klinkt alsof je de mannen net niet besprong?

(schatert) “Zo erg was het nu ook weer niet. Maar ik hield mijn ogen wel constant open. Ik gruwde ook van het idee om op iets als Tinder te moeten gaan. Ik ken mensen voor wie het uitstekend gewerkt heeft, maar ik ben iemand die van romantische komedies houdt, waarin mensen elkaar toevallig op de trein tegenkomen en ineens de liefde van hun leven vinden. Romantische komedies zijn trouwens een zwaar onderschat genre. (lacht) Meer zelfs, misschien moeten mensen gewoon vaker naar romcoms kijken, dan worden ze misschien wat gelukkiger.”

Je was dan blijkbaar wel op zoek naar een relatie?

“Ik was op zoek naar iemand aan wie ik mijn liefde kon geven. Dat klinkt stom, want ik gaf al veel liefde aan mijn vrienden, maar ze mogen delen met iemand die ze volledig beantwoordt, dat is toch nog iets anders. Blijkbaar miste ik toch iets toen ik alleen was. Maar dat merk je meestal pas achteraf.

“We zijn nu een jaar en acht maanden samen en ik zit nog altijd op die roze wolk. Van mijn 18e tot mijn 32ste heb ik ook nooit een serieuze relatie gehad, dus ja, ik geniet er keihard van. Ach, ik ben zo dol op hem. Ik wens iedereen zo’n liefde toe.”

Toen ik je vorige keer interviewde voor deze krant, was dat in 2012. Je was toen net afgestudeerd aan het Conservatorium van Antwerpen. Er is veel veranderd ondertussen, voor jezelf en voor je sector. Als je even een blik in de toekomst werpt, wat verwacht je dan voor de komende tien jaar?

“Als ik terugkijk, ben ik heel tevreden met hoe het is gegaan. Al het advies dat mensen mij gaven, heb ik in de wind geslagen en ik heb daardoor duizenden fouten gemaakt die me gevormd hebben tot wie ik nu ben. Ik ben ook blij dat het zo lang geduurd heeft voor ik Visjal tegenkwam, omdat ik hem heb ontmoet op een moment dat ik echt tevreden was met mezelf.

“Voor de volgende tien jaar hoop ik dat ik kan blijven spelen en maken, en mijn passie niet verlies. Zodat ik iets kan blijven betekenen voor mensen, of het nu in regulier of sociaal-artistiek theater is. Dat is mijn belangrijkste doel. Aan de mensen die dit lezen, zou ik dus nog willen zeggen dat ze weer naar het theater mogen komen. En dat ze zich gelukkiger zullen voelen als ze naderhand naar huis gaan. Misschien is het eerst wat zoeken naar wat voor soort theater bij je past. Maar als je eenmaal weet welke stukken of acteurs je graag ziet, is het zo’n groot genot. Ik beloof het.”

Monstera van Compagnie Cecilia gaat op woensdag 9 november in première en gaat tot eind december op tournee door Vlaanderen, alle info www.compagnie-cecilia.be.