Jo De Poorter: ‘Prinses Elisabeth is een koningin uit het laboratorium’

Of hij naar aanleiding van haar 21ste ­verjaardag geen biografie over prinses Elisabeth van België wilde schrijven? ­Royaltykenner Jo De Poorter pakte het anders aan. In Wij, Elisabeth geeft hij haar tips en tricks om een hedendaagse ­(vrouwelijke) leider te zijn.

In Wij, Elisabeth geeft presentator, media­trainer en commentator bij koninklijke gebeurtenissen Jo De Poorter 21 lessen aan prinses Elisabeth van België voor haar 21ste verjaardag. Hij onderzoekt wat goed leiderschap kan zijn in de 21ste eeuw, en bereidt Elisabeth voor in het opvolgen van de troon.

Wie nog gelooft dat prinsessen passieve wezens zijn in een sprookjesachtig ideaal, is eraan voor de moeite. Hier wordt een prinses aangemoedigd om te trainen, om hard te werken, om flamboyant te zijn, om te falen en om een absolute bereidheid te tonen om te slagen. Het boek is zo een compacte gids voor iedereen die leiding wil geven.

U hebt dit boek geschreven als een cadeau voor Elisabeth. Was dat een belangrijke ­inspiratiebron voor u?

“Het boek is vanuit een beperking ontstaan. De uitgeverij vroeg me of ik een biografie over Elisabeth van België wilde schrijven, maar wat schrijf je in godsnaam over een vrouw die 21 jaar oud is en in de beste omstandigheden is opgegroeid?

“Prinses Elisabeth staat voor een moeilijke historische situatie. Ze is de eerste die na bijna tweehonderd jaar als vrouw zal regeren in een heel complexe wereld. Waar kon ik het meisje het meest plezier mee doen? Een handleiding van vrouwelijk leiderschap leek me goed van pas te ­komen. Bij uitbreiding gaat het ook over mensen die willen leidinggeven aan organisaties, of ­desnoods aan zichzelf.”

Wat zijn de belangrijkste lessen die u aan een aankomende koningin kunt geven?

“De inzet om te willen slagen is de allergrootste component om te kunnen slagen. Dat is wat je bij Elisabeth van België onmiskenbaar ziet. Ik heb haar al op diverse gelegenheden meegemaakt en geobserveerd. Ze wil haar taak tot een goed einde brengen. Ze heeft discipline, de werkkracht en de luisterbereidheid. Als ik zie in wat voor hoge stiletto’s zij haar voeten wringt om op de keien van het Konings­plein te lopen, als ik zie hoe zij met een mutsje door de modder stapt, als ik zie wat voor diverse studies ze in het buitenland doet, dan denk ik: die vrouw heeft de juiste mentaliteit om op tijd op te staan, fris aan haar bureau te zitten en op het juiste moment de juiste dingen te doen.

“Het is ook een belangrijke kwaliteit om te ­laten zien wat je in huis hebt. Bij Máxima van Nederland bijvoorbeeld is dat warmte en charisma. Sommige vorsten laten te weinig zien. Ik hoor van mensen die heel dicht bij koning Filip en koningin Mathilde staan dat wij maar een tiende te zien krijgen van wat zij werkelijk in hun mars hebben. Dat is natuurlijk jammer.

“Voormalig koningin Beatrix van Nederland is ook een interessante case: zij had alle kwaliteiten, maar haar probleem was dat ze het menselijke aspect niet wilde uitdragen. Het volk zag haar nooit van haar emotionele kant. Maar het lot heeft een aantal drama’s op haar afgevuurd. De grote aanslag in Apeldoorn (toen een auto op een optocht inreed, Koninginnedag 2009, red.), het overlijden van haar zoon in een skiongeval en het overlijden van haar man zorgden ervoor dat zij haar kwetsbare kant kon tonen. Dat heeft de liefde voor haar vermenigvuldigd.”

Uit uw boek blijkt ook dat de ene vrouw aan het hof met meer weg komt dan de andere. Catherine Middleton wordt door de media steevast als een en al elegantie en wilskracht geportretteerd. Meghan Markle daarentegen wordt als een dominante heks weggezet. Hoe komt dat?

“Catherine is de gedroomde koningin. Ze heeft zich volledig ingeschreven in het systeem van het Britse koningshuis. Alle regels, alle rare gebruiken heeft ze zich eigen gemaakt en voert ze uit. Ze is bereid om de tweederangspositie achter de prins van Wales (kroonprins William, red.) te nemen. Dat was een groot probleem bij prins Charles en Diana. Diana beschikte over alle kwaliteiten, maar ze ging voor Charles staan in plaats van achter hem. Catherine zet zich op de tweede plaats en vervult het perfecte plaatje van de prinses.

“Meghan is op zich veel getalenteerder en heeft veel meer sterkwaliteiten, maar er is geen bereidheid om zich in te schrijven in een middeleeuws systeem, en al helemaal niet om de tweede plaats in te nemen. Meghan heeft een geweldige aanleg. Catherine had geen voorsprong, maar komt door oefening, training, inzicht, intelligentie en bereidwilligheid als winnaar uit de bus.”

Wat kan ik me voorstellen bij de training die prinses Elisabeth krijgt?

“Het Belgische vorstenhuis heeft gekozen voor een strak parcours en opleidingsmodel. Elisabeth is inmiddels een vrouw geworden die zich volledig wil inschrijven in het systeem, ze beseft dat haar partnerkeuze daar een onderdeel van uitmaakt. Zij zal met haar vader en moeder een lijstje maken met nodige eigenschappen van haar toekomstige partner.

“Het is interessant om hierin de verschillen te zien. Prinses Amalia uit Nederland krijgt bijvoorbeeld een veel vrijere opvoeding met minder verantwoordelijkheden. In een prachtige biografie over haar van Claudia de Breij staat dat als ze verliefd wordt op een man die niet de geknipte prins is, ze in de eerste plaats voor de liefde en voor zichzelf zal kiezen. In haar geval gaat de liefde voor op het koningschap.

“Dat zijn twee zeer uiteenlopende opvattingen. Elisabeth moest vanaf haar derde al linten doorknippen, vanaf haar vierde stond ze te speechen in zes talen, vanaf haar zesde gooide ze champagneflessen tegen boten om ze te dopen. Dat kind is al sinds haar kleutertijd op bootcamp. Als ze publiekelijk optreedt, zie je heel goed dat ze een ‘gemaakte’ koningin is. Ik noem haar koningin uit het laboratorium. Als je in een klinische omgeving een aantal bestanddelen die koninginachtig zijn bij elkaar zou brengen, zou je heel dicht komen bij wat Filip en Mathilde van hun kinderen hebben gemaakt.”

Wat zijn de voordelen van een vrouw te zijn binnen het koningshuis?

“Er zijn veel voordelen. Je hebt het historisch voordeel dat er nog maar weinigen geweest zijn.

“In België is het na tweehonderd jaar koninkrijk nog niet eerder gebeurd, daardoor krijg je een novelty aspect. Daarbij zit vrouwelijk leiderschap anders in elkaar, potentieel kun je er een groter rendement uit halen. Een belangrijk voorbeeld is de ons ontvallen Elizabeth van het Verenigd Koninkrijk. Zij kon een moederlijke en grootmoederlijke verbinding aangaan met het land en de wereld. Als ze een man was geweest, was dit minder ingrijpend geweest.

“Sinds enkele jaren heb ik een coachingpraktijk waarin ik vaak met vrouwelijke leiders uit het bedrijfsleven en de politiek werk. Ik merk tijdens mijn coaching dat het vrouwelijk leiderschap veel complexer is.

“Mannelijk leiderschap is simpel: ze lopen vooraan en zeggen hoe het moet. Vrouwelijke leiders kijken ook hoe anderen het doen, leren ook van anderen. Ze kijken wie er voor hen loopt, achter hen loopt, en naast hen loopt. Als er iemand achterblijft, onderzoeken ze de redenen; ze proberen iedereen mee te nemen in de grotere beweging.”

Vrouwen worden ook vaker gedwongen om hun zachte kant te tonen. Een valkuil is misschien dat ze te pleasend worden of ­onderdanig in hun leiderschap?

“Vrouwen zijn vaak meer bereid om te luisteren, om advies en inzicht van anderen in te winnen dan mannen. Te veel willen luisteren leidt naar onderdanigheid, maar je kunt ook goed luisteren, filteren en toch je eigen inzicht en overtuigingen toepassen. Dat was de grootste kwaliteit van Queen Elizabeth. Wanneer hou je vast aan tradities van duizend jaar oud en wanneer zet je in op verandering? Wie die sleutel heeft, kan grootsheid ­creëren.

“Maar het klopt ook wat je zegt. De Canadese professor Jordan Peterson heeft onderzocht waarom vrouwen minder in topfuncties te vinden zijn dan mannen. Een van de redenen is dat vrouwen het moeilijker vinden om wrijving aan te gaan. Mannen vinden het makkelijker om disagree­able te zijn. Disagreeable vertaalt zich in het bereid zijn om onenigheid aan te gaan, om de kant op te zoeken waar het onaangenaam en vervelend wordt. Vrouwen willen de harmonie vinden en graag gezien worden. Doordat mannen meer frictie durven op te zoeken, stoten ze makkelijker door naar de top.”

In uw boek blijkt ook dat veel vorstinnen ­afgestraft worden als ze zich te uitgesproken gedragen, ze moeten toch in een zeker keurslijf blijven.

“De grens zit in dosering. Je ziet dat veel belangrijke vrouwen falen op die plaats omdat ze te kleurrijk en flamboyant zijn. Een groot deel van de vrouwen zijn het ook, maar komen ermee weg. Er is niets mis met een uitgesproken persoonlijkheid, het gaat om de bereidheid om je fouten te herkennen als je uit de bocht vliegt door je uitgesproken gedrag. Neem nu Máxima, zij is flamboyant, kleurrijk, charismatisch en heeft daarbij de moed en heldhaftigheid om fouten te maken, en die vervolgens te erkennen. Ze gaat door het stof om daarna als een feniks uit haar as te herrijzen. Het maakt haar alleen maar sterker en populairder. Ik noem haar dan ook de koningin van de verrijzenis.”

Vanwaar uw fascinatie voor het vrouwelijke? In uw boek schrijft u dat u het niet langer kon aanzien dat er nog maar zo weinig was ­geschreven over het vrouwelijk leiderschap.

“Dat komt uit mijn onverschrokken gevoel voor rechtvaardigheid. Ik zie in mijn dagelijkse praktijk dat er nog veel vrouwen in leidinggevende functies tegen een plafond aanstoten of in de afgrond geduwd worden. En toch zijn er zoveel vrouwelijke ­leiders die elke keer weer voor het vuurpeloton gaan staan. Hun verantwoordelijkheidszin is groter dan hun eigenbelang. Daarnaast is het ongelooflijk hoeveel rollen ze weten te combineren. Ze zijn leider van het huishouden, leider van de raad van bestuur, leider van het adviescomité en CEO. Ondertussen bereiden ze nog twee maaltijden per dag, verzorgen ze de kinderen en slaan ze nog even een dweiltje. Ik ken weinig mannen die al die functies bij elkaar nemen. Ze bestaan, maar ze zijn uitzonderlijk.

“Vrouwen zijn zolang achteruitgeschoven. Het is ook slecht en nefast voor de maatschappij om in belangrijke posities vrouwen te laten ontbreken. Als er een evenwicht is, zal onze maatschappij voor iedereen beter en sterker zijn. Je moet toch niet alleen maar witte mannen aan de top hebben die in Leuven gestudeerd hebben?”

Er zijn ook veel witte mannen die een andere houding hebben, ze voelen zich bedreigd en zijn bang dat ze overbodig zijn.

“Het is in het voordeel van ons allen om naar een evenwicht te streven. Natuurlijk hebben er naast vrouwen ook veel mannen hun best gedaan om de wetten in het parlement te veranderen zodat ook vrouwen op de troon kunnen plaatsnemen. Gelukkig, want het zal de moedige vrouwen niet alleen lukken. We hebben ook moedige mannen nodig. Witte mannen moeten misschien eens een stap opzij durven te zetten, of een stap in een andere richting, of iets anders leuks voor zichzelf doen.”

Onlangs wees een peiling uit dat nog maar ­51 procent van de Nederlanders in de monarchie als staatvorm geloven. Zal Elisabeth de troon nog halen?

“De vader van Willem-Alexander heeft in een van zijn vele grappige en wijze opmerkingen gezegd: ‘Alle instituten die door mensen zijn geschapen, kunnen ook weer verdwijnen, dus ook het koningschap.’ Ik geef in mijn boek een zeer gericht advies. Als Elisabeth de taak wil overnemen en volbrengen, moet ze tijdig de kans krijgen. Het perfecte moment voor de troonopvolging is de tweehonderdste verjaardag van het koninkrijk België. Dat is al over ­enkele jaren, in 2030. Op dat moment is vader Filip net over zijn pensioengerechtigde leeftijd heen, en is prinses Elisabeth een late twintiger. Als ze de troon op tijd kan bestijgen, heeft ze de tijd om haar expertise vast te pakken, om te zetten in de praktijk en resultaten te boeken. Koning ­Filip kwam zelf veel te laat op de troon.

“Ik spreek nu rechtstreeks tot koning Filip: ik denk dat je de moed en zelfopoffering moet hebben om na je 65ste te zeggen: het is kort maar mooi geweest. Als je de instelling belangrijker vindt dan jezelf, laat je dochter er dan op tijd iets van maken, zowel voor haarzelf als voor het instituut.”

Gaat u het boek persoonlijk overhandigen aan prinses Elisabeth?

“We kijken naar een goed moment. In het ­paleis weten ze van het boek, we hebben hen op de hoogte gebracht. Ze krijgt het boek zeker, tenslotte is zij de eerste lezer.”

Jo De Poorter, Wij, Elisabeth, Pelckmans, 400 p., 27,50 euro.