"Je hoeft van wietrokers geen karikatuur te maken"

"Ik heb geen idee", antwoordt Paul Thomas Anderson op de vraag waarom cultauteur Thomas Pynchon, voor de allereerste keer, zijn toestemming heeft gegeven om een van zijn romans te verfilmen. Volgens sommige bronnen zou de schrijver dat gedaan hebben omdat hij Andersons films kende en dus vertrouwen had in zijn talent, maar zelf wil de regisseur dat niet bevestigen. "Ik weet ook niet waarom het niet eerder gebeurd is. Werd het hem gevraagd en hield hij de boot af? Of zag men een verfilming van zijn werk gewoon niet zitten en was men slim genoeg om er niet aan te beginnen? (lacht) Zelf heb ik de man nooit ontmoet. Absoluut niet!"

Die nadrukkelijkheid heeft te maken met de geruchten dat Thomas Pynchon zelf even te zien zou zijn in 'Inherent Vice', ergens in beeld als een anonieme figurant. Moeilijk om te bewijzen en/of te ontkennen, want niemand weet hoe deze notoir mediaschuwe schrijver, die in 1937 in de staat New York geboren werd, er momenteel uitziet. Die geheimdoenerij zorgde er indertijd trouwens voor dat sommigen er (ten onrechte) van overtuigd raakten dat Thomas Pynchon in feite een pseudoniem was van (de inmiddels overleden) J.D. Salinger, de even beroemde als mysterieuze auteur van 'The Catcher in the Rye', die zelf ook een extreem teruggetrokken leven leidde.

Anderson: "Ik heb altijd al van Pynchons werk gehouden. Voor mij is hij altijd the greatest geweest. Maar ik heb nooit echt geweten of de mensen hem wel voldoende kenden. Misschien kenden ze alleen maar zijn reputatie. Misschien hebben ze wel geprobeerd om zijn romans te lezen, zoals 'Gravity's Rainbow' of 'Vineland', maar hielden ze het niet vol. Als de film zou helpen om zijn boeken opnieuw te ontdekken of het toch minstens te proberen: that's fucking enough for me."

Lsd voor de hond

Hoofdrolspeler Joaquin Phoenix, die naar eigen zeggen helemaal niet vertrouwd was met het literaire universum van Thomas Pynchon, is inmiddels zelf ook fan geworden: "Ik heb het boek heel graag gelezen en ik was meteen mee. De roman is zó gedetailleerd. Hij slaagt erin op zoveel zaken commentaar te leveren, met dat speciaal soort humor waar ik erg van hou. Zijn stijl is funny en eigenaardig, maar toch met een sterke emotionele ondertoon."

"Toen ik het boek de eerste keer opensloeg, las ik die quote 'Under the paving stones, the beach!'. Dat moet een van de slogans geweest die in het Parijs van mei '68 op de muren gespoten werd ('Sous les pavés, la plage', JT). En dat vat volgens mij het gevoel van het boek goed samen. Het zit vol vreemde gedachtesprongen en fucking gekke namen. Het is een wilde rit en je hebt geen idee waar het heen gaat. Maar dan, bijvoorbeeld op het einde van een hoofdstuk, vat Pynchon het zo kernachtig samen dat je snapt dat het niet zomaar een betekenisloze trip was en dat er wel degelijk een verband is. Kortom, het is een wonderlijk boek en ik vind dat Paul er een uitstekende adaptatie van gemaakt heeft."

Is de regisseur zelf tevreden over het resultaat? "Tevreden? Voorlopig toch. Ik heb in ieder geval mijn uiterste best gedaan", reageert Anderson. "Maar gisteren kreeg ik nog een erg goed idee voor een scène die ik in de film had willen stoppen, maar dat kan nu natuurlijk niet meer. (lacht) In het boek is er op een bepaald moment sprake van iemand die overweegt om lsd te geven aan een hond. Dat leek me nu dé perfecte manier om te illustreren hoe fucked up sommige dingen toen waren. Hippies waren zo opgewonden om te experimenteren met drugs, liefde en een aantal andere concepten. Maar een paar van hen waren zo ver weg, waren zo verzeild geraakt in die wanhopige uithoek van de mensheid dat ze het ok vonden om lsd te geven aan een hond om te zien wat er dan zou gebeuren. Dat had ik dus nog graag in de film gestoken."

Vindt Anderson zelf ook dat hij de roman van Pynchon erg trouw is gebleven? "Dat denk ik wel", knikt de regisseur. "Het was een goed boek, dus het was niet nodig om er mee te gaan knoeien. Veel dialogen komen recht uit het boek en de beslissing om het personage van Sortilège (rol van Joanna Newsom, JT) zowel on- als offscreen commentaar te laten leveren, leek mij een goed idee om zoveel mogelijk zinnen van Pynchon in de film te verwerken."

Vlees en bloed

De films van Paul Thomas Anderson zijn dikwijls ensemblefilms, met een overvloed aan memorabele personages. Dat verklaart meteen waarom zoveel acteurs graag met hem willen werken, al was het maar omdat er op het einde van de rit vaak een Oscarnominatie volgt. Dat was bij voorbeeld het geval met Julianne Moore in 'Boogie Nights', met Tom Cruise in 'Magnolia', met Daniel Day Lewis in 'There Will Be Blood', met Philip Seymour Hoffman, Amy Adams én Joaquin Phoenix in 'The Master'. Dat er voor 'Inherent Vice' geen acteernominaties uit de bus vielen, is dus zowel uitzonderlijk als raar, want de vertolkingen zijn opnieuw indrukwekkend. Er was wél (opnieuw) een nominatie van Anderson voor beste scenario-adaptatie.

Met het hoofdpersonage, privédetective Doc, vertolkt door Joaquin Phoenix, had Anderson als scenarist nauwelijks werk: "Hij was pretty fully fleshed-out in het boek. En zelfs als dat minder het geval was geweest met andere personages, dan moet je gewoon goede acteurs gebruiken en krijg je iets dat leeft, dat ademt, dat driedimensioneel is. Goede acteurs maken er onmiddellijk mensen van vlees en bloed van. Zij hebben niet altijd een backstory nodig."

Er wordt nogal wat geblowd, gesnoven en gespoten in 'Inherent Vice' en sommige personages lijken niet altijd goed te weten wanneer ze hallucineren of niet. Maar toch bevat de film geen flashy stijleffecten. De situaties en de gedragingen van de personages zijn sowieso weird en bizar genoeg.

"Ja, ik had zelf ook het gevoel dat het verhaal crazy genoeg was om niet ook nog zonderlinge of grillige dingen te gaan doen met de camera", grinnikt de regisseur. "Als iemand het grootste deel van de tijd stoned is, dan moet je het natuurlijk wel hebben over wat dat met hun brein doet. Maar je hoeft er geen karikatuur van te maken. Ik ken voldoende mensen die regelmatig wiet roken, zelfs in de ochtend, maar die er nooit stoned uitzien. Als ik dat zou doen, dan zou ik meteen in slaap vallen. Doc rookt weliswaar de hele tijd, maar het mooie aan de vertolking van Joaquin is dat hij zich niet stoned gedraagt. Ja, zijn ogen zien rood, maar hij gaat gewoon zijn gang. En dat merk ik zelf ook bij mensen die veel wiet roken. Ik zie hen ook nooit in een cafégevecht verzeild geraken."

"In het boek neemt Doc op een bepaald moment zelfs lsd om te zien of hij op die manier zou kunnen achterhalen waar zijn verdwenen ex-vriendin Chasta zich bevindt. Hij doet dat omdat hij werkelijk alles wil proberen om haar terug te vinden. Een van de eerste scènes die we gedraaid hebben, was Doc die uit die lsd-trip komt en probeert te vertellen wat hij 'gezien' heeft. Maar nog tijdens het draaien voelde ik al dat die scène nooit in de film zou terechtkomen. (lacht) De manier waarop hippies vroeger in allerlei Hollywoodfilms werden afgebeeld, was vaak nogal beschamend. Echt vernederend voor hippies, denk ik. Maar als je materiaal kunt vinden van hoe ze zichzelf filmden, zoals 'Journey Through the Past' van Neil Young (muziekdocumentaire uit 1974, JT), dan heb je daar wél iets aan."

Worstelen met verandering

Paranoia is een van de centrale thema's in de film en dat heeft ongetwijfeld met het overvloedig drugsgebruik van die seventiespersonages te maken. 'Inherent Vice' is immers een periodefilm, maar zegt het verhaal ook iets over de tijden waarin we nu leven? "Ik denk het wel", zegt Paul Thomas Anderson. "Verhalen over het einde van een tijdperk heb ik altijd interessant gevonden. Dat is ook waar Pynchon over schrijft. In mijn film 'Boogie Nights' ging het onder meer over de overgang van film naar video. En een van mijn favoriete films is de musical 'Singin' in the Rain' en daarin gaat het over de overgang tussen de stille en de sprekende film. Ik heb het altijd een goed idee gevonden om personages in een periode van transitie te situeren en hen te zien worstelen met wat er aan de hand is en wat er allemaal op hen afkomt."

"Wat die paranoia betreft: veel mensen beginnen tegenwoordig tape op hun smartphones of computers te plakken. Het verhaal doet de ronde dat Edward Snowden (de klokkenluider van de NSA-spionagepraktijken, JT) op een dag thuis kwam en tape plakte op zijn computer. Toen zijn vriendin vroeg waarom hij dat deed, antwoordde hij: 'Trust me. Ik weet dingen die jij niet weet.' Is Snowden paranoïde? Ik denk het niet."