Jan Leyers: ‘Puur ter ontspanning lees ik nooit, ik wil altijd iets bijleren’

Matthias M.R. Declercq portretteert een fervente lezer tussen z’n boeken. Wat zijn de favorieten en waarom? Deze week: muzikant, auteur en televisiemaker Jan Leyers in Hove.

‘De rangschikking van mijn boeken is als het Engelse systeem van maten en gewichten: voor een Brit is het logisch, maar een buitenstaander begrijpt niks van die shillings, pence en guineas. Mijn vrouw en dochters lopen er wat in verloren. Er is nochtans over nagedacht. (lacht)

“Het begint bij de filosofie. Die heb ik chronologisch geordend, want het ene werk bouwt voort op het andere; ideeën evolueren. Bovenaan staan Plato en Aristoteles, dan gaat het via Spinoza en Kant richting Sartre, Sloterdijk en Finkielkraut. Ook de geschiedenisboeken staan chronologisch. Verderop staan boeken over de islam en die over Duitsland, voor een programma waar ik nu aan werk. Reisboeken staan in een aparte kast: Paul Theroux en William Dalrymple en zo.

“Aan de overkant staat de fictie, die is dan weer geografisch geordend, per land. Stendhal en Houellebecq bij elkaar, Dostojevski bij Boris Pasternak, Cervantes bij Mendoza. Engelsen en Amerikanen staan apart, hoewel ze in dezelfde taal schrijven. Vlamingen en Nederlanders staan dan weer wel bij elkaar. En binnen elk land zijn al die schrijvers niet chronologisch maar alfabetisch geordend. Ik weet het, er valt niet aan uit te raken. Puur ter ontspanning lees ik overigens nooit. Ik wil bij elk boek het gevoel hebben dat ik iets bijleer.

“De boeken uit mijn studententijd in Gent staan hier ook tussen. Ik dateerde toen elke nieuwe aanwinst. Hier (haalt een boek van Tolstoj uit de kast), dit kocht ik in 1977. Ik las toen veel oude Russen. Ik leefde in een eigen universum van vage dromen en ambities en leerde de echte wereld via de literatuur kennen. Boeken waren reëler dan de werkelijkheid. Er zat een scherm, een voile, tussen mij en de buitenwereld. Ik ging naar de les in de Blandijn, luisterde twee uur naar Jaap Kruithof en wandelde terug naar mijn kot om verder te lezen. Af en toe ging ik in de Skoop een arty film kijken, dronk nadien een pint op café of ging naar een studentenfuif. Dan kwam ik om 4 uur ’s nachts thuis, had negen pinten gedronken en tegen niemand gepraat. Ik was geen muurbloem, ik was een muur­schimmel.

“Van veel boeken herinner ik me zo goed als niets. Anna Karenina? Bijna niks, ook al heb ik dat indertijd aandachtig gelezen. Ze springt onder een trein, dat weet ik nog. Van andere boeken staan sommige fragmenten me nog scherp voor de geest. Zoals de scène in Portnoy’s Complaint van Philip Roth, waarin een jongen wordt afgetrokken door een meisje en het niet wil lukken, tot hij zijn ogen sluit en zich inbeeldt dat hij afgetrokken wordt, en het dan wel lukt. Prachtig beeld: de fantasie die sterker is dan de echte wereld.

“Mijn bibliotheek is geen doel op zich. Ik lees gewoon graag, boek na boek, en automatisch ontstaat zo’n kast. Wat begon met een plankje op kot, is nu dit. Het is in zijn geheel ook een dagboek: aan elk boek kleeft de herinnering waar ik het heb gekocht, of van wie ik het kreeg, of waar ik het las. Ik kan me geen leven inbeelden zonder de nabijheid van mijn boeken. Nee, over een verhuis naar een appartement kán ik zelfs niet nadenken. Dat is uitgesloten.”